19 cremavit. consulis corpus eo die, quia obrutum superstratis Gallorum cumulis erat, inveniri non potuit; postero die inven20 tum relatumque est cum multis militum lacrumis. intermissa inde omnium aliarum rerum cura Fabius collegae funus omni 1 honore laudibusque meritis celebrat. XXX. Et in Etruria per 5 eosdem, dies ab Cn. Fulvio propraetore res ex sententia gesta, et praeter ingentem inlatam populationibus agrorum hosti 2 cladem pugnatum etiam egregie est, Perusinorumque et Clusinorum caesa amplius milia tria et signa militaria ad viginti 3 capta. Samnitium agmen cum per Paelignum agrum fugeret, 10 circumventum a Paelignis est; ex milibus quinque ad mille caesi.

4 Magna eius diei, quo in Sentinati agro bellatum, fama est 5 etiam vero stanti; sed superiecere quidam augendo fidem, qui in hostium exercitu peditum deciens centena milia, equitum 15 sex et quadraginta milia, mille carpentorum scripsere fuisse, 6 scilicet cum Umbris Tuscisque, quos et ipsos pugnae adfuisse; et ut Romanorum quoque augerent copias, L. Volumnium pro consule ducem consulibus exercitumque eius legionibus consulum 7 adiciunt. in pluribus annalibus duorum ea consulum propria 20 victoria est, Volumnius in Samnio interim res gerit, Samnitiumque exercitum in Tifernum montem conpulsum non deterritus iniquitate loci fundit fugatque.

8 Q. Fabius Deciano exercitu relicto in Etruriae praesidio suis legionibus deductis ad urbem de Gallis Etruscisque ac 25 Samnitibus triumphavit. milites triumphantem secuti sunt. 9 celebrata inconditis carminibus militaribus non magis victoria Q. Fabii quam mors praeclara P. Decii est, excitataque memoria parentis aequata eventu publico privatoque fili laudi

scheinlich, dass alle Umbrer und
Tusker durch die Römischen Diver-
sionen sich bestimmen liessen, vor
der Hauptschlacht abzuziehen, viel-
leicht blieb ein Theil zurück, der
aber nicht mehr selbständig ope-
rirte. 18. L. Volumnium] Es
ist wahrscheinlich, dass er aus Sam-
nium plötzlich durch das Sabiner-
land zog und am entscheidenden
Tage in die Schlacht eingriff. Vgl.
Nieb. Vorl. I, 531. R. G. III, 443. -
22. Tifernum montem] Aufdem Berge
war die Stadt gleichen Namens.
29. aequata, durch den Ruhm des
Sohnes (fili laudibus); eventu publico
privatoque ist Abl. des näheren
Umstandes: unter Erfolg, Aus-

-

bus. data ex praeda militibus aeris octogeni bini sagaque 10 et tunicae, praemia illa tempestate militiae haudquaquam spernenda.

2. Der Tarentinische Krieg. Pyrros.
(Plut. Pyrr. 13-21. 25).

XIII. Τότε δ ̓ οὖν εἰς Ἤπειρον ἐκπεσόντι τῷ Πύρρῳ καὶ προεμένῳ Μακεδονίαν ἡ μὲν τύχη παρεῖχε χρῆσθαι τοῖς παροῦσιν ἀπραγμόνως καὶ ζῆν ἐν εἰρήνῃ βασιλεύοντα τῶν οἰκείων· ὁ δὲ τὸ μὴ παρέχειν ἑτέροις κακὰ μηδὲ ἔχειν ὑφ ̓ ἑτέρων ἄλυν τινὰ ναυτιώδη νομίζων ὥσπερ ὁ ̓Αχιλλεὺς οὐκ ἔφερε τὴν σχολήν, ἀλλὰ φθινύθεσκε φίλον κῆρ αὖθι μένων, ποθέεσκε δ ̓ ἀϋτήν τε πτόλεμόν τε. Δεόμενος δ ̓ οὖν ἔλαβε πραγμάτων καινῶν τοιαύτην ὑπόθεσιν. Ῥωμαῖοι Ταραντίνοις ἐπολέμουν. Οἱ δὲ μήτε φέρειν τὸν πόλεμου δυνάμενοι μήτε θέσθαι θρασύτητι καὶ μοχθηρίᾳ δημαγωγῶν

