runt. triginta navium carinae, viginti quinqueremes decem 21 quadriremes, cum essent positae, ipse ita institit operi, ut die quadragesimo quinto quam ex silvis detracta materia erat, naves instructae armataeque in aquam deductae sint. 5 F) Hannibal und Scipio. Schlacht bei Naraggara (Zama). XXIX. Iam Hadrumetum venerat Hannibal, unde, ad reficiendum ex iactatione maritima militem paucis diebus sumptis, excitus pavidis nuntiis omnia circa Carthaginem obtineri armis 10 adferentium, magnis itineribus Zamam contendit. Zama quin- 2 que dierum iter a Carthagine abest. inde praemissi speculatores cum excepti a custodibus Romanis deducti ad Scipionem essent, traditos eos tribunis militum iussosque omisso metu visere omnia per castra, qua vellent circumduci iussit; per- 3 15 cunctatusque, satin' per commodum omnia explorassent, datis qui prosequerentur, retro ad Hannibalem dimisit. Hannibal 4 nihil quidem eorum quae nuntiabantur nam et Masinissam 7. Scipio landete im J. 204 in Africa mit 40 Kriegs- und 400 Lastschiffen (XXIX, 24-27). Unterdessen hatte Hasdrubal durch seine Tochter Sophonisba den Syphax für Karthago gewonnen, Masinissa war bekriegt worden und flüchtete nun mit einer geringen Anzahl Reiter sofort zu den Römern. Im J. 203 gelang es Scipio, die beiden Lager des Hasdrubal und Syphax durch einen nächtlichen Ueberfall mit Feuer u. Schwert zu vernichten: bina castra clade una deleta; duces tamen ambo et ex tot milibus armatorum duo millia peditum et quingenti equites semiermes, magna pars saucii adflatique incendio effugerunt; caesa aut hausta flammis XL millia hominum sunt, capta supra V millia. Die Karthager sammeln von Neuem Truppen, sie entwickeln jetzt eine ungeheure Energie: aber sie werden wieder geschlagen u. Syphax wird in seinem Reiche von C. Laelius und Masinissa mit Krieg überzogen und gefangen genommen. Nach diesen Verlusten werden zum Schein Friedensunterhandlungen eingeleitet, unterdessen aber Hannibal u. Mago zurückgerufen. Hannibal landete bei Leptis minor noch im J. 203, den Winter über knüpft er Verbindungen mit Numidischen Fürsten an und verstärkt seine Reiterei, zugleich zog er die Truppen des Hasdrubal an sich. Hadrumetum war eine bedeutende (tyrische) Handelsstadt, wenig nördlich von Leptis minor. 8. ex iactatione maritima] = von der beschwerlichen Seefahrt. 10. Zamam contendit] Polyb. XV, 5 oi dè Kaqχηδόνιοι θεωροῦντες τὰς πόλεις ἐκπορθουμένας ἔπεμπον πρὸς τὸν Αννίβαν δεόμενοι μὴ μέλλειν (ne cunctaretur), ἀλλὰ προσπελάζειν τοῖς πολεμίοις καὶ κρίνειν τὰ πράγματα διὰ μάχης. ὁ δὲ διακούσας τοῖς μὲν παροῦσιν ἀπεκρίθη τἆλλα σκοπεῖν, περὶ δὲ τούτου ῥαθυμεῖν. διαλήψεσθαι γὰρ τὸν καιρὸν αὐτός. μετὰ δέ τινας ἡμέρας ἀναζεύξας ἐκ τῶν περὶ τὸν Ἀδρύμητα τόπων προῆλθε καὶ κατεστρα τοπέδευσε περὶ Ζάμαν. αὕτη δ ̓ ἐστὶ πόλις ἀπέχουσα Καρχηδόνος ὡς πρὸς τὰς δύσεις ὁδὸν ἡμερῶν πέντε (in der Nähe des Flusses Bagradas). 17. eorum quae nuntia cum sex milibus peditum, quattuor equitum venisse eo ipso forte die adferebant laeto animo audit, tamen maxime Scipionis fiducia, quippe non de nihilo profecto concepta, per5 cussus est. itaque quamquam et ipse causa belli erat et adventu suo turbaverat et pactas indutias et spem foederum, 5 tamen, si integer quam si victus peteret pacem, aequiora impetrari posse ratus, nuntium ad Scipionem misit, ut conloquendi 6 secum potestatem faceret. id utrum sua sponte fecerit an 8 publico consilio, neutrum cur adfirmem habeo. ceterum Scipio cum conloquium haud abnuisset, ambo ex composito duces 10 9 castra protulerunt, ut coire ex propinquo possent. Scipio haud procul Naraggara urbe cum ad cetera loco opportuno, tum 10 quod aquatio intra teli coniectum erat, consedit. Hannibal tumulum a quattuor milibus inde, tutum commodumque