fert Paulus Colomesius. Eidem sine controversia tribuunt Sanctius, et ad eius Minervam pag. 387. Perizonius.

5. Declamatio in Catilinam, et alia in Ciceronem, Porcii Latronis potius, aut Vibii Crispi, vel alterius non insulsi Rhetoris antiqui, quam Sallustii esse creditur a viris doctis. Vide Lipsium Oratione VII., Vossium lib. III. de vitiis sermonis cap. 6. In cod. Ms. Ulmensi Raymundi de Kraft exstat hoc titulo: Sallustii in Ciceronem controvèrsia et huius in illum. Minime tam despicabilis, quam Carrioni videtur, qui ineptissimum Sophistam vocat, etsi tam antiquus non est, quam videri cupit iudice Barthio XXXIV, 16. Adversar. Veterem interpretem in Sallustii Catilinariam ex membranis Paul. Stephani, laudat Goldastus notis ad Eginhardum pag. 175.

Sallustii Historias e vett. Grammaticis illustraverant Asper et Statilius Maximus, laudati a Charisio. Historiarum pariter libros et bellorum, Iugurthini et Catilinarii, (ita enim intelligo vocab. Bellav) Graece interpretatus est Zenobius, Suida teste. Sed haec omnia hodie desiderantur, perinde ut Asinii Pollionis liber, quo Sallustii scripta, ut nimis priscorum verborum affectatione oblita, reprehendit, teste Suetonio in Gramm. cap. 20. Iunium Maximum Sallustii Historias in compendium misisse, innuit Statius IV, 4. Silvar. Graeca Sallustii versione usus est Stephanus Byz. in äğıhıs.*)

*) His adde Turcii Rufi Aproniani notas ex antiq. lib. scripto insertas notis in Sallustium Angeli Mariae Peverati separatim editis Ferrar. 1781. 4.

EDITIO primaria princeps, s. an. loc. et typogr. 4.
(Parisiis, circa annum 1470. per Udalr. Gering, Mart.
Crantz, et Mich. Friburger.) Incipit:,, Caii Crispi
Salustii, de Lucii Catilinae coniuratione liber foeli-
citer incipit." In aliis tamen exemplaribus legitur:
,, Caii Crispi Salustii, nobilissimi ciuis ac consularis
romani, de Lucii Catilinae coniuratione liber foeli-
citer incipit. "In fine:

Nunc parat arma virosque simul [sibi] rex Ma-
ximus orbis
Hostibus antiquis exitium minitans.
Hunc igitur bello studeas gens Pariseorum,
Cui Martis quondam gloria magna fuit.
Exemplo tibi sint nunc fortia facta Virorum,
Quae digna memorat Crispus in historia.
Armigerisque tuis Alemannos adnumeres, qui
Hos pressere libros, arma futura sibi.

Maittair. pag. 293. Catal. de la Bibl. du Comte de Rewiczky pag. 112. sq. Panzer Tom. II. pag. 270. 1470 Venetiis. Fol. per Vindelinum de Spira. Editio princeps secunda, Iano Grutero, Wassio et Cortio consulta, sed principibus aliorum auctorum editionibus longe inferior. In calce legitur:

EXPLICIT. M. C. C. C. C. L. X. X.

Qui cupis ignotum lugurthae noscere letum
Tarpeie rupis pulsus ad ima ruit.

*) Indicem hunc ex ed. Bipontina descriptum passim correximus ac locupletavimus.

Quadringenta dedit formata uolumina crispi
Nunc lector uenetis spirea uindelinus
Et calamo libros audes spectare notatos
Aere magis quando litera ducta nitet.
Maittair. pag. 289. Panzer Tom. III. pag. 64.
Praeterea alia exstat ed., quae nec loc. habet nec
typograph., sed annum solum in fine M. CCCC. LXX.
Fol. Haec et ipsa per Vindelin. Spir. curata est.
Asservatur in Bibl. Ampliss. Senatus Lips.

