Immagini della pagina
PDF
ePub
[ocr errors]

civitate sed etiam in imperio esse, id officere, id obstare liber7 tati. hune tu" inquit „tua voluntate, L. Tarquini, remove metum. meminimus, fatemur, eiecisti reges; absolve beneficium tuum, aufer hinc regium nomen. res tuas tibi non solum reddent cives tui auctore me, sed si quid deest, munifice augebunt. 5 amicus abi, exonera civitatem vano forsitan metu, at persuasum est animis, cum gente Tarquinia regnum hinc abiturum.“ 8 consuli primo tam novae rei ac subitae admiratio incluserat vocem; dicere deinde incipientem primores civitatis circum9 sistunt, eadem multis precibus orant. et ceteri quidem move- 10 bant minus: postquam Spurius Lucretius, maior aetate ac dignitate, socer praeterea ipsius, agere varie rogando alternis 10 suadendoque coepit, ut vinci se consensu civitatis pateretur, timens consul, ne postmodum privato sibi eadem illa cum bonorum amissione additaque alia insuper ignominia acciderent, 15 abdicavit se consulatu, rebusque suis omnibus Lavinium trans11 latis civitate cessit. Brutus ex senatus consulto ad populum

[blocks in formation]

si quid deest] Dion. Hal. V, 12
Βρούτος πείθει τὸν δῆμον εἴκοσι
ταλάντων δοῦναι τῷ ἀνδρὶ δωρεὰν
καὶ αὐτὸς πέντε τάλαντα προστίθη-
σιν ἐκ τῶν ἰδίων. Vielleicht wurde
seine unbewegliche Habe ab-
geschätzt u. er selbst reichlich
entschädigt (= augere?), weil
mit einem Nothverkauf immer
Nachtheil (si quid deest) ver-
bunden ist.
7. cum gente, erst
mit. 10. multis precibus, drin-
gend.
12. alternis] =tum ro-
gando tum suadendo. 13. vinci
consensu, dem einmüthigen Willen
nachgeben. Wenn sein Amtsjahr

[ocr errors]
[blocks in formation]

ex senatus consulto] denn populi comitia ne essent rata, nisi ea patrum adprobavisset auctoritas Cic. II, 35. Cic. Off. III, 40: cum autem consilium hoc principes cepissent, cognationem Superbi nomenque Tarquiniorum et memoriam regni esse tollendam etc. Unter ad populum verstand die Quelle des Livius wahrscheinlich die Curiatcomitien, welche die Ausschliessung aus dem Sacralverbande der Curien aussprechen. Ob Livius im Folgenden mit comitiis centuriatis einen bewussten Gegensatz bezweckte oder nur die Formel seiner Quelle wiedergab, ist fraglich. Vgl. Lange I,

353.

conlegam

tulit, ut omnes Tarquiniae gentis exules essent. sibi comitiis centuriatis creavit P. Valerium, quo adiutore reges eiecerat.

[ocr errors]

2. Die Verschwörung. (Liv. II, 3—5).

III. Cum haud cuiquam in dubio esset bellum ab Tar- 1 quiniis inminere, id quidem spe omnium serius fuit. ceterum, id quod non timebant, per dolum ac proditionem prope libertas amissa est. erant in Romana iuventute adulescentes ali- 2 quot nec ii tenui loco orti, quorum in regno libido solutior 10 fuerat, aequales sodalesque adulescentium Tarquiniorum, adsueti more regio vivere. eam tum aequato iure omnium licen- 3 tiam quaerentes libertatem aliorum in suam vertisse servitutem inter se conquerebantur: regem hominem esse, a quo inpetres, ubi ius, ubi iniuria opus sit, esse gratiae locum, esse beneficio, 15 et irasci et ignoscere posse, inter amicum atque inimicum discrimen nosse, leges rem surdam, inexorabilem esse, salubriorem 4 melioremque inopi quam potenti, nihil laxamenti nec veniae habere, si modum excesseris: periculosum esse in tot humanis erroribus sola innocentia vivere. ita iam sua sponte aegris 5 20 animis legati ab regibus superveniunt sine mentione reditus bona tantum repetentes. eorum verba postquam in senatu audita sunt, per aliquot dies ea consultatio tenuit, ne non reddita belli causa, reddita belli materia et adiumentum essent. interim legati alia moliri: aperte bona repetentes clam recupe- 6 25 randi regni consilia struere. et tamquam ad id, quod agi videbatur, ambientes nobilium adulescentium animos pertemptant. a quibus placide oratio accepta est, iis litteras ab Tarquiniis 7 reddunt, et de accipiendis clam nocte in urbem regibus conlocuntur.

[ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors]

=

19.

brauche. 17. melioremque inopi
quam potenti] Warum?-17. laxa-
menti, Nachsicht, veniae, Verzeihung,
Gnade. 19. sola innocentia
innocentia sola fretum vivere, ähn-
lich Cic. Fam. XIII, 28, 2: studia
illa nostra, quibus antea delectaba-
mur, nunc etiam vivimus.
aegris animis] = missvergnügt, auf-
geregt. 22. ne non reddita etc.]
ob nicht etwa wenn sie nicht
ausgeliefert würden. 25. ad id,
ist mit ambientes zu verbinden.
26. ambientes] = Besuche machen.
27. oratio, Vorschlag, der Inhalt
der Unterhaltung. 28. Dionys.

=

je nach

dem man das eine oder das andere

1 IV. Vitelliis Aquiliisque fratribus primo conmissa res est. Vitelliorum soror consuli nupta Bruto erat, iamque ex eo ma2 trimonio adulescentes erant liberi, Titus Tiberiusque. eos quoque in societatem consilii avunculi adsumunt. praeterea aliquot nobiles adulescentes conscii adsumpti, quorum vetustate me-5 3 moria abiit. interim cum in senatu vicisset sententia, quae censebat reddenda bona, eamque ipsam causam morae in urbe haberent legati quod spatium ad vehicula conparanda a consulibus sumpsissent, quibus regum asportarent res, omne id tempus cum coniuratis consultando absumunt, evincuntque in-10 4 stando, ut litterae sibi ad Tarquinios darentur: nam aliter qui credituros eos, non vana ab legatis super rebus tantis adferri? datae litterae, ut pignus fidei essent, manifestum facinus fece5 runt. nam cum pridie quam legati ad Tarquinios proficiscerentur cenatum forte apud Vitellios esset, coniuratique ibi remotis 15 arbitris multa inter se de novo, ut fit, consilio egissent, sermonem eorum ex servis unus excepit, qui iam antea id sen6 serat agi; sed eam occasionem, ut litterae legatis darentur, quae deprehensae rem coarguere possent, expectabat. postquam da7 tas sensit, rem ad consules detulit. consules ad deprehenden- 20 dos legatos coniuratosque profecti domo sine tumultu rem omnem oppressere, litterarum in primis habita cura, ne interciderent. proditoribus extemplo in vincla coniectis de legatis paululum addubitatum est, et quamquam visi sunt conmisisse, ut hostium loco essent, ius tamen gentium valuit.

1 V. De bonis regis, quae reddi ante censuerant, res integra refertur ad patres. ibi vicit ira; vetuere reddi, vetuere in pu

V, 2: Ταρκύνιόν τε καταδέξασθαι συνθέμενοι καὶ τοὺς ὑπάτους ἀποκ

τεῖναι.

1. Aquiliis, ein C. Aquilius cons. 487 wird I, 40, 14 erwähnt. Dionys. V, 6: καὶ Κολλατίνου θατέρου τῶν ὑπάτων ἀδελφῆς υἱοὶ Λεύκιος καὶ Μάρκος Ακύλλιοι τὴν αὐτὴν ἔχοντες τοῖς Βρούτου παισὶν ἡλικίαν. Wann würde demnach die Verbannung des Collatinus eingetreten sein? 3. adulescentes__liberi] Erwachsene Söhne. Warum mussten sie dies auch sein? 11. qui credituros eos] Wie würden sie glauben. Fragen der I u. III Person stehen in der obl. Rede im Acc. c. Inf., Fragen der II Person dagegen im Conjunctiv.

