Immagini della pagina
PDF
ePub

9 commemoravit, quantum essem periculi aditurus, si in Africam traicerem, ut meam quoque non solum rei publicae et exercitus 10 vicem videretur sollicitus. unde haec repente cura de me exorta? cum pater patruusque meus interfecti, cum duo exercitus eorum prope occidione occisi essent, cum amissae Hi-5 spaniae, cum quattuor exercitus Poenorum quattuorque duces 11 omnia metu armisque tenerent, cum quaesitus ad id bellum imperator nemo se ostenderet praeter me, nemo profiteri ausus esset, cum mihi quattuor et viginti annos nato detulisset impe12 rium populus Romanus - quid ita tum nemo aetatem meam, 10 vim hostium, difficultatem belli, patris patruique recentem cladem commemorabat? utrum maior aliqua nunc in Africa 13 calamitas accepta est, quam tunc in Hispania erat? an maiores nunc sunt exercitus in Africa et duces plures melioresque quam tunc in Hispania fuerunt? an aetas mea tunc maturior 15 14 bello gerendo fuit quam nunc est? an cum Carthaginiensi hoste in Hispania quam in Africa bellum geri aptius est? facile est, post fusos fugatosque quattuor exercitus Punicos, post tot urbes vi captas aut metu subactas in dicionem, post 15 perdomita omnia usque ad Oceanum, tot regulos tot saevas 20 gentes, post receptam totam Hispaniam ita, ut vestigium belli nullum reliquum sit, elevare meas res gestas, tam hercule, 16 quam, si victor ex Africa redierim, ea ipsa elevare, quae nunc retinendi mei causa, ut terribilia eadem videantur, verbis 17 extolluntur. negat aditum esse in Africam, negat ullos patere 25 portus: M. Atilium captum in Africa commemorat, tamquam M. Atilius primo accessu ad Africam offenderit; neque recordatur illi ipsi tam infelici imperatori patuisse tamen portus Africae, et res egregias primo anno gessisse, et quantum ad Carthaginienses duces attinet, invictum ad ultimum permansisse. 30 18 nihil igitur me isto tu exemplo terrueris. si hoc bello, non priore, si nuper et non annis ante quinquaginta ista clades accepta foret, qui ego minus in Africam Regulo capto quam

[merged small][merged small][ocr errors][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small]
[ocr errors]

Scipionibus occisis in Hispaniam traicerem? nec felicius Xan- 19 thippum Lacedaemonium Carthagini quam me patriae meae sinerem natum esse; cresceretque mihi ex eo ipso fiducia, quod possit in hominis unius virtute tantum momenti esse. at etiam 20 5 Athenienses audiendi sunt, temere in Siciliam omisso domi bello transgressi : cur ergo, quoniam Graecas fabulas enar- 21 rare vacat, non Agathoclem potius Syracusanum regem, cum diu Sicilia Punico bello ureretur, transgressum in hanc eandem Africam avertisse eo bellum, unde venerat, refers? XLIV. quid? 10 ultro metum inferre hosti et ab se remoto periculo alium in discrimen adducere quale sit, veteribus externisque exemplis admonere opus est? multum interest, alienos populere fines an 2 tuos uri exscindi videas; plus animi est inferenti periculum quam propulsanti; ad hoc maior ignotarum rerum est terror: 15 bona malaque hostium ex propinquo ingressus fines aspicias. 3 non speraverat Hannibal fore ut tot in Italia civitates ad se 4 deficerent, quot defecerunt post Cannensem cladem: quanto minus quicquam in Africa Carthaginiensibus firmum aut stabile sit, infidis sociis, gravibus ac superbis dominis! ad hoc nos 5 20 etiam deserti ab sociis viribus nostris, milite Romano, stetimus: Carthaginiensi nihil civilis roboris est, mercede paratos milites habent, Afros Numidasque, levissima fidei mutandae ingenia. hic modo nihil morae sit: una et traiecisse me audietis et 6 ardere bello Africam et molientem hinc Hannibalem et obsideri

=

wie sollte ich da weniger wahrlich ich wäre ebenso zuversichtlich nach Afrika gegangen wie nach Spanien. 4. Welche Deutung würde posset statt possit zulassen?