ἐβουλεύοντο ποιεῖσθαι Πύρρον ἡγεμόνα καὶ καλεῖν ἐπὶ τὸν πόλεμον ὡς σχολὴν ἄγοντα πλείστην τῶν βασιλέων καὶ στρατηγὸν ὄντα δεινότατον. Τῶν δὲ πρεσβυτέρων καὶ νοῦν ἐχόντων πολιτῶν οἱ μὲν ἄντικρυς ἐνιστάμενοι πρὸς τὴν γνώμην ἐξέπιπτον ὑπὸ κραυγῆς καὶ βίας τῶν πολεμοποιῶν, οἱ δὲ ταῦτα ὁρῶντες καὶ ἀπέλειπον τὰς ἐκκλησίας. Οὕτω δὲ τοῦ δόγματος κυρίου γενομένου πρέσβεις ἔπεμψαν εἰς Ἤπειρον οὐχ αὑτῶν μόνον, ἀλλὰ καὶ τῶν Ἰταλιωτῶν δῶρα τῷ Πύρρῳ κομίζοντας καὶ λέγοντας, ὡς ἡγεμόνος ἔμφρονος δέονται καὶ δόξαν ἔχοντος, δυνάμεις δὲ αὐτόθεν ὑπάρξουσι μεγάλαι παρά τε Λευκανῶν καὶ Μεσσαπίων 10 καὶ Σαυνιτῶν καὶ Ταραντίνων εἰς δισμυρίους ἱππεῖς, πεζῶν δὲ ὁμοῦ πέντε καὶ τριάκοντα μυριάδας. Ταῦτα οὐ μόνον αὐτὸν ἐπῆρε τὸν Πύρρον, ἀλλὰ καὶ τοῖς Ἠπειρώταις προθυμίαν ἐνέβαλε καὶ ὁρμὴν τῆς στρατείας.

XIV. Ην δέ τις Κινέας, Θεσσαλὸς ἀνήρ, τῷ μὲν φρονεῖν 15 δοκῶν ἱκανὸς εἶναι, Δημοσθένους δὲ τοῦ ῥήτορος ἀκηκοὼς ἐδόκει μόνος εὖ μάλιστα τῶν τότε λεγόντων οἷον ἐν εἰκόνι τῆς ἐκείνου δυνάμεως καὶ δεινότητος ἀναμιμνήσκειν τοὺς ἀκούοντας. Συνὼν δὲ τῷ Πύρρῳ καὶ πεμπόμενος ἐπὶ τὰς πόλεις ἐβεβαίου τὸ Εὐριπίδειον, ὅτι πᾶν ἐξαιρεῖ λόγος, ὃ καὶ σίδηρος πολεμίων δράσειεν ἄν.

probitate praeter ceteros praecellebat Philocharis.

2. ὣς, in der Meinung dass - τῶν βασιλέων, der griechischen Fürsten, welche sich in die Monarchie Alexan

ders getheilt hatten. Liv. XXXV,
14: quaerenti P. Africano quem fuisse
maximum inperatorem Hannibal cre-
deret respondisse (fertur), Alexan-
drum Macedonum regem; quaerenti
deinde, quem secundum poneret,
Pyrrum dixisse: castra metari pri-
mum docuisse, ad hoc neminem
elegantius loca cepisse, praesidia dis-
posuisse, artem etiam conciliandi
sibi homines habuisse. · 4. ἐνίστασ-
θαί τινι oder πρός τι sich wider-
setzen, adversari. ἐξέπιπτον]
Der Ausdruck von der Bühne ent-
lehnt. 7. ἀλλὰ καὶ τῶν Ἰταλι-
ωτῶν] Die Samniten und Lucaner
und Bruttier wurden von den Rö-
mern hart bedrängt, die Gefahr
rückte Tarent immer näher.
9. ἡγεμόνος ἔμφρονος, sapientis
ducis. 10. αὐτόθεν] aus Italien.
Die Tarentiner wollten nur einen
geschickten Feldherrn, P. aber for-
derte unumschränkte Gewalt; die