=

wie vnéę im neueren

=

12. super Atticismus

7.

für negi. Griechische Quelle?
16. de novo consilio, über die Aus-
führung ihres revolutionären Plans,
διεφέροντο πρὸς ἀλλήλους ὑπὲρ τῆς
καταγωγῆς τῶν τυράννων Dion. V,
21. Sine tumultu rem omnem
oppressere] Vgl. die Aehnlichkeit
der Handlungsweise Cicero's in der
Unterdrückung der Catilinarischen
Verschwörung. 25. ius gentium
valuit] denn nach dem Völkerrecht
waren die Gesandten unverletzlich;
es konnte nur die Auslieferung der-
selben verlangt werden.

26. integra, ohne auf frühere Verhandlungen oder Beschlüsse des Senats jetzt mehr Rücksicht zu nehmen, fast = denuo. 27. vetuere.. vetuere] Asyndeton explicativum: Sie wollten nämlich die

blicum redigi: diripienda plebi sunt data, ut contacta regia 2 praeda spem in perpetuum cum iis pacis amitteret. ager Tarquiniorum, qui inter urbem ac Tiberim fuit, consecratus Marti Martius deinde campus fuit.

3

5 Direptis bonis regum damnati proditores sumptumque 5 supplicium, conspectius eo, quod poenae capiendae ministerium patri de liberis consulatus inposuit, et, qui spectator erat amovendus, eum ipsum fortuna exactorem supplicii dedit. stabant deligati ad palum nobilissimi iuvenes. sed a ceteris, velut ab 6 10 ignotis capitibus, consulis liberi omnium in se averterant oculos, miserebatque non poenae magis homines quam sceleris, quo poenam meriti essent: illos eo potissimum anno patriam libera- 7 tam patrem liberatorem, consulatum ortum ex domo Iunia, patres plebem, quidquid deorum hominumque Romanorum 15 esset, induxisse in animum, ut superbo quondam regi tum infesto exuli proderent. consules in sedem processere suam, 8 missique lictores ad sumendum supplicium. nudatos virgis caedunt securique feriunt, cum inter omne tempus pater vol- 9 tusque et os eius spectaculo esset eminente animo parum pa20 trio inter publicae poenae ministerium.

Güter weder herausgeben noch sie für den Staatsschatz einziehen, sondern (asynd. consecutivum) man überliess sie dem Volke. 1. diripienda: ἔπειτα τὰς οὐσίας τῶν τυράννων εἰς τὸ κοινὸν ἅπασι τοῖς πολίταις φέροντες ἔθεσαν, συγχωρήσαντες ὅσον λάβοι τις ἐξ αὐτῶν ἔχειν· καὶ τὴν αὐτῶν γῆν ὅσην ἐκέκτηντο τοῖς μηδένα κλῆρον ἔχουσι διένειμαν, ἕν μόνον ἐξελόμενοι πεδίον, ὃ κεῖται μεταξὺ τῆς τε πόλεως καὶ τοῦ ποταμοῦ. Dion. V, 13.

2. ager Tarquiniorum] Er war nicht Privateigenthum der Tarq., sondern Krongut (= réuevos). 5. damnati, nach Dion. spricht Brutus das Urtheil. Bei dieser Gelegenheit kommt der mildere Collatinus mit ihm in Conflict und führt so die p. 49 erzählte Scene herbei. Die lex Valeria de provocatione war noch nicht vorhanden. — 6. conspectius] beachtet, merkwürdig. 7. consulatus inposuit, denn die Richtergewalt u. zugleich die Executive war von den Königen auf die Consuln übergegangen. 10. averterant, hatten auf sich gezogen. 15. infesto exuli: das

[ocr errors]

=

grösste Unglück, nach feindlicher gewaltsamer Einnahme, war die siegende Rückkehr der aus einer freien Stadt Verbandten, welche ihr veräussertes Eigenthum und Rache als ein gebührendes Recht forderten. Niebuhr II, 271. 16. sedem suam, die sella curulis. 19. eminente animo] Alle übrigen Schriftsteller berichten, dass der Vater kein Zeichen des Schmerzes bei der Execution habe blicken lassen. Hätte Liv. das Gegentheil sagen wollen, so hätte er gewiss seine Ansicht nach einer Ueberlieferung begründet. Die römische Ueberlieferung zeigt auch Verg. Aen. 6, 818 Vis et Tarquinios reges animamque superbam ultoris Bruti fascesque videre receptos? 19. parum patrio, indem dabei im Gesicht des Brutus ein Ausdruck sich bemerkbar machte, welcher dem natürlichen Vatergefühl wenig entsprach. Dass Brutus während der Execution kein Zeichen des Schmerzes habe blicken lassen, ist die übereinstimmende Tradition aller Schriftsteller. Es entspricht dem Zartgefühl des Livius, wenn er diese Gefühllosigkeit des Vaters

