Immagini della pagina
PDF
ePub

me et cum ipsa quasi re publica conlocutus sum, ut mihi tam multa pro se perpesso atque perfuncto concederet, ut officium meum memoremque in bene meritos animum fidemque fratris mei praestarem, eumque, quem bonum civem semper habuisset, bonum virum esse pateretur. in illis autem meis actionibus sententiisque omnibus, quae Pompeium videbantur offendere, certorum hominum, quos iam debes suspicari, sermones perferebantur ad me; qui cum illa sentirent in re publica, quae ego agebam, semperque sensissent, me tamen non satis facere Pompeio Caesaremque inimicissimum mihi futurum gaudere se aiebant. erat hoc mihi dolendum, sed multo illud magis, quod inimicum meum meum autem? immo vero legum, iudiciorum, otii, patriae, bonorum omnium sic amplexabantur, sic in manibus habebant, sic fovebant, sic me praesente osculabantur, non illi quidem ut mihi stomachum facerent, quem ego funditus perdidi, sed certe ut facere se arbitrarentur. hic ego, quantum humano consilio efficere potui, circumspectis rebus meis omnibus rationibusque subductis summam feci cogitationum mearum omnium, quam tibi, si potero, breviter exponam. 11 Ego si ab inprobis et perditis civibus rem publicam teneri viderem, sicut et meis temporibus scimus et non nullis aliis accidisse, non modo praemiis, quae apud me minimum valent, sed ne periculis quidem conpulsus ullis, quibus tamen moventur etiam fortissimi viri, ad eorum causam me adiungerem, ne si summa quidem eorum in me merita constarent. cum autem in re publica Cn. Pompeius princeps esset vir, is qui hanc potentiam et gloriam maximis in rem publicam meritis praestantissimisque rebus gestis esset consecutus cuiusque ego dignitatis ab adulescentia fautor, in praetura autem et in consulatu adiutor etiam exstitissem, cumque idem auctoritate et sententia per se, consiliis et studiis tecum, me

[ocr errors]

mir selbst zu Rate. bonum virum] Der die Pflicht der Dankbarkeit erfüllt, während der bonus civis die Pflicht gegen das Vaterland im Auge behält ohne persönliche Rücksichten actionibus sententiisque] meine politische und senatorische Thätigkeit. certorum hominum] Wie Cato, Bibulus, L. Domitius etc., alle heftige Gegner Cäsars, die von einer vermittelnden Politik wie Cicero nichts wissen wollten. inimicum meum] die Feinde Cäsars fingen an den Clodius zu bevorzugen, seitdem er mit Cäsar und Pompeius zerfallen Miene machte die Amtshandlungen Cäsars während seines Consulats anzugreifen. Cicero sieht nun diese Bevorzugung des Clodius als einen

[blocks in formation]

adiuvisset meumque inimicum unum in civitate haberet inimicum, non putavi famam inconstantiae mihi pertimescendam, si quibusdam in sententiis paulum me inmutassem meamque voluntatem ad summi viri de meque optime meriti dignitatem adgregassem. in hac sen- 12 tentia conplectendus erat mihi Caesar, ut vides, in coniuncta et causa et dignitate. hic multum valuit cum vetus amicitia, quam tu non ignoras mihi et Quinto fratri cum Caesare fuisse, tum humanitas eius ac liberalitas brevi tempore et litteris et officiis perspecta nobis et cognita. vehementer etiam res ipsa publica me movit, quae mihi videbatur contentionem, praesertim maximis rebus a Caesare gestis, cum illis viris nolle fieri et ne fieret vehementer recusare. gravissime autem me in hanc mentem inpulit et Pompeii fides, quam de me Caesari dederat, et fratris mei, quam Pompeio. Erant praeterea haec animadvertenda in civitate, quae sunt apud Platonem nostrum scripta divinitus: 'quales in re publica principes essent, tales reliquos solere esse civis'. tenebam memoria nobis consulibus ea fundamenta iacta iam ex Kalendis Ianuariis confirmandi senatus, ut neminem mirari oporteret Nonis Decembribus tantum vel animi fuisse in illo ordine vel auctoritatis. idemque memineram nobis privatis usque ad Caesarem et Bibulum consules, cum sententiae nostrae magnum in senatu pondus haberent, unum fere sensum fuisse bonorum omnium. postea, cum tu Hispaniam 13 citeriorem cum imperio obtineres neque res publica consules haberet, sed mercatores provinciarum et seditionum servos ac ministros, iecit

senatu de reditu Ciceronis. Vgl. Cic. p. Sest. § 67 sqq. Über die Thätigkeit des mit Pomp. befreundeten consul designatus P. Lentulus vgl. ibid. § 70. adgregassem] das Verbum deutet an, dafs Pomp. im Senat bereits eine starke Partei besafs, freilich nur durch seine Verbindung mit Cäsar.