Noth zwang die Tarentiner, jede Bedingung des Königs anzunehmen. 13. προθ. ἐνέβαλε, studium accendit armorum.

15. Κινέας] Seine politische Gewandtheit, Beredtsamkeit war ebenso gross wie seine Hingebung an den König. Er stand damals bereits im hohen Alter und starb in Sicilien während des dortigen Aufenthaltes mit dem König. Gerühmt wird an ihm ein staunenswerthes Gedächtniss; Cicero kannte auch noch von ihm eine tactische Schrift. Vgl. Nieb. R. G. III, 562.

16. ἱκανός, prudentia valebat. 17. οἷον ἐν εἰκόνι] wie aut einem Bilde, d. h. sprechend ähnlich; wie das Bild an den Menschen, so erinnert die Beredtsamkeit des Cineas an die δεινότης (vis dicendi) des Demosthenes. 19. συνών i. e. in consiliis, si regem comitaretur, πεμπόμενος, si legatus vel orator ad civitates mitteretur. 20. τὸ Εὐριπίδειον] Εteocles in den Phoen. 526: πᾶν γὰρ ἐξαιρεῖ λόγος etc. (Damit wird zugleich bekannt, dass die Bildung eine Macht gewor

20

Ὁ γοῦν Πύρρος ἔλεγε πλείονας πόλεις ὑπὸ Κινέου τοῖς λόγοις ἢ τοῖς ὅπλοις ὑφ ̓ ἑαυτου προσῆχθαι· καὶ διετέλει τὸν ἄνδρα τιμῶν ἐν τοῖς μάλιστα καὶ χρώμενος.

XV. Πρῶτον μὲν οὖν ἀπέστειλε τὸν Κινέαν τοῖς Ταραντί5 νοις στρατιώτας ἄγοντα τρισχιλίους· ἔπειτα πολλῶν ἱππηγῶν καὶ καταφράκτων καὶ πορθμείων παντοδαπῶν ἐκ Τάραντος κομισθέντων ἐνεβίβαζεν ἐλέφαντας εἴκοσι καὶ τρισχιλίους ἱππεῖς, πεζοὺς δὲ δισμυρίους καὶ δισχιλίους τοξότας καὶ σφενδονήτας πεντακοσίους. Γενομένων δὲ πάντων ἑτοίμων ἀναχθεὶς ἔπλει· 10 καὶ μέσον ἔχων τὸν Ἰόνιον ἁρπάζεται βορέᾳ ἀνέμῳ παρ ̓ ὥραν ἐκραγέντι. Καὶ βιασθεὶς αὐτὸς μὲν ἀρετῇ καὶ προθυμίᾳ ναυτῶν καὶ κυβερνητῶν ἐξανέφερε καὶ προσανῆγε τῇ γῇ πολυπόνως καὶ παραβόλως, τοῦ δὲ ἄλλου στόλου συγχυθέντος καὶ τῶν νεῶν σκεδασθεισῶν αἱ μὲν ἀποσφαλεῖσαι τῆς Ἰταλίας ἐξεώσθη 15 σαν εἰς τὸ Λιβυκὸν καὶ Σικελικὸν πέλαγος, τὰς δὲ ὑπερβαλεῖν μὴ δυνηθείσας ἄκραν Ἰαπυγίαν νύξ τε κατελάμβανε καὶ πολλὴ καὶ χαλεπὴ θάλασσα παίουσα πρὸς χωρία δύσορμα καὶ τυφλὰ πάσας διέφθειρε πλὴν τῆς βασιλικῆς. Αὕτη δὲ πλαγίου μὲν ἔτι ὄντος τοῦ κύματος ἠμύνετο καὶ διέφευγε μεγέθει καὶ ῥώμῃ 20 τὰς ἐπιβολὰς τῆς θαλάσσης· ἐπεὶ δὲ περιελθὸν ἀπὸ γῆς ἀπήντα τὸ πνεῦμα καὶ κίνδυνον εἶχεν ἡ ναῦς ἀντίπρωρος ἱσταμένη πρὸς κλύδωνα πολὺν διαρραγῆναι, τὸ δὲ ἐφέντας αὖθις ἠγριωμένῳ πελάγει καὶ πνεύματι τροπὰς λαμβάνοντι παντοδαπὰς φέρεσθαι φοβερώτατον ἐφαίνετο τῶν παρόντων κακῶν, ἄρας 25 ὁ Πύρρος αὑτὸν ἀφῆκεν εἰς θάλασσαν καὶ τῶν φίλων καὶ τῶν δορυφόρων εὐθὺς ἦν ἅμιλλα καὶ προθυμία περὶ αὐτόν. Ἡ δὲ

