Immagini della pagina
PDF
ePub

quisque sit, ut, cum suam vicem functus officio sit, parentium 16 etiam patriaeque expleat desiderium. accedebant blanditiae virorum factum purgantium cupiditate atque amore, quae maxime ad muliebre ingenium efficaces preces sunt.

1 X. Iam admodum mitigati animi raptis erant. at raptarum 5 parentes tum maxime sordida veste lacrimisque et querellis civitates concitabant. nec domi tantum indignationes continebant, sed congregabantur undique ad Titum Tatium, regem Sabinorum, et legationes eo, quod maximum Tatii nomen in iis re2 gionibus erat, conveniebant. Caeninenses Crustuminique et An- 10 temnates erant, ad quos eius iniuriae pars pertinebat. lente agere eis Tatius Sabinique visi sunt; ipsi inter se tres populi 3 communiter bellum parant. ne Crustumini quidem atque Antemnates pro ardore iraque Caeninensium satis se inpigre movent: ita per se ipsum nomen Caeninum in agrum Romanum impetum 15 4 facit. sed effuse vastantibus fit obvius cum exercitu Romulus, levique certamine docet vanam sine viribus iram esse. citum fundit fugatque, fusum persequitur; regem in proelio obtruncat et spoliat; duce hostium occiso urbem primo impetu capit. 5 Inde exercitu victore reducto ipse, cum factis vir magni- 20 ficus tum factorum ostentator haud minor, spolia ducis hostium caesi suspensa fabricato ad id apte ferculo gerens in Capitolium escendit, ibique ea cum ad quercum pastoribus sacram deposuisset, simul cum dono designavit templo Iovis finis, cogno

=

δρας ὑπὸ τῆς τύχης. - 1. suam vicem, für seine Person, seinerseits, officio gegenüber dem Staate. 2. explere desiderium ersetzen. 3. factum amore, indem sie ihre That mit der Liebe u. persönlichen Neigung entschuldigten, als wären sie zum Raub durch heftige Liebe veran lasst worden.

6. tum maxime, gerade jetzt, zur selben Zeit, mit Beziehung auf iam mitigati erant. 7. domi continebant, auf die Heimath beschränken. 8.regem Sabinorum, die Sage macht Titus Tatius bald zum König des ganzen Sabinervolkes, bald zum König von Cures. Dion. II, 36: nai μετὰ τοῦτο ἀγορὰν ποιησάμενοι σύμ παντες ἐν τῇ μεγίστη τε πόλει καὶ πλεῖστον ἀξίωμα ἐχούσῃ τοῦ ἔθνους, ᾗ Κυρὶς ὄνομα ἦν, ψῆφον ὑπὲρ τοῦ πολέμου διήνεγκαν ἀποδείξαντες ἡγεμόνα τῆς στρατιᾶς Τίτον, ὃς ἐπεκαλεῖτο Τάτιος, βασιλέα Κυρι

exer

Tov. Er erscheint also als Oberfeldherr.-11. lente, aber zu langsam etc., die Wortstellung ersetzt hier wie nachher bei ipsi eine logische Partikel. Beachte den Chiasmus!

13. ne - quidem, aber auch die C. setzten sich nicht rasch genug in Bewegung.-15. nomen, Stamm, Gemeinde (zólis). 21. spolia opima: die Waffenrüstung, die der König od. Feldherr gewann, nachdem er den feindlichen Führer persönlich im Zweikampf erlegt. Dion. II, 34 schreibt Romulus sogar schon die Einführung des Triumphes zu. Liv. I, 38, 3 bemerkt zuerst von Tarq. Priscus: bello Sabino perfecto triumphans Romam rediit, ohne damit diese Sitte als eine neue zu bezeichnen. 22. ferculo, eine Nachbildung des alterthümlichen tropaeum, wie es Verg. XI, 5 sqq. schildert. — 24. designavit finis, durch Inauguration, daher quos modo animo metatus sum,

menque addidit deo. „Iuppiter Feretri“ inquit, „,haec tibi victor Romulus rex regia arma fero, templumque his regionibus, quas modo animo metatus sum, dedico sedem opimis spoliis, quae regibus ducibusque hostium caesis me auctorem sequentes po- 6 5 steri ferent." haec templi est origo, quod primum omnium Romae sacratum est. bina postea inter tot annos, tot bella opima parta sunt spolia: adeo rara eius fortuna decoris fuit.

