anno Campaniam provinciam habuerat, proroga-V.c. 552. tum in annum imperium eft; uti propraetor in Sar.a. C.200. diniam trajiceret, atque de exercitu, qui ibi effet, quinque millia fociûm nominis Latini, qui eorum minime multa ftipendia haberet, legeret. Et confules duas urbanas legiones fcribere juffi: quae, fi quo res pofceret, multis in Italia contactis gentibus Punici belli focietate, iraque inde tumentibus, mitterentur. Sex legionibus Romanis eo anno

ufura respublica erat.

IX. In ipso adparatu belli legati ab rege Pto lemaeo venerunt, qui nunciarunt, Athenienfes adverfus Philippum petisse ab rege auxilium. ceterum, etfi communes focii fint, tamen, nifi ex auctoritate populi Romani, neque claffem, neque exercitum defendendi aut obpugnandi cujusquam cauffa regem in Graeciam miffurum effe. Vel quieturum eum in regno, fi populo Romano focios defendere liceat; vel Romanos quiefcere, fi malint, paffurum, atque ipsum auxilia, quae facile adverfus Philippum tueri Athenas poffent, miffurum. Gratiae regi ab fenatu actae, refponfumque; Tutari focios populo Romano in animo effe: fi qua re ad id bellum opus fit, indicaturos regi. regnique ejus opes fcire fubfidia firma ac fidelia Juae reipublicae effe. Munera deinde legatis in fingulos quinûm millium aeris ex fenatusconfulto miffa. Quum dele&tum confules haberent, pararentque, quae ad bellum opus effent: civitas religiofa, in principiis maxime novorum bellorum, fupplicationibus habitis jam, et obfecratione circa omnia pulvinaria facta, ne quid praetermitteretur, quod aliquando factum effet, ludos Jovi donumque vovere confulem, cui provincia Macedonia eveniffet, juffit. Moram voto publico Licinius pontifex maximus adtulit, qui negavit, ex incerta pecunia vovere debere, fi ea pecunia non poffet in bellum ufui effe. reponi ftatim debere, nec cum alia pecunia mifceri. quod nifi fatum effet, votum rite folvi non poffe. Quam

quam

V.c.552. quam et res, et auctor movebat, tamen ad collegium a.C.200. pontificum referre conful juffus, fi poffet recte vo

tum incertae pecuniae fuscipi. poffe, rectiusque etiam effe, pontifices decreverunt. Vovit in eadem verba conful, praeeunte maximo pontifice, quibus antea quinquennalia vota fuscipi folita erant: praeterquam quod tanta pecunia, quantam tum, quum folveretur, fenatus cenfuiffet, ludos donaque facturum vovit. Toties ante ludi magni de certa pecunia voti erant: ii primi de incerta.

X. Omnium animis in bellum Macedonicum verfis, repente nihil minus eo tempore timentibus, Gallici tumultus fama exorta eft. Infubres, Cenomanique, et Boji, excitis Salyis, Ilvatibusque, et ceteris Liguftinis populis, Hamilcare Poeno duce, qui in iis locis de Hasdrubalis exercitu fubftiterat, Placentiam invaferant; et, direpta urbe, ac per iram magna ex parte incenfa, vix duobus millibus hominum inter incendia ruinasque relictis, trajecto Pado ad Cremonam diripiendam pergunt. Vicinae urbis audita clades fpatium colonis dedit ad claudendas portas, praefidiaque per muros disponenda; ut obfiderentur tamen prius, quam expugnarentur, nunciosque mitterent ad praetorem Romanum. L. Furius Purpureo tum d) provinciae praeerat : cetero ex fenatusconfulto exercitu dimiffo, praeter quinque millia fociûm ac Latini nominis, cum iis copiis in proxima regione provinciae circa Ariminum fubftiterat. Is tum fenatui fcripfit, quo in tumultu provincia effet. Duarum coloniarum, quae ingentem illam tempeftatem Punici belli fubterfugiffent, alteram captam ac dire. ptam ab hoftibus, alteram obpugnari. Nec in exercitu fuo fatis praefidii colonis laborantibus fore, nifi quinque millia fociúm quadraginta millibus hoftium (tot enim in armis effe) trucidanda objicere velit, et tanta fua clade jam inflatos excidio coloniae Romanae augere hoftium animos.

d) qui tum Gron. Crev.

XI. His

XI. His literis recitatis decreverunt, ut C. Au- V. c. 552. relius conful exercitum, cui in Etruriam ad con. a. C, 200, veniendum diem edixerat, Arimini eadem die adeffe juberet, et aut ipse, fi per commodum reipublicae poffet, ad obprimendum Gallicum tumultum proficifceretur; aut L. Furio praetori fcriberet, ut, quum ad eum legiones ex Etruria veniffent, miffis in vicem earum quinque millibus fociorum, qui interim Etruriae praefidio effent, proficifceretur ipse ad coloniam liberandam obfidione. Legatos item mittendos in Africam cenfuerunt, eosdem Karthaginem, eosdem in Numidiam ad Mafiniffam. Karthaginem, ut nunciarent, civem eorum Hamilcarem reliftum in Gallia, haud fatis fcire ex Hasdrubalis prius, an ex Magonis poftea exercitu, bellum contra foedus facere. Exer citus Gallorum Ligurumque exciviffe ad arma contra populum Romanum. eum, fi pax placeret, revocandum illis, et dedendum populo Romano effe: fimul nunciare juffi, perfugas fibi non omnes redditos effe; ac e) magnam partem eorum palam Karthagini obverfari dici: quos comprehendi conquirique debere, ut fibi ex foedere reftituantur. Haec ad Karthaginienfes mandata. Mafiniffae gratulari juffi, quod non patrium modo recuperaffet regnum, fed, parte florentiffima Syphacis finium adjecta, etiam auxiffet. nunciare praeterea juffi, bellum cum rege Philippo fusceptum, quod Karthaginienfes auxiliis juviffet; injuriasque inferendo fociis populi Romani, flagrante bello Italia f), coëgiffet claffes exercitusque in Graeciam mitti; et, distinendo copias, cauffa inprimis fuiffet ferius in Africam trajiciendi. Petere, ut ad id bellum mitteret auxilia Numidarum equitum. Dona ampla data, quae ferrent regi, vafa aurea argenteaque, toga purpurea, et palmata tunica cum eburneo fcipione, et toga praetexta cum curuli fella: juffi. que polliceri, fi quid ei ad firmandum augendum