weil

§ 12. complectendus] selbst gegen meine innere Überzeugung, einmal die Politik des Pompeius von der des Cäsar nicht zu trennen war, et litteris] Vgl. z. B. das VII Buch der Briefe ad Familiares (an Cäsar und Trebatius). etiam resp.] nicht allein persönliche Gründe, wenn diese auch bei weitem überwiegen (gravissime autem etc.). Plato de legg. 711 c. Der Gedanke kehrt oft wieder. Nonis Dec.] Am 5. Dez. 63 wurde der Senatsbeschlufs gefafst über die Hinrichtung der Catilinarier. usque ad Caesarem et Bibulum coss. dem J. 59 beginnt allerdings eine

Mit

Epoche in der Geschichte der römischen Politik. Die Zersplitterung und Schwächung der Optimatenpartei war das Ziel und das Resultat der Politik Cäsars. Cicero fiel dieser Politik zum Opfer, und

seit dieser Zeit kann er keine feste Stellung im Staate mehr gewinnen, weil keine feste Partei mehr vorhanden war, der sich Cic. hätte anschliefsen können.

§ 13. Hispaniam citeriorem] Lentulus war im J. 60 Prätor und erhielt im folgenden Jahre (ex praetura Caes. b. c. I, 22) als Proprätor die Provinz Hispania citerior (59); in dem darauf folgenden Jahr (58) wurde Lentulus zum Consul designiert für d. J. 57. - mercatores provinciarum] Piso und Gabinius (58). Vgl. p. Sest. § 53 illo inquam ipso die, die dico? immo hora atque etiam puncto temporis eodem mihi reique publicae pernicies, Gabinio et Pisoni provincia (Syrien und Macedonien) rogata est

[ocr errors]

quidam casus caput meum quasi certaminis causa in mediam contentionem dissensionemque civilem. quo in discrimine cum mirificus senatus, incredibilis Italiae totius, singularis omnium bonorum consensio in me tuendo exstitisset, non dicam quid acciderit — multorum est enim et varia culpa tantum dicam brevi, non mihi exercitum, sed duces defuisse. in quo, ut iam sit in eis culpa, qui me non defenderunt, non minor est in eis, qui reliquerunt; et, si accusandi sunt, si qui pertimuerunt, magis etiam reprehendendi, si qui se timere simularunt. illud quidem certe nostrum consilium iure laudandum est, qui meos civis et a me conservatos et me servare cupientis, spoliatos ducibus servis armatis obici noluerim declararique maluerim, quanta vis esse potuisset in consensu bonorum, si eis pro me stante pugnare licuisset, cum adflictum excitare potuissent. quorum quidem animum tu non perspexisti solum, cum 14 de me ageres, sed etiam confirmasti atque tenuisti. qua in causa non modo non negabo, sed etiam semper et meminero et praedicabo libenter usus es quibusdam nobilissimis hominibus fortioribus in me restituendo, quam fuerant idem in tenendo: qua in sententia si constare voluissent, suam auctoritatem simul cum salute mea recuperassent. recreatis enim bonis viris consulatu tuo et constantissimis atque optimis actionibus tuis excitatis, Cn. Pompeio praesertim ad causam adiuncto, cum etiam Caesar rebus maximis gestis, singularibus ornatus et novis honoribus ac iudiciis senatus ad auctoritatem eius ordinis adiungeretur, nulli inprobo civi locus 15 ad rem publicam violandam esse potuisset. sed attende, quaeso, quae sint consecuta: primum illa furia muliebrium religionum, qui non pluris fecerat Bonam deam quam tris sorores, inpunitatem est illorum sententiis adsecutus, qui cum T. Annius tribunus pl. poenas a seditioso civi per bonos viros iudicio persequi vellet, exemplum praeclarissimum in posterum vindicandae seditionis de re publica sustulerunt: idemque postea non meum monumentum

--

§14. quibusdam nobilissimis hom.] Die Optimaten neben Pompeius und Cäsar, denn Crassus verhielt sich auch damals mehr passiv als aktiv, weil er dem Cicero am meisten abgeneigt war. in tenendo] = in retinendo, in tuendo. si constare] Die Optimaten liefsen Cicero bald fallen, als er zu Pompeius sich hinzuneigen schien, ohne doch eine selbständige Politik verfolgen zu können. honoribus ac iudiciis] i. e. supplicationibus etc. Vgl. Caes. b. g. II, 35 ob easque res ex litteris Caesaris dies XV supplicatio decreta est, quod ante id tempus accidit nulli. Vgl. IV, 38.

non enim

§ 15 tris sorores] Von den zwei Schwestern des Clodius war die eine mit L. Lucullus, die andere mit Metellus Nepos verheiratet, die dritte war soror patruelis, Gattin des Marcius Rex. Dafs Clodius mit einer seiner Schwestern (der Gemahlin des Metellus?) in unzüchtigem Verhältnis stand, war eine bösartige Verleumdung des Stadtklatsches. Clodia, die Geliebte des Catullus und selbst des Cicero, war eine feine gebildete Frau, welche durch ihr freieres Benehmen in Rom vielfach Anstofs erregen mochte. Vgl. Catull v. Westphal p. 106. T. Annius] Milo cf. p. Sest. §

- monumentum

illae manubiae meae, sed operis locatio mea fuerat vero senatus hostili nomine et cruentis inustum litteris esse passi sunt. qui me homines quod salvum esse voluerunt, est mihi gratissimum: sed vellem non solum salutis meae, quem ad modum medici, sed, ut aliptae, etiam virium et coloris rationem habere voluissent: nunc, ut Apelles Veneris caput et summa pectoris politissima arte perfecit, reliquam partem corporis inchoatam reliquit, sic quidam homines in capite meo solum elaborarunt, reliquum corpus inperfectum ac rude reliquerunt. in quo ego spem fefelli 16 non modo invidorum, sed etiam inimicorum meorum, qui de uno acerrimo et fortissimo viro meoque iudicio omnium magnitudine animi et constantia praestantissimo, Q. Metello L. f., quondam falsam opinionem acceperant, quem post reditum dictitant fracto animo et demisso fuisse: est vero probabile, eum qui et summa voluntate cesserit et egregia animi alacritate afuerit neque sane redire curarit, eum ob id ipsum fractum fuisse, in quo cum omnis homines tum M. illum Scaurum singularem virum constantia et gravitate superasset! sed, quod de illo acceperant aut etiam suspicabantur, de me idem cogitabant, abiectiore animo me futurum, cum res publica maiorem etiam mihi animum, quam umquam habuissem, daret, cum declarasset se non potuisse me uno civi carere, cumque Metellum

90 sqq.
manubiae meae] Die Säu-
lenhalle des Q. Lutatius Catulus
war von der cimbrischen Beute
(101 bei Vercellä) erbaut; Clodius
hatte sie mit Ciceros Haus nieder-
reifsen lassen. Nach Ciceros Re-
stitution beschlofs der Senat auch
diese porticus sowie das Haus des
Cicero wieder herzustellen, und Ci-
cero besorgte die Verdingung des
Baues (operis locatio). Clodius liefs
den fast vollendeten Staatsbau
(monumentum senatus) hemmen,
veranlafste ein Blutbad und schrieb
mit blutigen Händen seinen eigenen
Namen, an die Halle (oder besudelte
sie nur mit Blut?)=hostili nomine
et cruentis inustum litteris esse, ohne
dafs der Senat entschlossen gegen
Clodius einschritt (passi sunt).
aliptae]
unctores, die dem Gene-
senden nach dem Bade die Gelenke
und den Leib mit Salben einrie-
ben, um durch diese Stärkung ihm
wieder eine frische Gesichtsfarbe
zu geben; der Arzt dagegen be-
gnügt sich, den Kranken vom Tode
errettet, ihn am Leben erhalten zu
haben, weiter kümmert er sich um
ihn nicht. Apelles] Maler von

=

[ocr errors]

Kos, Zeitgenosse Alexanders M. Die Anadyomene von ihm war vollendet, dagegen von der Venus Coa war nur der Umrifs vorhanden, Kopf und Hals (summa pectoris) jedoch vollendet. Vgl. Offic. III § 10. Brut. 70.

§ 16. falsam opinionem acc.] sich eine falsche Vorstellung machen. Sie vergleichen Metellus (Numidicus) mit Cicero. Da nun jener nach seinem Exil gebrochen war, so erwarten sie dies auch von Cicero. Aber sie hatten sich getäuscht, wenn sie den gebrochenen Mut des Metellus auf die Verbannung zurückführten und nun von Ciceros Verbannung das gleiche Resultat erwarteten; sie rechneten, wenn a = b und a=c, so ist auch b = c, aber die Prämisse dafs a= c, war gänzlich falsch, folglich auch b est vero probabile] Ironisch. illum Scaurum] denn während M. Ämilius Scaurus den Eid auf die lex agraria des Saturninus leistete, war Metellus Numidicus der einzige, welcher standhaft den Eid ablehnte und lieber in das Exil ging. cum declarasset] dem vorausgehen

=

- C.

M.

unius tribuni plebis rogatio, me universa res publica duce senatu, comitante Italia, referente consule, promulgantibus octo tribunis, comitiis centuriatis, cunctis ordinibus, omnibus denique suis viribus 17 incumbentibus, reciperavisset. neque vero ego mihi postea quicquam adsumpsi neque hodie adsumo quod quemquam malevolentissimum iure possit offendere: tantum enitor, ut neque amicis neque etiam alienioribus opera, consilio, labore desim. hic meae vitae cursus offendit eos fortasse, qui splendorem et speciem huius vitae intuentur, sollicitudinem autem et laborem perspicere non possunt. illud vero non obscure queruntur, in meis sententiis, quibus ornem Caesarem, quasi desciscere me a pristina causa.

ego autem, cum illa sequor, quae paullo ante proposui, tum hoc non in postremis, de quo coeperam exponere. non offendes eundem bonorum sensum, Lentule, quem reliquisti, qui confirmatus consulatu nostro, non numquam postea interruptus, adflictus ante te consulem, recreatus abs te, totus est nunc ab eis, a quibus tuendus fuerat, derelictus; idque non solum fronte atque voltu, quibus simulatio facillime sustinetur, declarant ei, qui tum nostro illo statu optimates nomina18 bantur, sed etiam sententia saepe iam tabellaque docuerunt. itaque tota iam sapientium civium, qualem me et esse et numerari volo, et sententia et voluntas mutata esse debet. id enim iubet idem ille Plato, quem ego vehementer auctorem sequor: 'tantum contendere in re publica, quantum probare tuis civibus possis: vim neque parenti nec patriae adferre oportere'. atque hanc quidem ille causam sibi ait non attingendae rei publicae fuisse, quod, cum offendisset populum Atheniensem prope iam desipientem senectute, eum persuaderi posse diffideret, cogi fas esse non arbitraretur. mea ratio fuit alia, quod neque desipiente populo nec integra re mihi

den Nebensatz untergeordnet.
me uno civi carere] Selbsttäuschung
des Cicero. unius trib. pl.] Q.
Calidius.

[ocr errors]

§ 17. adsumpsi] sich etwas herausnehmnn, erlauben. in meis sententiis] Zunächst durch sein Votum in der Rede de provinciis consularibus, dafs Cäsar seine Provinzen behalten, für die ohne Erlaubnis des Senats geworbenen Truppen den Sold und dazu 10 Legaten erhalten sollte. non offendes] du findest nicht. - bonorum sensum] Die Optimatenpartei war geschwächt, zerrissen, führerlos.

§. 18. sapientium] politisch klug, einsichtig, der die veränderten Verhältnisse zu erkennen, und seine Handlungsweise darnach einzurichten versteht. Plato]

α

Crito 51 b: πανταχοῦ ποιητέον ὅτι
ἂν κελεύῃ ἡ πόλις καὶ ἡ πατρὶς ἢ
πείθειν αὐτὴν ἡ τὸ δίκαιον πέφυκε,
βιάζεσθαι δ ̓ οὐχ ὅσιον οὔτε μη-
τέρα οὔτε πατέρα, πολὺ δ ̓ ἧττον
tηv natoída. — vim etc.] Vgl. Sall.
Iug. 3, 1 magistratus et inperia,
postremo omnis cura rerum publi-
carum minume mihi hac tempestate
capiunda videntur, quoniam neque
virtuti honos datur, neque illi, qui-
bus per fraudem_ire_lubuit, i deo
magis honesti sunt. Nam vi qui-
dem regere patriam aut pa-
rentis, quamquam et possis et de-
licta conrigas, tamen inportu-
num est. desipientem senectute]
vor Alter kindisch werden.
integra re] Dafs Cicero nach dem
Kongrefs zu Luca und der Verwar-
nung von Sardinien aus nicht freie

nec

« IndietroContinua »