tamen ipsa lux ita deforme intuentibus agmen omni morte 4 tristior fuit. itaque cum ante noctem Capuam pervenire possent, incerti de fide sociorum et quod pudor praepediebat, circa viam haud procul Capua omnium egena corpora humi prostra5 verunt. quod ubi est Capuam nuntiatum, evincit miseratio 5 6 iusta sociorum superbiam ingenitam Campanis. confestim insignia sua consulibus, fasces, lictores; arma, equos, vestimenta, 7 commeatus militibus benigne mittunt, et venientibus Capuam cunctus senatus populusque obviam egressus iustis omnibus 8 hospitalibus privatisque et publicis fungitur officiis. neque 10 illis sociorum comitas vultusque benigni et adloquia non modo sermonem elicere, sed ne ut oculos quidem attollerent aut con9 solantes amicos contra intuerentur efficere poterant: adeo super maerorem pudor quidam fugere conloquia et coetus hominum 10 cogebat. postero die cum iuvenes nobiles, missi a Capua, ut 15 proficiscentes ad finem Campanum prosequerentur, revertissent, 11 vocatique in curiam percunctantibus maioribus natu multo sibi 12 maestiores et abiectioris animi visos referrent: adeo silens ac prope mutum agmen incessisse; iacere indolem illam Romanam, ablatosque cum armis animos, non reddere salutem salu- 20 tantibus, solantibus non dare responsum, non hiscere quemquam prae metu potuisse tamquam ferentibus adhuc cervicibus iugum, sub quod emissi essent, habere Samnites victoriam non 13 praeclaram solum, sed etiam perpetuam: cepisse enim eos non Romam, sicut ante Gallos, sed, quod multo bellicosius fuerit, 25 1 Romanam virtutem ferociamque: VII. cum haec dicerentur audirenturque et deploratum paene Romanum nomen in con2 silio sociorum fidelium esset, dicitur Ofillius Calavius Ovi filius, clarus genere factisque, tum etiam aetate verendus, longe aliter 3 se habere rem dixisse: silentium illud obstinatum fixosque in 30 sondern auch nach dem Gefühl aller intuentes: das Speciellere (sie selbst) ist in dem Allgemeineren enthalten. Von der Milde des Siegers sagt Liv. nichts, dagegen vgl. App. 4: καί τινα υποζύγια ἔδωκεν (sc. Pontius) αὐτοῖς ἐς τοὺς ἀρρωστοῦντας, καὶ τροφὴν, ἄχρι τῆς Ῥώμης φέ ρεσθαι. 3. incerti de fide sociorum] Campaner und Latiner waren damals für die Römer nicht zuverlässig, jetzt fürchtete man den Eindruck der Niederlage. 4. omnium egena] Daneben kann obige Nachricht des Appian recht gut bestehen. 6. Dio 36, 15: Kaпvŋνοὶ τῶν Ῥωμαίων ἡττηθέντων καὶ ἐς Καπύην ἐλθόντων οὔτε εἶπον = αὐτοὺς δεινὸν οὐδὲν οὔτ ̓ ἔπραξαν, ἀλλὰ καὶ τροφὴν καὶ ἵππους αὐτοῖς ἔδωκαν καὶ ὡς κεκρατηκότας ὑπεδέξαντο. 22. metu, Scheu Scham. 22. ferentibus cervicibus iugum cervicibus inhaerens gestantes. 25. bellicosius, sie hätten das überwunden, was stets viel kriegerischer, muthiger gewesen sei, nämlich die Römische Standhaftigkeit und Zuversicht. Die virtus Romana ist bellicosius als die Stadt Rom. Man erwartet einen Begriff wie: was viel mehr sagen will. 28. Ofillius, gewöhnlich Ofellius, bei Hor. Sat. II, 2, 2 findet sich Ofella, ebenso bei Velleius Lucretius Ofella. Mit Ovius (ovis) kann terram oculos et surdas ad omnia solacia aures et pudorem intuendae lucis ingentem molem irarum ex alto animi cientis indicia esse. aut Romana se ignorare ingenia aut silentium 4 illud Samnitibus flebiles brevi clamores gemitusque excitaturum, 5 Caudinaeque pacis aliquanto Samnitibus quam Romanis tristiorem memoriam fore: quippe suos quemque eorum animos ha- 5 biturum, ubicumque congressuri sint; saltus Caudinos non ubique Samnitibus fore. Iam Romae etiam sua infamis clades erat. obsessos pri- 6 10 mum audierunt; tristior deinde ignominiosae pacis magis quam periculi nuntius fuit. ad famam obsidionis dilectus haberi 7 coeptus erat; dimissus deinde auxiliorum apparatus, postquam deditionem tam foede factam acceperunt; extemploque sine ulla publica auctoritate consensum in omnem formam luctus est: 15 tabernae circa forum clausae iustitiumque in foro sua sponte 8 coeptum prius quam indictum, lati clavi, anuli aurei positi; paene maestior exercitu ipso civitas esse, nec ducibus solum 9 atque