alioqui, nisi quod longinquae aquationis erat, cepit. ibi in medio 15 locus conspectus undique, ne quid insidiarum esset, delectus. XXX. Summotis pari spatio armatis cum singulis interpretibus congressi sunt, non suae modo aetatis maximi duces, sed omnis ante se memoriae, omnium gentium cuilibet regum 2 imperatorumve pares. paulisper alter alterius conspectu, ad- 20 3 miratione mutua prope attoniti conticuere. tum Hannibal prior: „si hoc ita fato datum erat, ut qui primus bellum intuli populo Romano, quique totiens prope in manibus victoriam habui, is ultro ad pacem petendam venirem, laetor te mihi 4 sorte potissimum datum, a quo peterem. tibi quoque inter 25 multa egregia non in ultimis laudum hoc fuerit, Hannibalem, bantur] die Stärke des Römischen cui tot de Romanis ducibus victoriam di dedissent, tibi cessisse, teque huic bello, vestris plus quam nostris cladibus insigni, finem imposuisse. hoc quoque ludibrium casus ediderit fortuna, 5 ut cum patre tuo consule ceperim arma, cum eodem primum Romano imperatore signa contulerim, ad filium eius inermis ad pacem petendam veniam. optimum quidem fuerat eam 6 patribus nostris mentem datam ab dis esse, ut et vos Italiae et nos Africae imperio contenti essemus: neque enim ne vobis 7 quidem Sicilia ac Sardinia satis digna pretia sunt pro tot classi10 bus, tot exercitibus, tot tam egregiis amissis ducibus. sed praeterita magis reprehendi possunt quam corrigi. ita aliena 8 adpetiimus ut de nostris dimicaremus, nec in Italia solum vobis bellum aut nobis in Africa esset, sed et vos in portis vestris prope ac moenibus signa armaque hostium vidistis et 15 nos ab Carthagine fremitum castrorum Romanorum exaudimus. quod igitur nos maxime abominamur, vos autem ante omnia 9 optetis, in meliore vestra fortuna de pace agitur. agimus ei, quorum maxime interest pacem esse, et qui quodcumque egerimus, ratum civitates nostrae habiturae sint. animo tantum 20 nobis opus est non abhorrente a quietis consiliis. quod ad 10 me attinet, senem in patriam revertentem, unde puer profectus 8. con tenti essemus] Schärfer Polyb. XV,6: 20. quod ad me attinet] Polyb.: ἐγὼ μὲν οὖν ἕτοιμός εἰμι τῷ πεῖραν εἰληφέναι δι ̓ αὐτῶν τῶν πραγμάτων ὡς μετάθετός ἐστιν ἡ τύχη καὶ παρὰ μικρὸν εἰς ἑκάτερα ποιεῖ μεγάλας ῥοπάς, καθαπερεὶ νηπίοις παισὶ χρωμένη· σὲ δ ̓ ἀγωνιῶ, Πόπλιε, λίαν, ἔφη, καὶ διὰ τὸ νέον εἶναι κομιδῇ καὶ διὰ τὸ πάντα σοι κατὰ λόγον κεχωρηκέναι, καὶ τὰ κατὰ τὴν Ἰβηρίαν καὶ τὰ κατὰ τὴν Λιβύην καὶ μηδέπω μέχρι γε τοῦ νῦν εἰς τὴν τῆς τύχης εμπεπτωκέναι πάλιν ῥύμην, μήποτε οὐ πεισθῇς διὰ ταῦ τα τοῖς ἐμοῖς λόγοις, καίπερ οὖσι sum, iam secundae iam adversae res ita fraudaverunt, ut ratio11 nem sequi quam fortunam malim: tuam et adulescentiam et perpetuam felicitatem, ferociora utraque quam quietis opus est consiliis, metuo. non temere incerta casuum reputat, quem 12 fortuna numquam decepit. quod ego fui ad Trasumennum ad 5 Cannas, id tu hodie es. vixdum militari aetate imperio accepto 13 omnia audacissime incipientem nusquam fefellit fortuna. patris et patrui persecutus mortem ab calamitate vestrae domus decus 14 insigne virtutis pietatisque eximiae cepisti; amissas Hispanias reciperasti quattuor inde Punicis exercitibus pulsis; consul 10 creatus, cum ceteris ad tutandam Italiam parum animi esset, transgressus in Africam, duobus hic exercitibus caesis, binis eadem hora captis simul incensisque castris, Syphace potentissimo rege capto, tot urbibus regni eius, tot nostri imperii ereptis, me sextum decimum iam annum haerentem in posses- 15 15 sione Italiae detraxisti. potest victoriam malle quam pacem animus. novi spiritus magnos magis quam utiles: et mihi talis aliquando fortuna adfulsit. quodsi in secundis rebus bonam quoque mentem darent dei, non