Immagini della pagina
PDF
ePub

a quo provocatio non est, creemus! iam hic, quo nunc omnia 12 ardent, conticiscet furor. pulset mihi lictorem, qui sciet ius de tergo vitaque sua penes unum illum esse, cuius maiestatem violarit."

1

XXX. Multis, ut erat, horrida et atrox videbatur Appi 5 sententia; rursus Vergini Larciique exemplo haud salubres, utique Larcii sententiam, quae totam fidem tolleret. medium maxime et moderatum utroque consilium Verginii habebatur; 2 sed factione respectuque rerum privatarum, quae semper offecere officientque publicis consiliis, Appius vicit, ac prope fuit, 10 3 ut dictator ille idem crearetur, quae res utique alienasset plebem periculosissimo tempore, cum Volsci Aequique et Sabini forte 4 una omnes in armis essent. sed curae fuit consulibus et senioribus patrum, ut imperium vehemens mansueto permitte5 retur ingenio. M'. Valerium dictatorem, Volusi filium, creant. 15 6 plebes etsi adversus se creatum dictatorem videbat, tamen, cum provocationem fratris lege haberet, nihil ex ea familia triste nec superbum timebat. edictum deinde a dictatore propositum confirmavit animos Servili fere consulis edicto conveniens. sed et homini et potestati melius rati credi omisso cer- 20 7 tamine nomina dedere. quantus numquam ante exercitus, legiones decem effectae; ternae inde datae consulibus, quattuor dictator usus.

XXXI. Ita trifariam re bello bene gesta de domesticarum rerum eventu nec patribus nec plebi cura decesserat: tanta 25 cum gratia tum arte praeparaverant feneratores, quae non 7 modo plebem sed ipsum etiam dictatorem frustrarentur. nam

nur leere Drohungen. 1. iam, bald, sofort. 2. ardent, ergriffen ist.

=

=

6. exemplo gehört zu salubres. Vom Nominativ (videbatur sententia) geht die or. obl. über in den Accusativ. 7. utique jedenfalls, ganz entschieden. 7. totam fidem tolleret] allen Credit vernichten, da es dann kein sicheres Pfand mehr geben würde. 8. utroque, nach beiden Seiten hin, für das öffentliche Wohl u. für die Befriedigung der Plebs. 14. Dion. VI, 39: Μάνιον δὲ Οὐαλέριον ἀδελφὸν Που πλίου Ουαλερίου τοῦ πρώτου ὑπα τεύσαντος καὶ δημοτικώτατον δοκοῦντα ἔσεσθαι καὶ ἄνδρα γηραιὸν ἀπέδειξαν, αὐτὸ τὸ φοβερὸν ( vehemens) οἰόμενοι τῆς ἐξουσίας ἀποχρῆναι, ἀνδρὸς δὲ τὰ πάντα

[blocks in formation]

que Valerius post Vetusi consulis reditum omnium actionum in senatu primam habuit pro victore populo, rettulitque, quid de nexis fieri placeret. quae cum reiecta relatio esset, „non placeo" inquit,,concordiae auctor. optabitis, me dius fidius, 9 5 prope diem, ut mei similes Romana plebes patronos habeat. quod ad me attinet, neque frustrabor ultra cives meos, neque 10 ipse frustra dictator ero. discordiae intestinae, bellum externum fecere, ut hoc magistratu egeret res publica; pax foris parta est, domi inpeditur: privatus potius quam dictator sedi10 tioni interero.“ ita curia egressus dictatura se abdicavit. apparuit causa plebi, suam vicem indignantem magistratu ab- 11 isse. itaque velut persoluta fide, quoniam per eum non stestisset, quin praestaretur, decedentem domum cum favore ac laudibus prosecuti sunt.

15 XXXII. Timor inde patres incessit, ne, si dimissus exer- 1 citus foret, rursus coetus occulti coniurationesque fierent. itaque, quamquam per dictatorem dilectus habitus esset, tamen, quoniam in consulum verba iurassent, sacramento teneri militem rati, per causam renovati ab Aequis belli educi ex urbe le20 giones iussere. quo facto maturata est seditio. et primo agi- 2 tatum dicitur de consulum caede, ut solverentur sacramento; doctos deinde nullam scelere religionem exsolvi, Sicinio quodam auctore iniussu consulum in Sacrum montem secessisse trans 3 Anienem amnem, tria ab urbe milia passum. ibi sine ullo 4 25 duce vallo fossaque communitis castris quieti, rem nullam nisi necessariam ad victum sumendo, per aliquot dies neque lacessiti neque lacessentes sese tenuere. mutuo suspensa erant omnia.