auctoribus sponsoribusque pacis irasci, sed innoxios etiam milites odisse et negare urbe tectisve accipiendos. quam con- 10 20 citationem animorum fregit adventus exercitus etiam iratis miserabilis. non enim tamquam in patriam revertentes ex insperato incolumes, sed captorum habitu vultuque ingressi sero 11 in urbem ita se in suis quisque tectis abdiderunt, ut postero atque insequentibus diebus nemo eorum forum aut publicum 25 aspicere vellet. consules in privato abditi nihil pro magistratu 12 agere, nisi quod expressum senatus consulto est, ut dictatorem dicerent comitiorum causa. Q. Fabium Ambustum dixerunt et 13 P. Aelium Paetum magistrum equitum. quibus vitio creatis 14 suffecti M. Aemilius Papus dictator, L. Valerius magister equi30 tum. nec per eos comitia habita, et, quia taedebat populum omnium magistratuum eius anni, res ad interregnum rediit. in- 15 terreges Q. Fabius Maximus, M. Valerius Corvus. is consules meldete, war noch viel schmerzlicher. 16. anuli aurei] Von Rittern (und Senatoren?) getragen, cf. Liv. XXIII, 12 neminem nisi equitem atque eorum ipsorum primores id gerere insigne. 22. App. 4: τῶν δὲ ἀφειμένων οἱ μὲν ἐς τοὺς ἀγροὺς διέφευγον ὑπὸ αἰδοῦς, οἱ δὲ νυκτὸς ἐς τὴν πόλιν ἐσῄεσαν· οἱ δὲ ἄρχοντες ἡμέρας μὲν ἐσῆλθον ὑπ ̓ ἀνάγκης, καὶ τὰ σημεῖα τῆς ἀρχῆς ἐπέκειτο αὐτοῖς, ἔπρασ σον δὲ οὐδέν. 27. Q. Fabius Ambustus ist der Vater des Q. Fabius creavit Q. Publilium Philonem et L. Papirium Cursorem iterum haud dubio consensu civitatis, quod nulli ea tempestate duces clariores essent.. 1 VIII. Quo creati sunt die, eo sic enim placuerat patribus magistratum inierunt, sollemnibusque senatus consultis 5 2 perfectis de pace Caudina rettulerunt; et Publilius, penes quem fasces erant:,,dic, Sp. Postumi" inquit. qui ubi surrexit, eodem 3 illo vultu, quo sub iugum missus erat: haud sum ignarus" inquit, consules, ignominiae, non honoris causa me primum excitatum iussumque dicere, non tamquam senatorem, sed tam- 10 4 quam reum qua infelicis belli qua ignominiosae pacis. ego tamen, quando neque de noxa nostra neque de poena rettulistis, omissa defensione, quae non difficillima esset apud haud ignaros fortunarum humanarum necessitatiumque, sententiam de eo, de quo rettulistis, paucis peragam. quae sententia testis 15 erit, mihine an legionibus vestris pepercerim, cum me seu turpi 5 seu necessaria sponsione obstrinxi; qua tamen, quando iniussu populi facta est, non tenetur populus Romanus, nec quicquam 6 ex ea praeterquam corpora nostra debentur Samnitibus. dedamur per fetiales nudi vinctique; exsolvamus religione popu- 20 lum, si qua obligavimus, ne quid divini humanive obstet, quo 7 minus iustum piumque de integro ineatur bellum. interea consules exercitum scribere armare educere placet, nec prius ingredi hostium fines, quam omnia iusta in deditionem nostram per8 fecta erunt. vos, dii inmortales, precor quaesoque, si vobis 25 non fuit cordi Sp. Postumium T. Veturium consules cum Sain9 nitibus prospere bellum gerere, at vos satis habeatis vidisse nos sub iugum missos, vidisse sponsione infami obligatos, videre nudos vinctosque hostibus deditos, omnem iram hostium 10 nostris capitibus excipientes; novos consules legionesque Ro- 30 manas ita cum Samnite gerere bellum velitis, ut omnia ante 11 nos consules bella gesta sunt.“ quae ubi dixit, tanta simul admiratio miseratioque viri incessit homines, ut modo vix crederent illum eundem esse Sp. Postumium, qui auctor tam foe12 dae pacis fuisset, modo miserarentur, quod vir talis etiam 35 praecipuum apud hostes supplicium passurus esset ob iram diremptae pacis. Cum omnes laudibus prosequentes virum in sententiam eius pedibus irent, temptata paulisper intercessio est ab L. 13 5 Livio et Q. Maelio tribunis plebis, qui neque exsolvi religione 14 populum aiebant deditione sua, nisi omnia Samnitibus, qualia apud Caudium fuissent, restituerentur, neque se pro eo, quod 15 spondendo pacem servassent exercitum populi Romani, poenam ullam meritos esse, neque ad extremum, cum sacrosancti essent, 10 dedi hostibus violarive posse. IX. Tum