5. temere] Vorangestellt, weil in diesem Worte der Nachdruck, d. h. die Widerlegung Scipio's enthalten ist. 7. Agathoclem] dieser fasste zuerst den scheinbar toll

kühnen Entschluss, Karthago in Afrika zu bekämpfen und sich den Besitz Siciliens in Afrika zu erstreiten (310). Aber zuletzt landete er als Flüchtling in Sicilien, als sich das Kriegsglück in Afrika wieder auf die Seite der Karthager neigte.

10. quid... quale sit] =was es zu bedeuten habe, was es für ein Vortheil ist. alium, den Feind.

[ocr errors]

- 13. uri exscindi enthalten einen Gesammtbegriff, das eine ergänzt das andere; daher das Asyndeton. plus animi] Wer die Öffensive ergreift, hat den Vortheil, Zeit und

Histor. Quellenbuch. II, 2. 2. Aufi.

Ort für den Kampf zu bestimmen, daraus entsteht ein Gefühl militärischer Ueberlegenheit. Liv. XXI, 44 sagt Hannibal: inferimus bellum infestisque signis descendimus in Italiam, tanto audacius fortiusque pugnaturi quam hostis, quanto maior spes, maior est animus inferentis vim quam arcentis. Vgl. Mommsen R. G. I, 583. 14. ignotarum rerum] der Ueberraschung: ignotum pro magnifico est Tac. Agr. 30. 16. Die Hoffnungen Hannibals haben sich nur zum geringen Theil erfüllt. 17. quanto minus sit, um wie viel weniger lässt sich erwarten etc. 19. gravibus ac superbis dominis] Eine Vergleichung der Römischen und Karthagischen Behandlung der Unterthanen bei Mommsen R. G. I, 507.

[ocr errors]

omne

23. hic modo, nur hier im Senat mache man mir keine Schwierigkeiten, wenn man mich nur hier nicht zurückhält, so wird man erfahren etc. 24. molientem hinc

8

Carthaginem. laetiores et frequentiores ex Africa exspectate 7 nuntios quam ex Hispania accipiebatis. has mihi spes subicit fortuna populi Romani, di foederis ab hoste violati testes, Syphax et Masinissa reges, quorum ego fidei ita innitar, ut 8 bene tutus a perfidia sim. multa, quae nunc ex intervallo non 5 apparent, bellum aperiet. id est viri et ducis, non deesse for9 tunae praebenti se et oblata casu flectere ad consilium. habebo, Q. Fabi, parem, quem das, Hannibalem; sed illum ego potius traham quam ille me retineat: in sua terra cogam pugnare eum, et Carthago potius praemium victoriae erit quam semiruta 10 10 Bruttiorum castella. ne quid interim, dum traicio, dum expono exercitum in Africa, dum castra ad Carthaginem promoveo, res publica hic detrimenti capiat, quod tu, Q. Fabi, cum victor 11 tota volitaret Italia Hannibal, potuisti praestare, hoc vide ne contumeliosum sit concusso iam et paene fracto Hannibale 15 negare posse P. Licinium consulem, virum fortissimum, praestare; qui, ne a sacris absit pontifex maximus, ideo in sortem 12 tam longinquae provinciae non venit. si hercule nihilo maturius hoc quo ego censeo modo perficeretur bellum, tamen ad dignitatem populi Romani famamque apud reges gentesque 20 externas pertinebat, non ad defendendam modo Italiam sed ad inferenda etiam Africae arma videri nobis animum esse; 13 nec hoc credi volgarique, quod Hannibal ausus sit, neminem ducem Romanorum audere, et priore Punico bello tum, cum de Sicilia certaretur, totiens Africam ab nostris exercitibusque 25 et classibus oppugnatam, nunc, cum de Italia certetur, Africam 14 pacatam esse. requiescat aliquando vexata tam diu Italia, uratur evasteturque in vicem Africa; castra Romana potius 15 Carthaginis portis inmineant, quam nos iterum vallum hostium ex moenibus nostris videamus; Africa sit reliqui belli sedes, 30 illuc terror fugaque, populatio agrorum, defectio sociorum, ceterae belli clades, quae in nos per quattuordecim annos 16 ingruerunt, vertantur. quae ad rem publicam pertinent et

bellum, quod instat, et provincias, de quibus agitur, dixisse 17 satis est. illa longa oratio nec ad vos pertinens sit, si, quem 35