[blocks in formation]

pavor ingens in urbe metuque 5 timere relicta ab suis plebes

15. dimissus, vgl. p. 68, 18. 18 in consulum verba, da diese aber nur im Auftrag des Dictators handelten, so dauerte die Verbindlichkeit nur so lange, als die Consuln ein Mandat des Dictators ausübten. Das Verfahren des Senats war also eine Ungesetzlichkeit. 19. per causam, unter dem Vorwande, vgl. causari. 23. Dion. VI, 45: cos dè προῆλθον ἔξω τῆς πόλεως οἱ ὕπατοι, συνελθόντες οἱ στρατιῶται εἰς ἓν ἅπαντες, ὅπλων τε καὶ σημείων ὄντες κύριοι, Σικινίου τινὸς Βελλούτου παροξύναντος αὐτοὺς ἀφί στανται τῶν ὑπάτων ἁρπάσαντες τὰ σημεῖα, λοχαγούς τε ἑτέρους καὶ περὶ ἁπάντων ἄρχοντα τὸν Σικίνιον ἀποδείξαντες ὄρος τι καταλαμβάν ονται κτλ. 28. metu mutuo, nicht nur die Patricier u. die zurückge

violentiam patrum, timere patres residem in urbe plebem, in6 certi, manere eam an abire mallent. quamdiu autem tranquillam quae secesserit multitudinem fore? quid futurum deinde, si quod externum interim bellum existat? nullam profecto nisi in concordia civium spem reliquam ducere: eam per aequa per 5 7 iniqua reconciliandam civitati esse. sic placuit igitur oratorem ad plebem mitti Menenium Agrippam, facundum virum et, quod inde oriundus erat, plebi carum.

Is intromissus in castra prisco illo dicendi et horrido 9 modo nihil aliud quam hoc narrasse fertur: tempore quo in 10 homine, non ut nunc, omnia in unum consentientia, sed singulis membris suum cuique consilium, suus sermo fuerit, indignatas reliquas partes sua cura, suo labore ac ministerio ventri omnia quaeri, ventrem in medio quietum nihil aliud 10 quam datis voluptatibus frui, conspirasse inde, ne manus ad 15 os cibum ferrent, ne os acciperet datum dentesve conficerent. hac ira dum ventrem fame domare vellent, ipsa una membra 11 totumque corpus ad extremam tabem venisse. inde apparuisse ventris quoque haud segne ministerium esse, nec magis ali quam alere eum reddentem in omnis corporis partes hunc, quo 20 vivimus vigemusque, divisum pariter in venas maturum con12 fecto cibo sanguinem. conparando hinc quam intestina corporis seditio similis esset irae plebis in patres, flexisse mentes hominum.

1 XXXIII. Agi deinde de concordia coeptum, concessumque 25

[ocr errors]

=

bliebenen Plebeier, sondern jeden-
falls auch die verschiedenen Par-
teien unter den Patriciern fürch-
teten jetzt einander. 4. nullam
-ducere, die Negation gehört zum
Verbum.
5. per aequa per ini-
qua] = unter jeder Bedingung.
6. sic =res cum ita se haberet.
6. oratorem]
Unterhändler.
7. Ein Elogium bei Mommsen
284 legt das Verdienst der Aus-
söhnung dem Dictator Valerius bei:
Plebem de sacro monte deduxit,
gratiam cum patribus reconciliavit,
faenore gravi populum senatus hoc
eius rei auctore liberavit, vgl. Dion.
VI, 58. 69. 71. 88. Cic. Brut. 54:
videmus item, cum plebes prope ripam
Anienis ad tertium miliarium con-
sedisset eumque montem, qui sacer
appellatus est, occupavisset, M'.
Valerium dictatorem dicendo seda-
visse discordias eique ob eam rem
honores amplissimos habitos et eum

[ocr errors]

primum ob eam ipsam causam Ma-
ximum esse appellatum. 9. hor-
rido more] in ungekünstelter
drastischer Form. 10. nihil
aliud, sc. orasse, nicht etwa fecisse!
Der Ton ruht auf narasse: der orator
begnügt sich mit dem einfachen
narrare.-'
-21.maturum,erst durch die
Verdauung gesund (flüssig). - 23.
flexisse, er besänftigt nur die Lei-
denschaften, um die Gemüther po-
litischen Unterhandlungen zugäng-
lich zu machen. Die fabula ist
also nur ein προοίμιον!

