Ex quinto libro ab urbe condita.

ORATIO

APPII CLAUD11 Tribuni militum ad populum contra tribunos plebis pro bello continuando.

ARGUMENTUM.

Hybernacula militibus tum primò ad continuandum etiam hyeme bellum fieri cœpta erant, cùm imperatores Romani fe obfidendo quàm oppugnando fperarent Reip. melius confulturos. Perlata ea res Romam, tribunos plebis permoverat, qui primo quoque tempore plebi quid eâ re efficeretur, exponunt: ita plebis libertatem vendi jactando, illudque eo inftitutum, ut, cùm ii, in quibus vires omnes plebis erant, abfuiffent, agi de commodis ipfius non poffet. His aliifque jam plebis animos tribuni follicitarant, cùm Appius Claudius tribunus militum plebe convocata pro bello continuando, continendifque militibus in hybernaculis, contra tribunos plebis hanc concionem habuit.

I unquam dubitatum eft, Quirites, utrum tribuni

femper aucto

res fuerint, id ego hoc anno defiiffe dubitari certum habeo. Et cùm lætor, tandem longi erroris vobis finem factum effe, tum quòd fecundis potiffimùm veftris rebus hic error eft fublatus, & vobis, & propter vos Reipublicæ gratulor. An eft quifquam qui dubitet, nullis injuriis veftris (fi quæ fortè aliquando fuerunt) unquam æque, quàm munere patrum in plebem, cùm æra militantibus conftituta funt, tribunos plebis offenfos & concitatos effe? Quid illos aliud aut tum timuiffe creditis, aut hodie turbare velle, nifi concordiam ordinum? quam diffolvendæ maximè tribunitia poteftatis rentur effe. Sic, hercule, tanquam artifices improbi, opus quærunt, qui & femper ægri aliquid effe in Repub. volunt, ut fit, ad cujus curationem à vobis adhibeantur. Utrum enim

defen

defenditis, an impugnatis plebem? utrum militantium adversarii eftis, an caufam agitis? Nifi fortè hoc dicitis, quicquid patres faciunt, difplicet; five illud pro plebe, five contra plebem eft. Et quemadmodum fervis fuis vetant domini quicquam rei cum alienis hominibus effe, paritérque in iis beneficio ac maleficio abstineri, æquum cenfent: fic vos interdicitis patribus commercio plebis, ne nos comitate ac munificentiâ noftrâ provocemus plebem, nec nobis plebs dicto audiens atque obediens fit. Quando tandem, fi quicquam in vobis, non dico civilis, fed humani effet, favere vos magis, &, quantum in vobis effet, indulgere potius comitati patrum atque obfequio plebis oportuit? quæ fi perpetua concordia fit, quis non fpondere aufit, maximum hoc imperium inter finitimos brevi futurum effe? Atque ego, quàm hoc confilium collegarum meorum, quo abducere infectâ re à Vejis exercitum noluerunt, non utile folùm, fed etiam neceffarium fuerit, poftea edifferam. Nunc de ipsâ conditione militantium dicere libet. Quam orationem non apud vos folum, fed etiam in caftris fi habeatur, ipfo exercitu difceptante, æquam arbitror videri poffe: in quâ fi mihi ipfi nihil, quod dicerem, in mentem venire poffet, adverfariorum certè orationibus contentus effem. Negabant nuper danda effe æra militibus, quia nunquam data effent: quonam modo igitur nunc indignari poffunt, quibus aliquid novi adjectum commodi fit, eis laborem etiam novum pro portione injungi? Nufquam nec opera fine emolumento, nec emolumentum ferme fine impensâ operâ eft. Labor voluptafque, diffimillima naturâ, focietate quadam inter fe naturali funt junEta. Moleftè antea ferebat miles, fe fuo fumptu operam reipub. præbere: gaudebat idem partem anni fe agrum fuum colere, quærere unde domi militiæque fe ac fuos tueri poffet. Gaudet nunc fructui fibi Rempub. esse, & lætus ftipendium accipit. quo igitur animo patiatur fe ab domo, ab re familiari, cui gravis impenfa non

est,

eft, paulo diutiùs abeffe. An, fi ad calculos eum Refp. vocet, non meritò dicat, Annua æra habes, annuam ope ram ede? an tu æquum cenfes, militiâ femeftri folidum te ftipendium annuum accipere? Invitus in hac parte of rationis, Quirites, moror. Sic enim agere debent, qui mercenario milite utuntur: at nos tanquam cum civibus agere volumus: agique tanquam cum patriâ nobifcum, æquum cenfemus. Aut non fufcipi bellum oportuit, aut geri pro dignitate populi Romani, & perfici quamprimum oportet. Perficietur autem, fi urgemus obfeffos, fi non ante abfcedimus, quàm fpei noftræ finem, captis Vejis, impofuerimus. Si, hercule, nulla alia caufa, ipfa indignitas perfeverantiam imponere debuit. Decern quondam annos urbs oppugnata eft ob unam mulierem ab universâ Græcia: quam procul ab domo? quot terras, quot maria diftans? nos intra vicefimum lapidem, in confpectu propè urbis noftræ oppugnationem annuam perferre piget: Scilicet, quia levis belli caufa eft; nec fatis quicquam jufti doloris eft, quod nos ad perfeverandum ftimulet. Septies rebellarunt, & in pace nunquam fidi fuerunt: agros noftros millies depopulati funt: Fidenates à nobis deficere coëgerunt: colonos noftros ibi interfecerunt: authores fuerunt contra jus gentium cædis impiæ legatorum noftrorum: Etruriam omnem adverfus nos concirare voluerunt, hodieque id moliuntur: res repetentes legatos noftros haud procul abfuit quin violarent. Cum his molliter & per dilationes bellum geri oportet? Si vos tam juftum odium nihil movet, ne illa quidem, oro, vos movent? Operibus ingentibus fepta urbs eft, quibus intra muros coercetur hoftis: agrum non coluit, & culta evaftata funt bello. Si reducimus exercitum, quis eft qui dubitet illos, non à cupiditate folùm ulcifcendi, fed etiam neceffitate impofitâ ex alieno prædandi, cùm fua amiferint, agrum noftrum invafuros? Non differimus igitur bellum ifto confilio, fed intra fines noftros accipimus. Quid? illud quod propriè ad milites