[blocks in formation]

ad modum Q. Fabius meas res gestas in Hispania elevavit, sic ego contra gloriam eius eludere et meam verbis extollere velim. neutrum faciam, patres conscripti; et, si ulla alia re, 18 modestia certe et temperando linguae adulescens senem vicero. 5 ita et vixi et gessi res, ut tacitus ea opinione, quam vestra sponte conceptam animis haberetis, facile contentus essem."

XLV. Minus aequis animis auditus est Scipio, quia volgatum erat, si apud senatum non obtinuisset, ut provincia Africa sibi decerneretur, ad populum extemplo laturum. itaque Q. 2 10 Fulvius, qui consul quater fuerat, postulavit a consule, ut palam in senatu diceret, permitteretne patribus, ut de provinciis decernerent, staturusque eo esset quod censuissent, an ad populum laturus. cum Scipio respondisset, se quod e re pu- 3 blica esset facturum, tum Fulvius: „,non ego ignarus, quid 4 15 responsurus facturusve esses, quaesivi, quippe cum prae te feras temptare te magis quam consulere senatum, et ni provinciam tibi quam volueris extemplo decernamus, paratam rogationem habeas. itaque a vobis, tribuni plebis, postulo“ 5 inquit „ut sententiam mihi ideo non dicenti, quod, etsi in 20 meam sententiam discedatur, non sit ratum habiturus consul, auxilio sitis." inde altercatio orta, cum consul negaret aequum 6 esse tribunos intercedere, quo minus suo quisque loco rogatus sententiam diceret. tribuni ita decreverunt: „si consul senatui 7 de provinciis permittit, stari eo, quod senatus censuerit fieri, 25 placet. nec de ea re ferri ad populum patiemur: si non per

=

[ocr errors]
[ocr errors]

lich der Art, dass sie euch angehe; das Partic. in Beziehung auf das Adjectiv longa. Mit Scipio tritt in der Politik u. Kriegführung Roms ein Wendepunkt ein: er ist der Führer einer kühnen Partei, welche die griechische Bildung zur grösseren Beweglichkeit in der Curie, auf dem Forum und im Lager zu verwenden versteht, gegenüber der alten Partei des Q. Fabius Maximus, der noch an dem alten starren Römerthum festhält. Nachfolger des Scipio wird bald T. Quinctius Flamininus, der des Fabius M. Porcius Cato, ein ebenso heftiger und leidenschaftlicher Gegner des Flamininus. Die Entwicklung und Ausbildung des neueren Systems der Politik wird von Livius XLII, 47 geschildert.

Der

8. obtinere, durchdringen, seinen Zweck erreichen, wozu der Satz mit ut epexegetisch hinzutritt. 9. Q. Fulvius] der Eroberer von Capua,

ein steifer und strenger Aristokrat.
12. staturusque eo esset] ob er
an dem Beschlusse des Senats fest-
halten, sich bescheiden wolle.
21. auxilio sitis] die Magistrate
hatten nicht nur das Recht, die
Senatoren zum Erscheinen im Senat
zu nöthigen, sondern sie konnten
den einzelnen Senator auch durch
Strafen zwingen, über die vorge-
legte Frage seine Stimme abzu-
geben. altercatio orta] Es ist dies
ein die Umfrage unterbrechen-
der Wortwechsel der Magistrate
und der Senatoren oder Tribunen,
cf. Cic. ad Att. I, 16, 8-10.
23. decreverunt] In wichtigen An-
gelegenheiten traten die Tribunen
bei Seite, beriethen sich über die
Frage und traten dann als Col-
legium auf. 25. nec patiemur]

durch das Veto der Tribunen konnte
der Magistrat verhindert werden,
zu dem Volke zu sprechen oder
seine Rogation zu verlesen.

mittit, qui de ea re sententiam recusabit dicere, auxilio erimus.“ 8 consul diem ad conloquendum cum collega petit. postero die permissum senatui est. provincia ita decreta: data consuli Sicilia et triginta rostratae naves, quas C. Servilius superiore anno habuisset; permissumque, ut in Africam, si id e re publica esse censeret, traiceret.