=

caeca.

es war eine Zeit, in welcher die Seeleute Stürme nicht mehr erwarteten. 12. ἐξανέφερε] sc. τὴν ναῦν. Impf. de conatu. προσανῆγε] appellere (παραβ. = wider Erwarten). 16. ἄκραν Ιαπυγίαν] die Südostspitze Italiens, mit welcher der Tarentinische Meerbusen im Osten schliesst (Capo di Leuca). 17. τυφλά saxa 18. πλαγίου] Der Wind kam vom Norden, das Schiff fuhr von Nord nach Südwest, also fiel der Wind schräg auf das Schiff. Nachdem aber das Schiff das Vorgebirg umsegelt hat, steuert es gegen Norden, so dass also nicht der Wind (περιελθόν), sondern nur die Richtung des Schiffes sich wendet. 22. τὸ δὲ ἐφέντας] sc. ναῦν. In der Meerenge trat ein öfterer Wechsel des Windes ein (τροπὰς

νὺξ καὶ τὸ κῦμα μετὰ ψόφου μεγάλου καὶ τραχείας ἀνακοπῆς χαλεπὴν ἐποίει τὴν βοήθειαν, ὥστε μόλις ἡμέρας ἤδη μαραινομένου τοῦ πνεύματος ἐκπεσεῖν αὐτὸν ἐπὶ τὴν γῆν, τῷ μὲν σώματι παντάπασιν ἀδυνάτως ἔχοντα, τόλμῃ δὲ καὶ ῥώμῃ τῆς ψυχῆς ἀνταίροντα πρὸς τὴν ἀπορίαν. ̓́Αμα δὲ οἵ τε Μεσσάπιοι, 5 καθ ̓ οὓς ἐξεβράσθη, συνέθεον βοηθοῦντες ἐκ τῶν παρόντων προθύμως καὶ προσεφέροντο τῶν σωζομένων ἔνιαι νεῶν, ἐν αἷς ἦσαν ἱππεῖς μὲν ὀλίγοι παντάπασι, πεζοὶ δὲ δισχιλίων ἐλάττους, ἐλέφαντες δὲ δύο.