XI. Dum ea ibi Romani gerunt, Antemnatium exercitus 7 per occasionem ac solitudinem hostiliter in fines Romanos in10 cursionem facit. raptim et ad hos Romana legio ducta palatos in agris oppressit. fusi igitur primo impetu et clamore 1 hostes, oppidum captum; duplicique victoria ovantem Romulum Hersilia coniunx precibus raptarum fatigata orat, ut parentibus earum det veniam et in civitatem accipiat: ita rem coalescere 2 15 concordia posse. facile impetratum. Inde contra Crustuminos profectus bellum inferentes. ibi minus etiam, quod alienis cladibus ceciderant animi, certaminis fuit. utroque coloniae missae; plures inventi, qui propter ubertatem terrae in Crustumi-3 num nomina darent. et Romam inde frequenter migratum est, 20 a parentibus maxime ac propinquis raptarum.

Novissimum ab Sabinis bellum ortum, multoque id maximum fuit: nihil enim per iram aut cupiditatem actum est, nec ostenderunt bellum prius quam intulerunt. consilio etiam additus dolus. Spurius Tarpeius Romanae praeerat arci. huius 5 25 filiam virginem auro corrumpit Tatius, ut armatos in arcem accipiat aquam forte ea tum sacris extra moenia petitum ierat ; accepti obrutam armis necavere, seu ut vi capta po- 7

[blocks in formation]

Vorhandensein einer plebs denkt.

21. Das Verhältniss der Städte auf dem Palatinus und Quirinalis war vielleicht jahrelang ein feindseliges. Die Sage drängt diesen Kampf in eine eintägigeEntscheidungsschlacht zusammen. Bei Dion. II, 52 findet sich noch eine Erinnerung: Tários μὲν οὖν τοιαύτης τελευτῆς ἔτυχε τρία μὲν ἔτη πολεμήσας Ρωμύλῳ, πέντε δέ συνάρξας. 24. arci, auf dem Capitolium. Die ursprüngliche Bevölkerung des Capitolinus war latinisch, wie die ältesten Culte dieses Hügels beweisen, später aber hatten diesen Berg Sabiner in Besitz, auch nachdem beide Völker sich zu einem Gemeinwesen vereinigt hatten. Daher Tac. XII, 24: forumque et Capitolium non a Romulo sed a Tito Tatio additum urbi credidere. 26. sacris: Tarpeia war

tius arx videretur, seu prodendi exempli causa, ne quid usquam 8 fidum proditori esset. additur fabulae, quod vulgo Sabini aureas armillas magni ponderis brachio laevo gemmatosque magna specie anulos habuerint, pepigisse eam quod in sinistris manibus haberent; eo scuta illi pro aureis donis congesta.

