senatusque decrevit, uti consules maioribus hostiis rem divinam 4 facerent, quibus diis ipsis videretur, cum precatione ea, quod senatus populusque Romanus de re publica deque ineundo novo bello in animo haberet, ea res uti populo Romano sociisque ac nomini Latino bene ac feliciter eveniret; secundum 5 rem divinam precationemque ut de re publica deque provinciis 5 senatum consulerent. per eos dies opportune inritandis ad bellum animis et litterae ab M. Aurelio legato et M. Valerio Laevino propraetore adlatae, et Atheniensium nova legatio 6 venit, quae regem appropinquare finibus suis nuntiaret, brevi- 10 que non agros modo sed urbem etiam in dicione eius futuram, 7 nisi quid in Romanis auxilii foret. cum renuntiassent consules rem divinam rite peractam esse, et precationi adnuisse deos haruspices respondere, laetaque exta fuisse, et prolationem finium victoriamque et triumphum portendi, tum litterae 15 8 Valerii Aureliique lectae et legati Atheniensium auditi. senatus inde consultum factum est, ut sociis gratiae agerentur, quod diu sollicitati ne obsidionis quidem metu fide decessissent. 9 de auxilio mittendo tum responderi placere, cum consules provincias sortiti essent, atque is consul, cui Macedonia pro- 20 vincia evenisset, ad populum tulisset, ut Philippo regi Macedonum indiceretur bellum. VI. P. Sulpicio provincia Macedonia sorte evenit, isque rogationem promulgavit, vellent iuberent Philippo regi Macedonibusque, qui sub regno eius essent, ob iniurias armaque 3 inlata sociis populi Romani bellum indici. rogatio de bello 7. inritandis ad bellum animis] dem 25 Macedonico primis comitiis ab omnibus ferme centuriis antiquata est. id cum fessi diuturnitate et gravitate belli sua sponte homines taedio periculorum laborumque fecerant, tum Q. Baebius tribunus plebis, viam antiquam criminandi patres 4 5 ingressus, incusaverat bella ex bellis seri, ne pace umquam frui plebs posset. aegre eam rem passi patres, laceratusque 5 probris in senatu tribunus plebis; et consulem pro se quisque hortari, ut de integro comitia rogationi ferendae ediceret, ca- 6 stigaretque segnitiam populi atque edoceret, quanto damno 10 dedecorique dilatio ea belli futura esset. VII. consul in campo Martio comitiis, priusquam centurias in suffragium mitteret, contione advocata,,ignorare" inquit,,mihi videmini, Quirites, 2 non utrum bellum an pacem habeatis vos consuli neque enim liberum id vobis Philippus permittet, qui terra marique 15 ingens bellum molitur, sed utrum in Macedoniam legiones transportetis, an hostes in Italiam accipiatis. hoc quantum 3 intersit, si numquam alias, proximo certe Punico bello experti estis. quis enim dubitat, quin, si Saguntinis obsessis fidemque nostram inplorantibus inpigre tulissemus opem, sicut patres 20 nostri Mamertinis tulerant, totum in Hispaniam aversuri bellum fuerimus, quod cunctando cum sunuma clade nostra in Italiam accepimus? ne illud quidem dubium est, quin hunc 4 ipsum Philippum, pactum iam per legatos litterasque cum Hannibale ut in Italiam traiceret, misso cum classe Laevino, 25 qui ultro ei bellum inferret, in Macedonia continuerimus. et 5 quod tunc fecimus, cum hostem Hannibalem in Italia haberemus, id nunc pulso Italia Hannibale, devictis Carthaginiensibus cunctamur facere? patiamur expugnandis Athenis, sicut 6 consuli für rogari wie I p. 117, 8. 17. Punico bello, im Kriege mit Karthago; ohne Punico würde man unter proximo bello nur den Macedonisch-Aetolischen Krieg verstehen. - 18. fidem, Schutz, Hülfe, wozu die Römer als Bundesgenossen verpflichtet waren, cf. zu I p. 65, 5. 19. inpigre = nihil cunctantes. patres, und damals vor Allen die Volkspartei, cf. p. 18, 19. — 24. misso cum classe Laevino] Erster Makedonischer Krieg 214-205. Die Römer führten den Krieg in Verbindung mit den Aetolern, Eleern und Epiroten gegen Philipp und vertrieben ihn von der Küste von Illyrien, cf. Liv. XXIV, 40. 28. patiamur, angenommen wir warten erst die Eroberung Athens ab; hypothetischer Vordersatz in Form Sagunto expugnando Hannibalem passi sumus, segnitiam no7 stram experiri regem: non quinto inde mense, quem ad modum ab Sagunto Hannibal, sed quinto ille die quam ab Corintho 8 solverit naves, in Italiam perveniet. ne aequaveritis Hannibali Philippum, ne Carthaginiensibus Macedonas: Pyrrho certe 5 9 aequabitis. aequabitis dico? quantum vel vir viro vel gens genti praestat! minima accessio semper Epirus regno Macedoniae fuit, et hodie est. Peloponnesum totam in dicione Philippus habet, Argosque ipsos, non vetere fama magis quam 10 morte Pyrrhi nobilitatos. nostra nunc comparate. quanto 10 magis florentem Italiam, quanto magis integras res salvis ducibus, salvis tot exercitibus, quos Punicum postea bellum absumpsit, adgressus Pyrrhus tamen concussit, et victor prope 11 ad ipsam urbem Romanam venit! nec Tarentini modo oraque illa Italiae, quam maiorem Graeciam vocant, ut linguam, ut 15 nomen secutos crederes, sed Lucanus et Bruttius et Samnis 12 ab nobis defecerunt. haec vos, si Philippus in Italiam transmiserit, quietura aut mansura in fide creditis? manserunt enim Punico postea bello. numquam isti populi, nisi cum deerit ad 13 quem desciscant, ab nobis non deficient. si piguisset vos in 20 Africam traicere, hodie in Italia Hannibalem et Carthaginienses hostes haberetis. Macedonia potius quam Italia bellum α eines Hauptsatzes. 2. quinto Πελοποννησίων Polyb.). - 9. Argos · 18. man set vos] der Consul erinnert das Volk daran, weil Scipio's Uebergang nach Africa ein Verdienst des Volkes war gegen die Majorität des Senats. Es würde also das Volk sich eine Inconsequenz zu Schulden kommen lassen. 22. bellum habeat, entspricht der Kriegspolitik des P. Sci habeat, hostium urbes agrique ferro atque igni vastentur. experti iam sumus foris nobis quam domi feliciora potentiora- 14 que arma esse. ite in snffragium bene iuvantibus divis, et quae patres censuerunt, vos iubete. huius vobis sententiae 15 5 non consul modo auctor est, sed etiam dii inmortales, qui mihi sacrificanti precantique, ut hoc bellum mihi senatui vobisque, sociis ac nomini Latino, classibus exercitibusque nostris bene ac feliciter eveniret, laeta omnia prosperaque portendere." 10 VIII. Ab hac oratione in suffragium missi, uti rogaret, bellum iusserunt. supplicatio inde a consulibus in triduum ex 2 senatus consulto indicta est, obsecratique circa omnia pulvinaria dii, ut quod bellum cum Philippo populus iussisset, id bene ac feliciter eveniret. consultique fetiales ab consule 3 15 Sulpicio, bellum quod indiceretur regi Philippo, utrum ipsi utique nuntiari iuberent, an satis esset in finibus regni quod proximum praesidium esset, eo nuntiari, fetiales decreverunt, utrum eorum fecisset, recte facturum. consuli a patribus per- 4 missum, ut quem videretur ex iis, qui extra senatum essent, 20 legatum mitteret ad bellum regi indicendum. tum de exer- 5 citibus consulum praetorumque actum. consules binas legiones scribere iussi, veteres dimittere exercitus. Sulpicio, cui novum 6 ac magni nominis bellum decretum erat, permissum, ut de exercitu, quem P. Scipio ex Africa deportasset, voluntarios 25 quos posset duceret: invitum ne quem militem veterem ducendi ius esset. B) Verhandlungen auf dem Landtage der Aetoler (Liv. XXXI, 29–32). XXIX. Concilium Aetolorum stata die, quod Panaetolium vocant, futurum erat. huic ut occurrerent, et regis legati iter adcelerarunt, et a consule missus L. Furius Purpurio legatus 2 venit. Atheniensium quoque legati ad id concilium occurrerunt. 5 primi Macedones, cum quibus recentissimum foedus erat, auditi 3 sunt. qui nulla nova re nihil se novi habere, quod adferrent, dixerunt: quibus enim de causis experta inutili societate Romana pacem cum Philippo fecissent, compositam semel pacem 4 servare eos debere. ,,an imitari" inquit unus ex legatis „Ro- 10 manorum licentiam an levitatem dicam mavoltis? qui cum legatis vestris Romae responderi ita iussissent: quid ad nos venitis, Aetoli, sine quorum auctoritate pacem cum Philippo 5 fecistis? idem nunc ut bellum secum adversus Philippum geratis postulant. et antea propter vos et pro vobis arma 15 sumpta adversus eum simulabant: nunc vos in pace esse cum 6 Philippo prohibent. Messanae ut auxilio essent, primo in Siciliam transcenderunt; iterum ut Syracusas oppressas ab 7 Carthaginiensibus in libertatem eximerent: et Messanam et Syracusas et totam Siciliam ipsi habent, vectigalemque pro- 20 8 vinciam securibus et fascibus subiecerunt. scilicet sicut vos 2. Concilium Aetolorum] Jeder Bürger der verbündeten Staaten durfte auf der Bundesversammlung erscheinen: καθ ̓ ἕκαστον γὰρ ἔτος ἀγοράς τε καὶ πανηγύρεις ἐπι φανεστάτας, ἔτι δὲ καὶ τὰς τῶν ἀρχαιρεσίων καταστάσεις ἐν τῷ Θέρμῳ συντελούντων Polyb. V, 8. Die Versammlung war eine regelmässige (stata die) und fand kurz nach der Ankunft des Consuls statt. Diesmal wird sie nicht in Thermon, sondern in Naupaktos gehalten, wahrscheinlich im Herbst 200: μετὰ τὴν φθινοπωρινὴν ἰση μερίαν. Panaetolium] τὸ κοινὸν τῶν Αἰτωλῶν. Vgl. das Panionium in Kleinasien. 5. occurrere, sich einfinden, wie άnavτav els; interesse würde die Mitgliedschaft bezeichnen. 6. recentissimum foedus] Liv. XXIX, 12 Neglectae eo biennio res in Graecia erant. itaque Philippus Aetolos desertos ab Romano, cui uni fidebant auxilio, quibus voluit condicionibus ad petendam et paciscendam sub egit pacem, Romanis iratis, quod |