Postumius: „,dedite 1 interea“ inquit "profanos nos, quos salva religione potestis; dedetis deinde et istos sacrosanctos, cum primum magistratu 2 abierint, sed, si me audiatis, priusquam dedantur, hic in comitio virgis caesos, hanc iam ut intercalatae poenae usuram 15 habeant. nam quod deditione nostra negant exsolvi religione 3 populum, id istos magis, ne dedantur, quam quia ita se res habeat, dicere, quis adeo iuris fetialium expers est, qui ignoret? neque ego infitias eo, patres conscripti, tam sponsiones 4 quam foedera sancta esse apud eos homines, apud quos iuxta 20 divinas religiones fides humana colitur, sed iniussu populi nego quicquam sanciri posse, quod populum teneat. an, si eadem 5 superbia, qua sponsionem istam expresserunt nobis Samnites, 4. ab L. Livio et Q. Maelio] Als Volkstribunen konnten sie nicht beim Herre gewesen sein, da die Tribunen die Stadt nicht verlassen durften, um jederzeit das ius auxilii leisten zu können, ebenso wenig konnten sie im besonderen Auftrage des Volkes dahin abgehen. Vergl. indessen p. 160, 16. Da sie nun zur Zeit der Senatsverhandlung als Tribunen auftreten, so müssen sie vor dem Antritt des Tribunats beim Heere gewesen und die sponsio mit eingegangen sein, in welcher Eigenschaft freilich, wissen wir nicht. Es wäre nur die Frage, ob der Friede wirklich vom Volke ratificirt worden und erst dann (das foedus) gebrochen worden ist; aber auch in diesem Falle ist eine schuldige Mitwirkung der Volkstribunen als solcher nicht denkbar. Vgl. die Combination von Nieb. Vorl. I, 492 sq. Cicero Off. III, 109, der sonst mit der Quelle des Livius übereinstimmt, sagt: eodemque tempore Ti. Numicius Q. coegissent nos verba legitima dedentium urbes nuncupare, deditum populum Romanum vos, tribuni, diceretis et hanc ur6 bem, templa, delubra, fines, aquas Samnitium esse? omitto deditionem, quoniam de sponsione agitur; quid tandem? si spopondissemus urbem hanc relicturum populum Romanum, si 5 incensurum, si magistratus, si senatum, si leges non habiturum, si sub regibus futurum? di meliora, inquis. atqui non indignitas rerum sponsionis vinculum levat. si quid est, in quo obligari 7 populus possit, in omnia potest. et ne illud quidem, quod quosdam forsitan moveat, refert, consul an dictator an praetor 10 8 spoponderit. et hoc ipsi etiam Samnites iudicaverunt, quibus non fuit satis consules spondere, sed legatos quaestores tribu9 nos militum spondere coegerunt. nec a me nunc quisquam quaesiverit, quid ita spoponderim, cum id nec consulis ius esset, nec illis spondere pacem, quae mei non erat arbitrii, 15 10 nec pro vobis, qui nihil mandaveratis, possem. nihil ad Caudium, patres conscripti, humanis consiliis gestum est: dii inmortales et vestris et hostium imperatoribus mentem ademe11 runt. nec nos in bello satis cavimus, et illi male partam victoriam male perdiderunt, dum vix locis, quibus vicerant, 20 credunt, dum quacumque condicione arma viris in arma natis 12 auferre festinant. an, si sana mens fuisset, difficile illis fuit, dum senes ab domo ad consultandum accersunt, mittere Romam legatos? cum senatu, cum populo de pace ac foedere agere? 13 tridui iter expeditis erat; interea in indutiis res fuisset, donec 25 ab Roma legati aut victoriam illis certam aut pacem adferrent. ea demum sponsio esset, quam populi iussu spopondis14 semus. sed neque vos tulissetis, nec nos spopondissemus, nec fas fuit alium rerum exitum esse, quam ut illi velut somnio laetiore, quam quod mentes eorum capere possent, nequiquam 30 15 eluderentur, et nostrum exercitum eadem, quae inpedierat, fortuna expediret, vanam victoriam vanior inritam faceret pax, sponsio interponeretur, quae neminem praeter sponsorem ob16 ligaret. quid enim vobiscum, patres conscripti, quid cum populo Romano actum est? quis vos appellare potest, quis se 35 a vobis dicere deceptum? hostis an civis? hosti nihil spopon17 distis, civem neminem spondere pro vobis iussistis. nihil ergo vobis nec nobiscum est, quibus nihil mandastis, nec cum Sam18 nitibus, cum quibus nihil egistis. Samnitibus sponsores nos |