5

1 XII. Tenuere arcem Sabini, atque inde postero die, cum Romanus exercitus instructus quod inter Palatinum Capitolinumque collem campi est complesset, non prius descenderunt in aequum, quam ira et cupiditate recuperandae arcis stimulante 2 animos in adversum Romani subiere. principes utrimque pu- 10 gnam ciebant: ab Sabinis Mettius Curtius, ab Romanis Hostius Hostilius. hic rem Romanam iniquo loco ad prima signa animo 3 atque audacia sustinebat. ut Hostius cecidit, confestim Romana inclinatur acies, fusaque est ad veterem portam Palatii. ibi Romulus et ipse turba fugientium actus arma ad caelum tol-15 4 lens,,Iuppiter, tuis" inquit,,iussus avibus hic in Palatio prima urbi fundamenta ieci. arcem iam scelere emptam Sabini ha5 bent; inde huc armati superata media valle tendunt. at tu, pater deum hominumque, hinc saltem arce hostes, deme ter6 rorem Romanis fugamque foedam siste. hic ego tibi templum 20 Statori Iovi, quod monumentum sit posteris tua praesenti ope 7 servatam urbem esse, voveo." haec praecatus, velut si sensisset auditas preces,,,hinc" inquit,,,Romani, Iuppiter optimus maximus resistere atque iterare pugnam iubet." restitere Romani tamquam caelesti voce iussi: ipse ad primores Romulus 25 8 provolat. Mettius Curtius ab Sabinis princeps ab arce decucurrerat, et effusos egerat Romanos toto quantum foro spatium est, nec procul iam a porta Palatii erat, clamitans,,vicimus 9 perfidos hospites, inbelles hostes. iam sciunt longe aliud esse

[merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small]

Geminus, vgl. Schwegler I, 481. 21. stator von sistere die Flucht hemmen. Dagegen X, 36, 11 (in der Schlacht bei Luceria 294): inter haec consul manus ad caelum attollens voce clara, ita ut exaudiretur, templum Iovi Statori vovet, si constitisset a fuga Romana acies, und ibid. 37, 15: Fabius scribit ad Luceriam utrimque multos occisos, inque ea pugna Iovis Statoris aedem votam, ut Romulas ante voverat, sed fanum tantum, id est locus templo effatus fuerat. Der Tempel wurde am Abhang des Palatin nach dem Forum zu errichtet. 24. restitere: das Asyndeton Und wirklich

[blocks in formation]

=

27.toto quantum foro spatium über den ganzen Raum des

virgines rapere, aliud pugnare cum viris." in eum haec gloriantem cum globo ferocissimorum iuvenum Romulus impetum facit. ex equo tum forte Mettius pugnabat; eo pelli facilius fuit. pulsum Romani persecuntur, et alia Romana acies audacia 5 regis accensa fundit Sabinos. Mettius in paludem sese strepitu 10 sequentium trepidante equo coniecit; averteratque ea res etiam Sabinos tanti periculo viri. et ille quidem adnuentibus ac vocantibus suis favore multorum addito animo evadit: Romani Sabinique in media convalle duorum montium redintegrant 10 proelium; sed res Romana erat superior.

XIII. Tum Sabinae mulieres, quarum ex iniuria bellum 1 ortum erat, crinibus passis scissaque veste victo malis muliebri pavore ausae se inter tela volantia inferre, ex transverso impetu facto dirimere infestas acies, dirimere iras, hinc patres 2 15 hinc viros orantes, ne se sanguine nefando soceri generique respergerent, ne parricidio macularent partus suos, nepotum illi, hi liberum progeniem. „si adfinitatis inter vos, si conubii 3 piget, in nos vertite iras. nos causa belli, nos vulnerum ac caedium viris ac parentibus sumus. melius peribimus quam sine 20 alteris vestrum viduae aut orbae vivemus." movet res cum multitudinem tum duces. silentium et repentina fit quies; inde 4 ad foedus faciendum duces prodeunt, nec pacem modo sed civitatem unam ex duabus faciunt, regnum consociant, imperium omne conferunt Romam. ita geminata urbe, ut Sabinis tamen 5 25 aliquid daretur, Quirites a Curibus appellati. monumentum eius pugnae, ubi primum ex profunda emersus palude equom Curtius in vado statuit, Curtium lacum appellarunt.

Ex bello tam tristi laeta repente pax cariores Sabinas viris 6 ac parentibus et ante omnes Romulo ipsi fecit. itaque, cum 30 populum in curias triginta divideret, nomina earum curiis in

heutigen (est) Forums.-6. etiam, wie die verfolgenden Römer.-8. favore wie adnuentibus erinnern an ähnliche Vorgänge im Circus.

11. quarum ex iniuria: Vergewaltigung, der Gen. ist passiv, d. h. der sogenannte obiectivus. Die Schilderung wahrscheinlich nach Ennius, wovon noch folgender Vers (107) erhalten ist: maerentes flentes lacrimantes conmiserantes; vgl. 110: aeternum seritote diem concorditer ambo. 13. ex transverso, von der Seite her. 14. dirimere Inf. hist. (ohne räumliche u. zeitliche Aufeinanderfolge!).-22. Cic. rep. II, 13: cum T. Tatio foedus icit, matronis ipsis, quae raptae erant, orantibus,

[ocr errors]

quo foedere et Sabinos in civitatem adscivit sacris communicatis et regnum suum cum illorum rege sociavit.-23.imperium omne: die oberste (executive) Gewalt. 25. Quirites: Vielleicht eines Stammes mit dem Oskisch. Kerriiai augusti, wenigstens werden die Römer in ihren Beziehungen nach Aussen nie Quirites genannt. 27. Curtius lacus: Wohl der Name eines puteal auf dem Forum. Eine verschiedene Sage bei Liv. VII, 6, vgl. Schwegler I, 30. curias triginta: die Mitglieder je einer der 30 Curien waren religiös (durch besondere sacra) u. politisch (durch concilia) enger verbunden. An der Spitze stand ein

484.

7 posuit. id non traditur, cum haud dubie aliquanto numerus maior hoc mulierum fuerit, aetate an dignitatibus suis virorumve an sorte lectae sint, quae nomina curiis darent. Eodem 8 tempore et centuriae tres equitum conscriptae sunt: Ramnenses ab Romulo, ab T. Tatio Titienses appellati; Lucerum nominis 5 et originis causa incerta est. inde non modo commune sed concors etiam regnum duobus regibus fuit.

3. Ende des Romulus. (Liv. I, 16).

1 XVI. His inmortalibus editis operibus cum ad exercitum recensendum contionem in campo ad Caprae paludem haberet, 10 subito coorta tempestas cum magno fragore tonitribusque tam denso regem operuit nimbo, ut conspectum eius contioni ab2 stulerit. nec deinde in terris Romulus fuit. Romana pubes sedato tandem pavore, postquam ex tam turbido die serena et tranquilla lux rediit, ubi vacuam sedem regiam vidit, etsi 15 satis cr lebat patribus, qui proxumi steterant, sublimem raptum procella, tamen velut orbitatis metu icta maestum aliquamdiu 3 silentium obtinuit. deinde a paucis initio facto deum deo natum, regem parentemque urbis Romanae salvere universi Romulum

[merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small]

sich das Volk durch eine symbolische Flucht (discurritur) von der Sündenschuld förmlich los, vgl. das regifugium des rex sacrorum. Schwegler I, 532, u. die μαγοφόνια der Perser Herod. III, 79.-Schwegler I, 531, 3 vermuthet, die alte Sage habe wahrscheinlich nur ausgedrückt, Romulus sei wie Aeneas und Latinus plötzlich nicht mehr sichtbar gewesen (nusquam conparuisse), dann habe später der griechisch gebildete Ennius nach Parallelen der griechischen Mythologie (Herakles) die Apotheose des Romulus hinzugedichtet u. diese Vorstellung in Rom eingebürgert. — 13—18. Romana pubes - obtinuit: Beachte die schöne Periode, deren Grundform A ([a/b] c) A. 16. sublimem, wahrscheinlich sublimen in die Höhe.

[ocr errors]

19. salvere iubent: Sie riefen salve deus, salve rex, salve parens urbis Romanae. Enn. 114 sq.: pectora .. tenet desiderium, simul inter sese sic memorant,,o Romule,Romule die, qualem te patriae custodem di genuerunt!

« IndietroContinua »