e) ac del Gron. Crev.

f) Italiae Gron.

que

V.c.552.que regnum opus effe judicaffet, enife id populum a. C. 200. Romanum merito ejus praeftaturum. Verminae quoque Syphacis filii legati per eos dies fenatum adierunt, excufantes errorem adolefcentiamque, et culpam omnem in fraudem Karthaginienfium avertentes. Et Mafiniffam Romanis ex hofte amicum faltum: Verminam quoque adnifurum, ne officiis in populum Romanum aut a Mafiniffa, ant ab ullo alio vincatur. Petere, ut rex, fociusque, et amicus ab fenatu adpellaretur. Refponfum legatis eft: Et patrem ejus Syphacem fine cauffa ex focio et amico hoftem repente populi Romani fatum: et eum ipsum rudimentum adolefcentiae bello laceffentem Romanos pofuiffe. Itaque pacem illi prius petendam a populo Romano effe, quam ut rex, fociusque, et amicus adpelletur. Nominis ejus ho norem pro magnis erga je regum meritis dare populum Romanum confueffe. Legatos Romanos in Africa fore, quibus mandaturum fenatum, ut Verminae pacis dent leges, liberum arbitrium eis poputo Romano permittente. Si quid ad eas addi, demi, mutarive vellet, rurfus ab fenatu ei poftulandum fore. Legati cum iis mandatis in Africam miffi, C. Terentius Varro, Sp. 8) Lucretius, Cn. Octavius. quinqueremes fingulis datae.

XII. Literae deinde in fenatu recitatae funt Q. Minucii praetoris, cui Bruttii provincia erat; Pecuniam Locris ex Proferpinae thefauris nofte clam fublatam: nec, ad quos pertineat facinus, vefligia ulla exftare. Indigne paffus fenatus, non ceffari ab facrilegiis, et ne Pleminium quidem, tam clarum recensque noxae fimul ac poenae exemplum, homines deterrere. C. h) Aurelio confuli negotium datum, ut ad praetorem in Bruttios fcriberet: fenatui placere, quaeftionem de expilatis thefauris eodem exemplo haberi, quo M. Pomponius praetor triennio ante habuiffet. Quae inventa pecunia effet, reponi. fi quo minus inventum foret, ex

g) P. Gron. Crev.

h) Cn. Gron.

pleri:

pleri: ac piacularia, fi videretur, ficut ante pontifi-V.c. 552. ces cenfuiffent, fieri cauffa expiandae violationis ejus a. C. 200. templi. Prodigia etiam fub idem tempus pluribus locis nunciata acciderunt. In Lucanis coelum arfiffe adferebant. Priverni fereno per diem totum rubrum folem fuiffe. Lanuvii templo Sofpitae Junonis nocte ftrepitum ingentem exortum. Jam animalium obfcoeni foetus pluribus locis nunciabantur. in Sabinis incertus infans natus, mafculus an femina effet. alter fexdecim jam annorum item ambiguo fexu inventus. Frufinone agnus cum fuillo capite, Sinueffae porcus cum capite humano natus: in Lucanis in agro publico equuleus cum quinque pedibus. Foeda omnia et "deformia, errantisque in alienos foetus naturae vifa. Ante omnia abominati femimares juffique, in mare extemplo deportari: ficut proxime, C. Claudio, M. Livio confulibus, deportatus fimilis prodigii foetus erat. Nihilo minus decemviros adire libros de portento eo jufferunt. Decemviri ex libris res divinas easdem, quae proxime fecundum id prodigium factae effent, imperarunt. carmen praeterea ab ter novenis virginibus cani per urbem jufferunt, donumque Junoni Reginae ferri. uti fierent, C. Aurelius conful ex decemvirorum refponfo curavit. Carmen, ficut patrum memoria Livius, ita tum condidit P. Licinius Tegula.

Ea

XIII. Expiatis omnibus religionibus, (nam etiam Locris facrilegium perveftigatum a Q. Minucio erat, pecuniaque ex bonis noxiorum in thefauros repofita) quum confules in provincias proficifci vellent; privati frequentes, quibus ex pecunia, quam M. Valerio, M. Claudio confulibus mutuam dederant, tertia penfio debebatur eo anno, adierunt fenatum: quia confules, quum ad novum bellum, quod magna claffe magnisque exercitibus gerendum effet, vix aerarium fubficeret, negaverant effe, unde iis in praesentia folveretur. Senatus querentes eo non fustinuit, Si in Punicum bellum pecunia data, in Macedonicum quoque bel

lum