rediturum et eum veneno necaturum. Hunc Fabricius reducendum curavit ad Pyrrhum, idque ejus factum laudatum a senatu est.

20. Etiam, si quid singuli temporibus adducti hosti promiserunt, est in eo ipso fides conservanda ut primo Punico bello Regulus captus a Pœnis, quum de captivis commutandis Romam missus esset jurassetque se rediturum, primum, ut venit, captivos reddendos in senatu non censuit ; deinde, quum retineretur a propinquis et ab amicis, ad supplicium redire maluit, quam fidem hosti datam fallere.

CHAP. VI.

BENEVOLENCE.

1. Deinceps de beneficentia ac de liberalitate dicendum est. Cujus est ratio duplex. Nam aut opera benigne fit indigentibus aut pecunia.

2. Homines ad deos nulla re propius accedunt, quam salutem hominibus dando.

3. Quæ est melior in hominum genere na

20 Off. I. 13, 39. 1 II. 15, 52.—2 Lig. 12, 38 3 Tusc. I. 14, 32.

tura, quam eorum, qui se natos ad homines juvandos, tutandos, conservandos arbitrantur?

4. Res familiaris primum bene parta sit nullo neque turpi quæstu neque odioso; tum quam plurimis, modo dignis, se utilem præbeat.

5. Posse liberalitate uti non spoliantem se patrimonio, nimirum is est pecuniæ fructus maximus.

6. Largitio, quæ fit ex re familiari, fontem ipsum benignitatis exhaurit. Ita benignitate benignitas tollitur. At qui opera, id est, virtute et industria, benefici et liberales erunt, primum, quo pluribus profuerint, eo plures ad benigne faciendum adjutores habebunt; deinde consuetudine beneficentiæ paratiores erunt et tamquam exercitatiores ad bene de multis promerendum.

7. Grave est homini pudenti petere aliquid magnum ab eo, de quo se bene meritum putet; ne id, quod petat, exigere magis, quam rogare et in mercedis potius quam beneficii loco numerare videatur.

8. Videre licet, plerosque non tam natura liberales quam quadam gloria ductos, ut benefici videantur, facere multa, quæ proficisci ab ostentatione magis quam a voluntate videantur.

4 Off. I. 26, 92. — 5 II. 18, 64. — € II. 15, 52. — 7 Fam. II. 6, 1.— Off. I. 14, 44.

Talis autem simulatio vanitati conjunctior quam aut liberalitati aut honestati.

9. Danda opera est, ut iis beneficiis quam plurimos afficiamus, quorum memoria liberis posterisque prodatur, ut iis ingratis esse non liceat.

10. Quum in hominibus juvandis aut mores spectari aut fortuna soleat, dictu quidem est proclive, itaque vulgo loquuntur, se in beneficiis collocandis mores hominum, non fortunam sequi. Honesta oratio est. Sed quis est tandem, qui inopis et optimi viri causæ non anteponat in opera danda gratiam fortunati et potentis? A quo enim expeditior et celerior remuneratio fore videtur, in eum fere est voluntas nostra propensior,

11. Themistocles,* quum consuleretur, utrum bono viro pauperi an minus probato diviti filiam collocaret: Ego vero, inquit, malo virum, qui pecunia egeat, quam pecuniam, quæ viro.

12. Et qui gratificantur cuipiam, quod obsit illi, cui prodesse velle videantur, non benefici neque liberales, sed perniciosi assentatores judicandi sunt; et qui aliis nocent, ut in alios liberales sint, in eadem sunt injustitia, ut si in suam rem aliena convertant.

Off. II. 18, 63. — 10 II. 20, 69. —11 II. 20, 71. — 12 I. 14, 42.

13. Sunt autem multi, et quidem cupidi splendoris et gloriæ, qui eripiunt aliis, quod aliis largiantur; hique arbitrantur se beneficos in suos amicos visum iri, si locupletent eos quacunque ratione. Id autem tantum abest officio, ut nihil magis officio possit esse contrarium. Videndum est igitur, ut ea liberalitate utamur, quæ prosit amicis, noceat nemini.

CHAP. VII.

GRATITUDE.

1. Non is solum gratus debet esse, qui accepit beneficium, verum etiam is, cui potestas accipiendi fuit.

2. Quum duo genera liberalitatis sint, unum dandi beneficii, alterum reddendi; demus necne, in nostra potestate est; non reddere viro bono non licet, modo id facere possit sine injuria.

3. Dissimilis est pecuniæ debitio et gratiæ. Nam qui pecuniam dissolvit, statim non habet id, quod reddidit; qui autem debet, æs retinet alie

13 Off. I. 14, 43. 48.3 Planc. 28, 68.

1 Prov. Cons. 17, 41.-2 Off. I. 15,

num; gratiam autem et qui refert, habet, et qui habet, in eo ipso, quod habet, refert.

4. Equidem nihil tam proprium hominis existimo, quam non modo beneficio, sed etiam benevolentiæ significatione alligari: nihil porro tam inhumanum, tam immane, tam ferum, quam committere ut beneficio, non dicam, indignus, sed victus esse videare.

5. Quum omnibus virtutibus me affectum esse cupio, tum nihil est, quod malim, quam me et gratum esse et videri. Hæc est enim una virtus non solum maxima, sed etiam mater virtutum omnium reliquarum.

6. Quid est pietas, nisi voluntas grata in parentes? qui sunt boni cives, qui belli, qui domi de patria bene merentes, nisi qui patriæ beneficia meminerunt? qui sancti, qui religionum colentes, nisi qui meritam diis immortalibus gratiam justis honoribus et memori mente persolvunt?

7. Quæ potest esse jucunditas vitæ, sublatis amicitiis quæ porro amicitia potest esse inter ingratos?

8. Quis est nostrum liberaliter educatus, cui non educatores, cui non magistri sui atque doctores, cui non locus ipse mutus ille, ubi altus aut