milites pertinet, quibus boní tribuni plebis cùm ftipendium extorquere voluerint, nunc confultum repentè volunt, quale eft? Vallum fofsámque, ingentis utramque rem operis, per tantum fpatii duxerunt: caftella primò pauca, poftea exercitu aucto creberrima fecerunt: munitiones non in urbem modò, fed in Etruriam etiam fpetantes, fiqua inde auxilia veniant, oppofuere. Quid turres, quid vineas, teftudinéfque, & alium oppugnandarum urbium apparatum, loquar? cùm tantum laboris exhauftum fit, & ad finem jam operis tandem perventum: relinquendáne hæc cenfetis, ut ad æftatem rurfus novus de integro his inftituendis exfudetur labor? Quanto est minus opera tueri facta, & inftare, atque perfeverare, defungíque curâ? Brevis enim profecto res eft, fi uno tenore peragitur: nec ipfi per intermiffiones has intervallaque lentiorem fpem noftram facimus: loquor de opere, & temporis jacturâ. Quid? periculi quod differendo bello adimus, num oblivifci nos hæc tam crebra Etruriæ confilia de mittendis Vejos auxiliis patiuntur? Ut nunc res fe habet, irati funt, oderunt, negant miffuros: quantum in illis eft, capere Vejos licet. Quis eft, qui fpondeat eundem, fi differtur bellum, animum poftea fore? Cùm, fi laxamentum dederis, major frequentiorque legatio itura fit cùm, id quod nunc offendit Etrufcos, rex creatus Vejis, fpatio mutari interpofito poffit, vel .confenfu civitatis, ut eo reconcilient Etruriæ animos: -vel ipfius voluntate regis, qui obftare regnum fuum faluti civium nolit. Videte quot res, quàm inutiles, sequantur illam viam confilii: jactura operum tanto labore factorum, vaftatio imminens finium noftrorum, Etrufcum bellum pro Veiente concitatum. Hæc funt, tri-buni, confilia veftra, non; hercule, diffimilia, ac fi quis ægro, qui curari fe fortiter paffus, extemplo convalefcere poffit, cibi gratiâ præfentis, aut potionis, longinquum & forfitan infanabilem morbum efficiat. Si medius fidius ad hoc bellum nihil pertineret, ad difciplinam certè mi

litiæ plurimùm intererat, infuefcere militem noftrum non folùm partâ victoriâ frui, fed, fi res etiam lentior fit, pati tædium, & quamvis feræ fpei exitum expectare: &, fi non fit æftate perfectum bellum, hyemem operiri: nec, ficut æftivas aves, ftatim autumno tecta ac receffum circumfpicere. Obfecro vos, venandi ftudium ac voluptas homines per nives ac pruinas in montes fylvafque rapit: belli neceffitatibus eam patientiam non adhibebimus, quam vel lufus ac voluptas elicere folet? Adeóne effœminata corpora militum noftrorum effe putamus, adeò molles animos, ut hyemem unam durare in caftris, abeffe ab domo non poffint? Ut tanquam navale bellum, tempeftatibus captandis, & obfervando tempore anni, gerant: non æstus, non frigora pati poffint? Erubefcant profectò, fiquis eis hæc objiciat: contendantque & animis, & corporibus fuis virilem patientiam ineffe, & fe juxtà hyeme atque æftate bella gerere poffe; nec fe patrocinium mollitiæ inertiæque mandaffe tribunis, & me miniffe hanc ipfam poteftatem non in umbrâ, nec in tectis majores fuos creaffe. Hæc virtute militum veftro. rum, hæc Romano nomine funt digna: non Veios tantum, nec hoc bellum intueri, quod inftat, fed famam, & ad alia bella, & ad cæteros populos in pofterum, quærere. An mediccre difcrimen opinionis fequuturum ex hac re putatis? Utrum tandem finitimi populum Romanum eum effe putent, cujus fiqua urbs primum illum breviffimi temporis fuftinuerit impetum, nihil deinde timeat? an hic fit terror nominis noftri, ut exercitum Romanum non tædium longinque oppugnationis, non vis hyemis ab urbe circumfefsâ femel amovere poffit? nec finem ullum alium belli quàm victoriam noverit? nec impetu potius bella quàm perfeverantiâ gerat? quæ in omni quidem genere militiæ, maximè tamen in obfidendis urbibus neceffaria eft: quarum plerafque, munitionibus ac naturali fitu inexpugnabiles, fame fitíque tempus ipfum vincit atque expugnat; ficut Vejos expugnabit: