Spe ductus harum disputationum uestigia quaedam inueniendi, Alberici MSS. iterum peruolui et quaestiones uesperiales a Iamesio discutiendas adhuc exstare dicere possum, scilicet: 1. si propter malos mores interdici solet bonis paternis: II. si liberi homines ad ueritatem cognoscendam recte torquentur: III. si uxor teneatur sequi uirum exulantem, aut carere alimonia. Birdi quaestionum exstat tantum prima, scilicet: si patrem exulantem interficiens est parricida. Desunt omnino tam oratio uesperialis de iure belli, quam quaestiones comitiales.

Paucorum mensium interuallo ex disputatione comitiali factus est libellus, cui titulus De Iure Belli commentatio prima. Hunc Londini eodem anno typis mandauisse Iohannem Wolfium pro certo habeo 1, quamquam uulgo creditur Lugduni Batauorum primum in lucem prodiisse.

Anno MDLXXXIX ineunte, secuta est commentatio secunda ex eodem prelo.

Has binas commentationes paulo post, scilicet anno MDLXXXIX, Lugduni Batauorum2, excudi curauit Iohannes de la Croy, qui et praefatus est in haec uerba :-

1 Huius commentationis exemplar Londini excusum nunquam uidi, sed constat die xx Septembris anni MDLXXXVIII, Alberici Gentilis De Iure Belli libellum in Registris Societatis Stationariorum Londiniensium a Iohanne Wolfio insinuatum esse. Epistolam dedicatoriam scribebat Gentilis a. d. iii Non. Oct. eiusdem anni, In epistola dedicatoria commentationis secundae, a. d. Iv Kal. Ian. MDLXXXVIII Conscripta, mentionem facit auctor commentationis primae uelut iampridem publici iuris factae. Commentationum secundae et tertiae, a Ioh. Wolf excusarum, exstant in Bibliotheca Bodleiana exemplaria.

2 Nominum similitudine fortasse decepti, quidam, uelut Hallam (Lit. Eur.) Lugduni in Gallia huius operis editionem exstitisse tradunt.

Typographus lectori.

Has duas de Iure Belli commentationes, tertia breui subsecutura est, quam separatim edere curamus, utpote diuersam a bellicis actionibus, de pace enim ac foederibus est, ut ipse ab ore auctoris excepi: cuius uel de legationibus libros denuo excudendos decreuimus, sed multo quam antea auctiores et cultiores. Et commentarium ad titulum Digestorum de Verborum Significatione. atque diu expectatum de Condicionibus opus. Interim amice lector his fruere, et Uale.

Ante finem anni MDLXXXIX ab eodem Iohanne Wolfio commentatio tertia Londini edita est 1.

Unicuique commentationi praefixa est praefatiuncula; cuius tenorem operae pretium fortasse est hic repetere. Ad commentationem primam legimus:-

ROB. DEUORAXIO

Illmo COMITI ESSEXIO.

Albericus Gentilis, S. P.

Cogitaui equidem pluries, illustrissime Essexi, quomodo eam quae erga te est animi mei propensio, non nudis uerbis, sed facto aliquo contestarer. Verum praeter alia impedimenta obiccit se semper munus, quod in academia gero, quodque non in his litteris uersatur, quarum ego donum tibi adornare desideraui. Cunctatus itaque sum; neque istam modo commentationem deferrem, quae habet sane argumentum, quod cupio, sed cum iustae tractationis opus maluissem, comitatamque duabus reliquis, moram adhuc traxissem longiorem, nisi crederem tandem satius, ut praemittam id, quicquid est, quam ut diutius nihil agendo commodiora mihi tempora, forte an frustra, expectem. Si

1 Refert Benignus commentationum trium editionem forma octonaria anno MDLXXXIX Lugduni excusam esse, quam quidem non uidi.

praeterea munera et minuta haec non susciperentur libenter, uix eius, cui offerruntur, constare de humanitate posset, et te uero cum generis splendore illustrissimum, animo excelso praestantissimum, uirtute militari et ciuili ornatissimum, tum etiam humanitate laudatissimum nouimus. Suscipe igitur in praesentia qualem uoluntatis meae qualem significationem: nam offeretur mox perfectum, quod meditor, opus: in quo partem iuris, ut uides, nobilissimam, aliis intractatam et plerisque omnibus minus apertam exsequor: quaeque te dignissima est, fortissime comes. qui fortitudinem tuam scilicet Anglici equitatus dux non his modo, Belgisque sociis, sed et Hispanis hostibus, in quorum conserta agmina peruadebas belli fulmen (et paene puer !) aeternum probasti. At facinora pulcherrima haec tua, quaeque edes in posterum maxima, facient alii clarissima, et in perpetua luce collocabunt. a me id capies in praesentia, aut etiam patere, ut quae maximus poetarum de summo milite cecinit, ego de te cui conueniunt plane, aliis canam ignotis.

Se'l vedi fulminar ne l'arme auuolto

Marte lo stimi, Amor, se scopre il uolto'.

Vale et Salue. Oxon. III Nonas Octobris, M.D.LXXXVIII.

Ad commentationem secundam :

Ecce tibi, comes excellentissime, secunda de iure belli commentatio, quam istis feriis dedolaui. neque enim tantum a munere mihi alias uacat academico, ut aliis superesse operibus possim. immo uero quod ualeam illud explere in summa rerum omnium angustia, quae me undique premit, nec tamen hisce temporibus conquiescam, hoc si scires admirareris, certe ego admiror non mediocriter. Verum dum herois magni famae, forte etiam expectationi noui nostri cancellarii illustrissimi, atque academiae benemerentis opinioni satis mihi faciendum esse uideo: quod per ingenii tenuitatem, eruditionis exiguitatem, horum adiumentorum inopiam, quibus alii nulli mei ordinis uiri destituuntur, facere ipse non possum; id laboribus improbis, constanti perpetuaque diligentia extorquendum est, uel si sub tanto tandem studio satisfacere me, et succumbere neccsse sit. Haec tecum,

1 Tasso. Solym. can. 1. 58.

2 Erat ille Christopherus Hatton, qui et Cancellarius Angliae fuit.

ESSEXI, reputanti gratiores connatus hi mei aduenient, et a reprehensionibus fortasse multis praestabuntur. Ut quid enim iudicium tuum non uerear, qui a prima pueritia non arma solum tractasti, in quibus et natus es; sed et litteris etiam ita incubuisti semper, ut quamuis illustrior te rei militaris gloria complexa sit, non dubitem tamen, quin et in altera parte sic ualeas, ut quam assecutus summam in ea es dignitatem, tueri etiam dignissime, et sustinere possis. Ceterum in humanitate tua mihi praesidium tutius. Quemadmodum igitur primam de mea, ita secundam hanc commentationem humaniter cape de mei alterius manu Thomae Smythi, secretarii tui, et uiri cum cetera peregregii, tum Latine scribendi praestantia prope dixerim singularis. et haec enim tua est, tibi desponsa, tibi debita: qui non nostros modo, sed priscos iam in stadio isto rei bellicae heroas uincis, nam trihorio sub grauis armaturae pondere quis ab omni antiquitate unus hastas centum et octo fortissimorum equitum sustinuit, totidemque in aduersa pectora fregit? id tu nuper. sed non ego amplissimum hunc tuarum laudum campum ingredior.

Uale et Salue. Oxon. IV Kal. Ian. MDLXXXVIII.

Ad commentationem tertiam legimus:-

Absolui tandem, quod constitui, et quasi pacto tibi spopondi, tractationem de iure belli: nam haec tertia et postrema est scilicet commentatio. Ergo, quod restat unum, id mihi rogandus es, nobilissime ESSEXI, ut quando ceu suspenso uoto, quae in te erat summa uoluntatis meae propensio, ipsam tibique sum hoc munere contestatus, tu eandem boni consulas, et me in tuis unum esse non patiaris modo, sed etiam libentissime uelis. Nam et quod uiros litteratos ames, foueasque, et litterarum quoque amatores, in quis ego, complectaris beneuolentia tua, id lux, et uita una fortissimorum, crede mihi, gestorum tuorum est, quae alias aut obscura degerent, aut cum opere isto protinus expirarent. Macte utraque uirtute comes: et quando ardentem tuum istum animum nihil ab egregie factorum amore retardat, age nec uelis insignia iacere facinora tua, mortemue quasi parricida afferre his omnibus quae edideris excellentissima, dum litteris te non praebeas, unde ea et alantur, et immortalitate consacrentur. Nomino autem has praecipue litteras tibi quae te decent praecipue, uera studia publicarum rerum: de quibus loquendum tibi, tibi tractandum est: de quibus apparatus a me hic eiusmodi factus est, ut si illam inspexeris, illo te instruxeris tu, non dubitem fore, quin partem iuris

gentium nobilissimam nec in his modo cognoscas, quae leges litteris scripta, et expressa uerbis, sed in reliquis omnibus, quae sunt plurima, et sententiis, tanquam germina stirpibus, clauduntur.

Uale. Oxon. Kal. Sept. 1589.

Sunt hae commentationes forma quaternaria minore. Carent capitulorum distinctionibus. Carent paginae numeris. Continet commentatio prima pp. xlii. Incipit Bellum est contentio armata.' Commentatio secunda continet pp. lxxiii, et incipit 'Quemadmodum

uero bellum iuste susciperetur.' Commentatio tertia pp. xcvi continet, et incipit Hactenus de iure cum suscipiendi tum agendi 'bellum.'

Ex thesi libellus factus erat: ex libello denique, post nouem annorum interuallum, factum est opus; quod Hanouiae, MDXCVIII, apud Guil. Antonium in lucem prodiit. Titulus ei DE IURE Belli LIBRI TRES; qui tres libri materiae quinquies tantum quantum tres illae commentationes continent. Operis forma duodenaria est. Praefationem nullam habet. Capita et paginae (quarum DCCXV) numeris distinguuntur. Uerba siglis saepissime exprimuntur. Operum citatorum libri tantum, sine ulla capitum aut uersuum mentione, indicantur 1.

Editio altera, priori simillima, apud heredes eiusdem Antonii, Hanouiae, anno MDCXII, prodiit. Iterum typis mandatus est tractatus noster in primo uolumine editionis Alberici Gentilis operum omnium, Neapoli, MDCCLXX a Ioh. Grauier inchoatae; quae quidem,

1 Huius editionis exemplar ab Alberico Iohanni Seldeno dono datum in Bibliotheca Bodleiana adseruatur. Illius manu uerba 'Alberici munusculum,' huius 'Ioh. Selden περὶ παντὸς τὴν ἐλευθερίαν, in principio operis scribuntur.