3. Krieg mit Porsina. (Liv. II, 9-13).

1 IX. Iam Tarquinii ad Lartem Porsinam, Clusinum regem, perfugerant. ibi miscendo consilium precesque nunc orabant, ne se oriundos ex Etruscis, eiusdem sanguinis nominisque, 2 egentes exulare pateretur; nunc monebant etiam, ne orientem 5 3 morem pellendi reges inultum sineret. satis libertatem ipsam habere dulcedinis. nisi quanta vi civitates eam expetant, tanta regna reges defendant, aequari summa infimis, nihil excelsum, nihil quod supra cetera emineat, in civitatibus fore; adesse 4 finem regnis, rei inter deos hominesque pulcherrimae. Porsina, 10 cum regem esse Romae tum Etruscae gentis regem amplum 5 Tuscis ratus Romam infesto exercitu venit. non umquam alias ante tantus terror senatum invasit: adeo valida res tum Clu

sina erat magnumque Porsinae nomen. nec hostes modo timebant, sed suosmet ipsi cives, ne Romana plebs metu perculsa 15 receptis in urbem regibus vel cum servitute pacem acciperet. 6 multa igitur blandimenta plebi per id tempus ab senatu data. annonae in primis habita cura, et ad frumentum conparandum missi alii in Volscos alii Cumas. salisque vendendi arbitrium, quia inpenso pretio venibat, in publicum omni sumptu recepto 20 ademptum privatis; portoriis quoque et tributo plebes liberata,

im Dienste des Staates leise (parum patrio) zu tadeln wagt. Selbst Dionysius findet die überlieferte Sage kaum glaublich.

2. ad Lartem] Lar oder Lars etruskisch = Herr oder Fürst, Ehrenname des Etruskischen Adels, besonders der Könige. Clusium war eine der 12 Bundesstädte Etruriens, von denen jede ihren eigenen König hatte; nur in Zeiten der Gefahr wurde ein Oberkönig oder Oberfeldherr gewählt. 3. consilium precesque] Warnungen (monere) und Bitten (orare). 6. libertatem ipsam, die Freiheit an sich habe schon Verlockendes (dulcedinis) genug. 8. aequari infimis, nivelliren. Der Form nach ähnlich Hor. I, 34, 13: valet ima summis mutare Fortuna = τὰ δ' ὑπέρτερα νέρτερα θήσει Ζεὺς ὑψι Boeuέrns Aristoph. Lys. 772. 10. inter deos, Iovis regnum galt

[ocr errors]

-

11.

für das Bild der Königsherrschaft auf Erden. 11. tum Etruscae gentis regem] zunächst von der Abstammung der Tarquinier zu verstehen. Möglich ist es auch, dass Tarq. Sup. versprach, im Falle seiner Wiedereinsetzung dem etruskischen Bunde beizutreten. amplum, ehrenvoll, was auch das regem esse Romae für die Tusker sein würde, wenn es durch sie herbeigeführt würde. Oder ist damit eine Abhängigkeit Roms vom Etruskischen Bunde angedeutet? 16. vel cum servitute] der Sturz des Königthums diente zunächst den Interessen der Aristokratie. 19. Salis] die ersten Salinen hatte Ancus in Ostia angelegt, vgl. p. 31, 14. 20. inpenso pretio venibat] = es kam zu theuer, daher übernahm der Staat die Betriebskosten (in publicum omni sumptu recepto). portoriis] die Plebeier hauptsächlich waren es, welche Handel und Gewerbe trieben. 21. tributo, es wurde vielmehr die von Tarquinius

21.

« IndietroContinua »