25. concessumque in condiciones] Vgl. condiciones ferre, also = man kam über folgende Bedingungen überein; concedere in deutet an, dass beide Parteien condiciones ferebant, welche zu einem Compromiss führten. Die Bedingungen, unter denen die Plebs wieder in den römischen Staatsverband eintrat, bestanden nicht blos in der

in condiciones, ut plebi sui magistratus essent sacrosancti, quibus auxilii latio adversus consules esset, neve cui patrum capere eum magistratum liceret. ita tribuni plebei creati duo, C. Licinius et L. Albinus. ii tres collegas sibi creaverunt. in 2 5 his Sicinium fuisse seditionis auctorem; de duobus qui fuerint minus convenit. sunt qui duos tantum in Sacro monte creatos 3 tribunos esse dicant, ibique sacratam legem latam.

2. Die Lex agraria des Sp. Cassius. (Liv. II, 41).

XLI. Sp. Cassius deinde et Proculus Verginius consules 1 10 facti. tum primum lex agraria promulgata est, numquam deinde 2 usque ad hanc memoriam sine maximis motibus rerum agitata. cum Hernicis foedus ictum, agri partes duae ademptae. inde

Einsetzung rein plebeischer Magistrate (neve cui patrum capere eum magistratum liceret), sondern es wurde auch Amnestie u. Tilgung der gegenwärtigen Schulden bewilligt. Vgl. Lange, Röm. Alterth. I, 510. Der Vertrag (foedus) hiess wegen des Schwurs (sacramentum) und der dabei stattfindenden Anrufung der Götter zu Zeugen (obtestatio), ferner wegen der dem Dawiderhandelnden als Strafe angedrohten Aechtung (consecratio capitis et bonorum), wodurch zugleich die plebeischen Beamten sacrosancti waren, lex sacrata, auch im Plur. leges sacratae. Der Volkstribun hatte nun folgende Befugnisse: 1. das ius auxilii oder die auxilii latio adversus consules: er konnte jeden Pl. in Schutz nehmen, wenn er diesen forderte (appellare tribunos) gegen einen Act der consularischen Amtsgewalt. Es galt dieses Recht nur innerhalb der römischen Bannmeile ebenso wie die Provocation. 2. das ius agendi cum plebe: sie durften Versammlungen der Plebs berufen (concilia plebis) und in Angelegenheiten der Plebs Beschlüsse fassen (plebiscita). Die lex sacrata war also eine Beschränkung des inperium consulare, im Laufe der Zeit dehnten sich die

Befugnisse der tribuni plebis immer mehr aus (Intercession) und schwächten dadurch die Executivgewalt der Consuln. Lange I, 513. 4. Die Cooptation kommt auch später bisweilen vor. Seit 457 v. Chr. wurden zehn tribuni plebis gewählt. Neben den tribuni pl. erhielt die Plebs durch die lex sacrata zwei aediles plebis, deren Amtslocal der Tempel der Ceres war, vgl. III, 55, 7. Sie hatten haupsächlich, die Befugniss, die Befehle der Tribunen zu vollziehen.

8. Die folgende Darstellung enthält auffallande Aehnlichkeiten mit dem Vorgang der Gracchischen Bestrebungen, vgl. p. 74, 12 mit Heft III, 44 sq. u. 46, p. 73, 12 mit III, 36.