ea solum quae evenis16 sent, sed etiam ea quae evenire possent, reputaremus. ut om-20 nium obliviscaris aliorum, satis ego documenti in omnes casus 17 sum, ut quem modo castris inter Anienem atque urbem vestram πιστοῖς. σκόπει δ ̓ ἀφ ̓ ἑνὸς τῶν λόγων τὰ πράγματα, μὴ τὰ τῶν προγεγονότων ἀλλὰ τὰ καθ ̓ ἡμᾶς αὐτούς. εἰμὶ τοιγαροῦν ̓Αννίβας ἐκεῖνος, ὃς μετὰ τὴν ἐν Κάνναις μάχην σχεδὸν ἁπάσης Ιταλίας ἐγκρατὴς γενόμενος καὶ μετά τινα χρόνον ἧκον πρὸς αὐτὴν τὴν Ῥώμην, καὶ στρατοπεδεύσας ἐν τετταράκοντα σταδίοις ἐβουλευόμην ὑπὲρ ὑμῶν καὶ τοῦ τῆς ὑμετέρας πατρίδος ἐδάφους, πῶς ἐστί μοι χρηστέον· ὃς νῦν ἐν Λιβύῃ πάρειμι πρὸς σὲ Ῥωμαῖον ὄντα περὶ τῆς ἐμαυτοῦ καὶ τῶν Καρχηδονίων σωτηρίας κοινολογησόμενος. εἰς ἃ βλέποντα παρακαλῶ σε μὴ μέγα φρονεῖν, ἀλλ ̓ ἀνθρωπίνως βουλεύεσθαι περὶ τῶν ἐνεστώτων. τοῦτο δ ̓ ἐστὶ τῶν μὲν ἀγαθῶν ἀεὶ τὸ μέγιστον, τῶν δὲ κακῶν τοὐλά χιστον αἱρεῖσθαι. τίς οὖν ἂν ἕλοιτο νοῦν ἔχων πρὸς τοιοῦτον ὁρμᾶν κίν δυνον οἷος σοὶ νῦν ἐνέστηκεν; ἐν ᾧ νικήσας μὲν οὔτε τῇ σαυτοῦ δόξῃ μέγα τι προσθήσεις οὔτε τῇ τῆς παρ τρίδος, ἡττηθεὶς δὲ πάντα τὰ πρὸ τούτου σεμνὰ καὶ καλὰ δι' αὐτὸν ἄρδην ἀναιρήσεις. τί οὖν ἐστὶν ὃ προτίθεμαι τέλος τῶν νῦν λόγων: positis signa inferentem ac prope scandentem videras moenia Romana hic cernas duobus fratribus, fortissimis viris clarissimis imperatoribus orbatum, ante moenia prope obsessae patriae, quibus terrui vestram urbem, ea pro mea deprecantem. 5 maximae cuique fortunae minime credendum est: in bonis tuis 19 rebus, nostris dubiis, tibi iam ampla ac speciosa danti est pax, nobis petentibus magis necessaria quam honesta. melior tutiorque est certa pax quam sperata victoria; haec in tua, illa in deorum manu est. ne tot annorum felicitatem in unius horae 10 dederis discrimen; cum tuas vires, tum vim fortunae Martem- 20 que belli communem propone animo. utrimque ferrum, utrimque corpora humana erunt: nusquam minus quam in bello eventus respondent. non tantum ad id, quod data pace iam 21 habere potes, si proelio vincas, gloriae adieceris, quantum 15 ademeris, si quid adversi eveniat. simul parta ac sperata decora unius horae fortuna evertere potest. omnia in pace 22 iungenda tuae potestatis sunt, P. Corneli: tunc ea habenda fortuna erit, quam di dederint. inter pauca felicitatis virtutis- 23 que exempla M. Atilius quondam in hac eadem terra fuisset, 20 si victor pacem petentibus dedisset patribus nostris: non statuendo felicitati modum nec cohibendo efferentem fortunam quanto altius elatus erat, eo foedius conruit. est quidem eius 24 qui dat, non qui petit, condiciones dicere pacis: sed forsitan non indigni simus, qui nobismet ipsi multam irrogemus: non 25 25 recusamus quin omnia, propter quae bellum initum est, vestra sint, Sicilia Sardinia Hispania, quidquid insularum toto inter Africam Italiamque continetur mari: Carthaginienses inclusi 26 Africae litoribus vos, quando ita dis placuit, externa etiam terra marique videamus regentes imperio. haud negaverim, 27 30 propter non nimis sincere petitam aut exspectatam nuper pacem suspectam esse vobis Punicam fidem. multum, per quos petita sit, ad fidem tuendae pacis pertinet, Scipio. vestri 28 quoque, ut audio, patres non nihil etiam ob hoc, quia parum dignitatis in legatione erat, negaverunt pacem: Hannibal 29 35 peto pacem, qui neque peterem, nisi utilem crederem, et propter eandem utilitatem tuebor eam propter quam petii. et quem 30 ad modum, quia a me bellum coeptum est, ne quem eius des Glückswechsels. 1. Liv. XXXIX, 28, 3: transcendentem me iam muros a capta prope urbe revocavit consul. 13. respondent, ad spem et rationem. tantum gloriae, du wirst zu dem Glanze, welcher dir durch einen Friedensabschluss sicher ist, nicht so viel Ruhm durch einen eventuellen Sieg hinzugewin- |