1470 (Romana) sine nota loci et typographi. fol. min. s. 4 mai. Editio princeps tertia, ab Havercampio adhibita, et in Praefatione laudata, omniumque antiquissima habita. Fluxit ex egregio Codice. In eius fine legitur:,, Salustius finit feliciter. A. R." quibus literis forsan designatur Adam Rot 1471 Venetiis. Fol. min. per Vindelinum Spirensem. In fine:

EXPLICIT. M. CCCC. LXXI.

་

Qui cupis ignotum etc. ut in edit. 1470. Accesserunt autem secundae huic Vindelini editioni:,, Crispi Sallustii auctoris clarissimi Vita." Eiusdem,, in M. Tullium Ciceronem invectiva. Ciceronis in Crispum Sallustium responsio seu invectiva. " Maittair. pag. 306. Panzer Tom. III. pag. 72. 1472 Venetiis. Fol. per Philippum Venetum. —

Panzer

Tom. IV. pag. 429. 1474 Venetiis. Fol. min. In fine: Venetiis fuere im

99

pressa ductu et impensa Iohannis Coloniae Agripi-
nensis: nec non Iohannis Manthem de Gerretshem,
qui una fideliter vivunt, anno a natali Christi
MCCC. LXXIIII. die xxIII. Martii. " Maittair.
pag. 338. sq. Panzer Tom. III. pag. 100.
Sallustii Chrispi (sic) Historici clarissimi de Catili-
nae coniuratione; accedit de Bello Iugurtino. In
fine: Mediolani
""
Ant. Zarotum Parmensem
per
MCDLXXIV. die iv. mensis Augusti." Fol. - Mait- -
tair. pag. 243. Panzer Tom. II. pag. 16.

Sallustius de coniuratione Catilinae, sine nota loci. MCCCCLXXIV. Fol. Panzer Tom. IV. pag. 12. 1475 Valentiae. 4. Incipit volumen a bello Catilinario sine ulla inscriptione. In fine belli Iugurthini legitur:,, Haec Crispi Salustii opera quam optime emendata Valentiae impressa anno MCCCCLXXV, die XIII. Julii finiunt feliciter. “ Sequitur Vita Sallustii. Hanc excipiunt Sallustii Invectiva in Ciceronem et

Ciceronis in illum. Oratio Lucii Catilinae respon siva in M. T. Ciceronem, Maittair. pag. 349 Panzer Tom. III. pag. 57.

-

,,Im

1475 Brixiae. Fol. In fine: Explicit Sallustius de belle
Catilinario et Iugurtino per me Eustacium Gallum
Brixiae foeliciter impressus die vigesima sexta Au-
gusti M. CCCC. LXXV. Panzer Tom. IV. pag. 256
Ex libris Historiarum C. Crispi Salusti Excerpta.
(Sunt orationes V et epistolae III.) In fine:
pressus Rome: In domo nobilis uiri Petri de Ma-
ximis Per M. Arnoldum pannartz alamannum. Anno
Salutis M. CCCC. LXXV. Die xxv. mensis septem-
bris. Sedente Syxto IIII. Pon. Max. Anno eius Quinto.
Deo Laus." 4. Crevenna Tom. V. pag. 146. sq.
Panzer Tom. II. pag. 457.
1476 Sallustii Opera. In fine: ,, Haec Crispi Salustii
opera quam optime emendata Mediolani fuere, im-
pressa: ductu et impensa Philippi Lavanii Anno a
natali christiano MCCCCLXXVI. quinto klas De-
cembres." Fol. Maittair. pag. 366. Panzer Tom.
II. pag. 23. Biblioth. publ. Argentor.
1477 C. Sallustii Crispi Bellum Catilinarium. Impressum
Mediolani per magistrum Iacobum de Marliano M.
CCCC. LXXVII." Bellum Iugurth, et Orat. Catilin.
in Cicer. et Crispi Iugurthini oratoris vita; et eiusd.
in Cicer. Invect. et Cicer. in Crisp. In fine:,, Haec
Crispi Iugurthini opera quam optime emendata Me-
diolani fuere impressa ductu et impensa magistri
Jacobi Marliani; anno a natali Christiano MCCCC
LXXVII. vigesimo secundo Kalendas Decembres."
Fol. Maittair. pag. 379. Panzer Tom. II. pag. 30.
1478 Venetiis. Fol. Textui praemissa est Vita Sallustii,
auctore Hier. Squarzafico. In fine legitur:,, Crispi
Sallusti historiographi clarissimi Catilinarii ac lu-
gurtini belli finis. opere et impenssa magistri Phi-
lippi petri magua: cum diligentia: atque arte im-
pressi anno dni. Millesimo ČCCCLXXVIII. die xx11.
Iuni. Ioanne Mozenigo principe felicissimo impe-'