XVI. Τούτους ἀναλαβὼν ὁ Πύρρος ἐβάδιζεν εἰς Τάραντα. 10 Καὶ τοῦ Κινέου προαγαγόντος εἰς ἀπάντησιν ὡς ᾔσθετο ὀλίγους ὄντας τοὺς στρατιώτας, παρελθὼν οὐδὲν ἀκόντων οὐδὲ πρὸς βίαν ἔπραττε τῶν Ταραντίνων, ἕως ἀνεσώθησαν αἱ νῆες ἐκ τῆς θαλάττης καὶ συνῆλθεν ἡ πλείστη τῆς δυνάμεως. Τηνικαῦτα δὲ ὁρῶν τὸ πλῆθος ἄνευ μεγάλης ἀνάγκης μήτε σώζεσθαι δυνάμενον μήτε σώ- 15 ζειν, ἀλλ ̓ οἷον ἐκείνου προπολεμοῦντος οἴκοι καθῆσθαι περὶ λουτρὰ καὶ συνουσίας γιγνόμενον, ἀπέκλεισε μὲν τὰ γυμνάσια καὶ τοὺς περιπάτους, ἐν οἷς ἀλύοντες ὑπὲρ τῶν πραγμάτων λόγῳ διεστρατήγουν, πότους δὲ καὶ κώμους καὶ θαλίας ἀκαίρους ἀνεῖλεν, ἐκάλει δὲ πρὸς τὰ ὅπλα καὶ περὶ τοὺς καταλόγους τῶν στρα- 20 τευομένων ἀπαραίτητος ἦν καὶ λυπηρός, ὥστε πολλοὺς ἐκ τῆς πόλεως ἀπελθεῖν ἀηθείᾳ τοῦ ἄρχεσθαι δουλείαν τὸ μὴ πρὸς ἡδονὴν ζῆν καλοῦντας. Ἐπεὶ δὲ Λαιβῖνος ὁ τῶν Ῥωμαίων ὕπατος

σης.

λαμβάνοντι παντοδαπάς). 1. ἀνακοπῆς] das Anprallen der Wogen. — 2. ἡμέρας] sc. ἐπιφανείμαραινομένου, wie decrescere für remittere, remissio fit. – 5. ἀνταίροντα] Widerstand entgegensetzen, überwinden; virtute ac vigore animi superare miserias. - 6. ἐκβράσσειν = eicere aliquem.

―

=

=

occu

14. ἡ πλείστη τῆς δυνάμεως] Αttraction oder Assimilation des Superlativs an den Sing. des partitiven Genetiv; oder ἡ πλείστη μερὶς τῆς δυνάμεως. 16. olov] mit Inf. καθῆσθαι zu verbinden geneigt sein, nur fähig sein etc. γίγνεσθαι περί τι, pari vel delectari aliqua re. ἀλύοντες] cf. p. 171, 8. λόγῳ διεστρατήγουν] Vgl. die Rede des Aem. Paulus vor seinem Abgange nach Makedonien, Liv. XXXXIII, 22, 8 in omnibus circulis atque etiam si dis placet, in conviviis sunt, qui exercitus in Macedoniam ducant,

18.

ubi castra locanda sint sciant etc.

19. θαλίας ἀκαίρους] Die Schwelgerei der Tarentiner hatte wesentlich ihren Grund in der grossen Zahl der Feiertage. - 20. περὶ τοὺς καταλόγους] bei der Aushebung, κατάλογοι sind die Hebelisten. 21. ἀπαραίτητος, inexorabilis, λυπηρός severus. „Die Tarentiner hatten gemeint den Sieg wie eine andere Waare für ihr Geld sich gekauft zu haben; es war eine Art Contractbruch, dass der König sie zwingen wollte sich ihn selber zu erfechten.“ Th. Mommsen I, 398.

22. ἀπελθεῖν] Die Führer der
Unzufriedenen schaffte Pyrros bei
Seite oder sandte sie nach Epiros,
wobei denn auch manche entkamen.

Vgl. Hannibal in Capua gegen Ma
gius Decius, cf. Liv. XXII, 10 in
castra perducitur extemploque in-
positus in navim et Carthaginem
missus, ne motu aliquo Capuae
ex indignitate rei orto senatum poe-
niteret.
23. Λαιβῖνος] Ρ. Laevinus.

-