5

13 Scipio cum ut dilectum haberet neque impetrasset neque magnopere tetendisset, ut voluntarios ducere sibi milites liceret tenuit, et quia inpensae negaverat rei publicae futuram classem, 14 ut, quae ab sociis darentur ad novas fabricandas naves, acci- 10 peret. Etruriae primum populi pro suis quisque facultatibus 15 consulem adiuturos polliciti: Caerites frumentum sociis nava

libus commeatumque omnis generis, Populonienses ferrum, Tarquinienses lintea in vela, Volaterrani inceramenta navium 16 et frumentum, Arretini tria milia scutorum, galeas totidem, 15 pila gaesa hastas longas, milium quinquaginta summam pari 17 cuiusque generis numero expleturos, secures rutra falces alveolos molas, quantum in quadraginta longas naves opus esset, tritici centum et viginti milia modium, et in viaticum decurio18 nibus remigibusque conlaturos; Perusini Clusini Rusellani abie- 20 tes in fabricandas naves et frumenti magnum numerum. abiete 19 ex publicis silvis est usus. Umbriae populi et praeter hos Nursini et Reatini et Amiternini Sabinusque omnis ager milites polliciti. Marsi Paeligni Marrucinique multi voluntarii nomina 20 in classem dederunt. Camertes cum aequo foedere cum Ro- 25 manis essent, cohortem armatam sexcentorum hominum mise

[ocr errors]

5. permissumque] Dies geschieht
nur zum Schein, um den Unwillen
des Volkes zu vermeiden. Denn
mit einer Flotte von 30 Schiffen
konnte Scipio nicht nach Africa
übersetzen, vgl. § 13.
7. neque
inpetrasset] Appian Lib. 7: outo μèv
ἐκράτησε πέμπειν ἐς Λιβύην Σκι-
πίωνα, οὐ μὴν συνεχώρησαν αὐτῷ
καταλέγειν στρατὸν (= dilectum
habere) ἐξ Ιταλίας. ἐθελοντὰς δέ,
εἴ τινες εἶεν, ἐπέτρεψαν ἐπάγεσθαι,
καὶ τοῖς ἀμφὶ τὴν Σικελίαν ἔτι οὖσι
χρῆσθαι.
zenodai. 8. voluntarios] Plut.
Fab. (ὁ Φάβιος) χρήματα δοθῆ
ναι πρὸς τὸν πόλεμον οὐκ εἴασε.
χρήματα μὲν οὖν Σκιπίων ἑαυτῷ
πορίζειν ἀναγκαζόμενος

ἤγειρε

[merged small][ocr errors]

τε ταῖς βουλαῖς καὶ ταῖς ἐκκλησίαις βοῶν etc. 11. Etruriae primum populi] dieser Eifer für Scipio gegenüber ihrer Hinneigung zu den Puniern (zuletzt noch zu Mago) ist auffallend, doch aber erklärlich, wenn man annimmt, dass sie sich wieder mit Rom aussöhnen und ihre Schuld vergessen machen wollen. Mommsen nimmt an, dass es eine ausserordentliche Auflage zur Strafe gewesen sei. Dies stimmt aber nicht zu der Absicht des Senats, der den Scipio nicht fördern, sondern hindern wollte. 14. lintea in vela] Segeltuch. inceramenta] Wachs und Pech zum Verstreichen der Schiffe. 17. alveolos] Schanzkörbe. 18. molas] Handmühlen. 19. decurionibus] Vielleicht die Unterbefehlshaber der Ruderreihen.

« IndietroContinua »