9. 486 v. Chr. — 12. cum Hernicis foedus ictum] Es war gleich dem Bündniss, welches kurz vorher (493) Sp. Cassius mit den Latinern geschlossen hatte, es gab den Hernikern und Latinern gleiche Rechte wie den Römern (Isopolitie). Die Folge war, dass alles fortan im Bundeskriege eroberte Land in 3 Theile getheilt wurde, wovon ein Theil den Hernikern zukam. vius hat dies Verhältniss missverstanden u. glaubte, dass vom eigenen Lande den Hernikern nur gelassen wurde. Dion. VIII, 69:

Li

dimidium Latinis, dimidium plebi divisurus consul Cassius erat. 3 adiciebat huic muneri agri aliquantum, quem publicum possideri a privatis criminabatur. id multos quidem patrum, ipsos possessores, periculo rerum suarum terrebat. sed et publica patribus sollicitudo inciderat, largitione consulem periculosas 5 4 libertati opes struere. consul alter largitioni resistebat auctoribus patribus nec omni plebe adversante, quae primo coeperat fasti5 dire, munus vulgatum a civibus exisse in socios; saepe deinde et Verginium consulem in contionibus velut vaticinantem audiebat pestilens collegae munus esse, agros illos servitutem iis 10 6 qui acceperint laturos, regno viam fieri. quid ita enim adsumi socios et nomen Latinum? quid attinuisse Hernicis, paulo ante hostibus, capti agri partem tertiam reddi, nisi ut eae gentes pro Coriolano duce Cassium habeant? popularis iam esse dis7 suasor et intercessor legis agrariae coeperat. uterque deinde 15 consul certatim plebi indulgere. Verginius dicere passurum se adsignari agros, dum ne cui nisi civi Romano adsignentur;

[blocks in formation]

wollte hinzugefügt wissen. 2. publicum possideri] Im Kriege erobertes Land wurde Staatsgut, Staatsdomäne (ager publicus). Das Recht der Nutzniessung (nicht etwa das Eigenthumsrecht, dominium) hatten nur die Patricier, welche sich in den Besitz des Landes setzten (possidere, occupare), wofür sie dem Staate eine Abgabe entrichteten. Die Pl. beklagten sich nun, 1. dass sie selbst keinen Antheil erhielten an dem Staatsgut, während sie es doch mit ihrem Blute mit erworben hatten; 2. dass die Patricier vielfach die Abgabe in Vergessenheit zu bringen u. aus der possessio ein dominium zu machen suchten, wodurch der Staat in doppelter Weise Schaden erlitt. 4. rerum suarum, denn sie sahen das occupirte Staatsland als ihr Eigenthum an, zumal da sie die Meliorationen desselben aus

eigenen Mitteln bestritten hatten.

[ocr errors]

12.

7. omni plebe, denn es war ein Kampf zwischen Arm und Reich, nicht zwischen Plebeiern u. Patriciern. 7. fastidire mit Acc. c. Inf. ist selten. 8. exisse in socios] die Herniker und Latiner; dem Sp. Cassius konnte daraus ein Vorwurf gemacht werden, weil er den Vertrag abgeschlossen hatte. socios et nomen Latinum, ein Ausdruck aus späterer Zeit, als Rom ausser den Latinern noch andere Bundesgenossen in Italien hatte. 12. quid attinuisse, welchen Zweck habe es, wozu. 15. intercessor legis agrariae] der Consul kann gegen die Amtshandlung seines Collegen ein Veto einlegen, weil er gleiches inperium mit ihm besitzt. 16. certatim — indulgere, wie Livius Drusus gegen C. Gracchus III, 46. Dion. Hal. VIII, 76: yoάφεται δὴ μετὰ ταῦτα τὸ τῆς βουλῆς δόγμα τοιονδε· ἄνδρας ἐκ τῶν ὑπατικῶν ἀποδειχθῆναι δέκα, οἵτινες ὁρίσαντες τὴν δημοσίαν χώραν ἀποδείξουσιν, ὅσην τε δεῖ μισθοῦσθαι καὶ ὅσην τῷ δήμῳ διαιρεθῆναι· τοῖς δὲ ἰσοπολίταις τε καὶ συμμάχοις, ἐάν τινα ὕστερον ἐπικτήσωνται κοινῇ στρατευσάμενοι, τὸ ἐπιβάλλον ἑκάστοις κατὰ τὰς ὁμολογίας ὑπάρ χειν μέρος. Die Ausführung dieses

[ocr errors]
« IndietroContinua »