rante. EXPLICIT INVECTIVA M. T. C. IN SALVSTIVM."
Exstat in Bibl. publ. Argentor.

Florentiae. Fol. Caii Crispi Sallustii de coniuratione
Catilinae liber. et de belio Iugurthino liber. In fine:
,,Impressum Florentiae, apud Sanctum lacobum de
Ripoli. M. CCCC. LXXVIII.“ Catal. Bibl. du Duc
de la Valliere Tom. III. pag. 144. Panzer Tom. I.
pag. 406.

1479 C. Crispi Sallustii bellum Catilinarium. In fine

versus:

Si quisquam cupiat magnas res noscere gestas
Vnde viris virtus maior inesse solet.

Nunc opus hoc crispi terse pressum sibi querat,
Quo nova vis lucet artis et ingenii.

Sistet enim priscis quae gloria, quanta potestas
Romulidus [Romulidis] fuerit, dum probitate

nitent.

Et contra (vitiis ipsa virtute subacta) Itur ut in facinus et labat omne decus. Sequitur eiusdem bellum Iugurthinum. In cuius fine legitur:,. C. Crispi Sallustii de bello Iugurthino liber finit. Impressus parisiis in vico sancti Iacobi, in intersignio follis viridis [per Petrum Caesaris et Ioh. Stol.] Mil. CCCC. LXXIX. Bellum Iugurthinum excipiunt Ciceronis quatuor Catilinariae et Sallustii oratio in Tullium. 4. Maittair. pag.

400. Panzer Tom. II. pag. 281. Differt ab hac ed. prior, quae expressa est ab iisdem intra annos,ut suspicantur qui eam inspexerunt, 1470 et 1473. Sallustii bellum Catilinar. et Iugurthinum. In fine: „Deo favente impressum est opificio ac [sic] industria magistri Antonii Zarothi Parmensis, Mediolani MCCCCLXXIX. die III. Novembris." Fol. Maittair. pag. 400. Panzer Tom. II. pag. 85. 1480 Venetiis. Fol. Maittair. pag. 410. Panzer Tom. III. pag. 160.

1481 C. Crispi Sallustii de coniuratione Catilinae liber; et de bello lugurthino liber. In fine Iugurthae: FINIS. Crispi Sallustii opus feliciter impressum Venetiis. M. CCCC. LXXXI." Sequuntur: Crispi Sallustii oratoris clarissimi Vita. Crispi Sallustii in M. T. Ciceronem invectiva. M. T. Ciceronis, in, Crispum Sallustium responsio seu invectiva. Registrum chartarum. Tandem:,, Venetiis per Bapti stam de tortis. MCCCCLXXXI. die xxIII. decembris." Fol. Maittair. pag. 418. Panzer Tom. III. pag. 173. 1482 Caii Sallustii Crispi Bellum Catilinar, et Iugurtin. In fine:,,Hoc L. Catilinae gestorum atque Vitae, Iugurtini quoque Crispi opus, Mediolani impressum est per Leonardum Pachel una cum Ulderico Scinzenzeller, eius Socio Anno domini MCCCCLXXXII, nono Maittair.. pag. 432. Kalendas Februarii," Fol. Panzer Tom. II. pag. 45.

SALLVST. VOL. I.

C