Tiberi Neronis iturum se dixerat, qui de ea re praesidiis additis referundum censuerat. Set Caesar, ubi ad eum ventum est roga- 5 tus sententiam a consule, huiusce modi verba locutus est: 'Omnis homines, patres conscripti, qui de rebus dubiis consul- 51 stant, ab odio amicitia, ira atque misericordia vacuos esse decet. Haut facile animus verum providet, ubi illa obficiunt, neque quis- 2 quam omnium lubidini simul et usui paruit. Ubi intenderis in- 3 genium, valet: si lubido possidet, ea dominatur, animus nihil valet. Magna mihi copia est memorandi, patres conscripti, quae 4 10 reges atque populi ira aut misericordia inpulsi male consuluerint, set ea malo dicere, quae maiores nostri contra lubidinem animi sui recte atque ordine fecere. Bello Macedonico, quod cum rege 5 Perse gessimus, Rhodiorum civitas magna atque magnifica, quae populi Romani opibus creverat, infida et advorsa nobis fuit, set 15 postquam bello confecto de Rhodiis consultum est, maiores nostri, ne quis divitiarum magis, quam iniuriae caussa bellum inceptum 4. Vide locum Charisii ad 1, 1 adlatum. 5. Arus. p. 219: consulit de hac re. Sal. Cat. qui de rebus dubiis consultant. Serv. ad Verg. Ge. II 499: Sallustius etiam in Catilinae Bello ait omnes homines, qui de rebus dubiis consultant, ab odio, amicitia, ira atque misericordia vacuos esse decet. Nam animus haud facile verum providet ubi illa officiunt. 9. Arus. p. 219: consulo illam rem atque populi male consuluerunt. et Sal. Cat. quae reges que) P. 1. Tiberi PE. qui de ea P1P4 (m. I quid) F (set aliquid eras.). quod rel., ex conr. g. abditis PP (sup. remotis) P2P3P4MGB (sup. vel add-) TEpp3pm (sup. d) m1 (b in ras.) m2ggggggg7sslru. dictis (sup. a) M. ablitis . abaditis 6. ad adlios (sup. ab ditis) g2. 2. referundum P'P2P4mm2. populi g. - omnis, sec. Brunn. omnes. 8. lubido G. antq 4. Omnis PP3P41gu. V sec. Forchh. tres conscripti P3M2 (sup. lin.) Bp3gg3. odio atque amic. p. odio et amic. p. 6. haut s'm1. 7. lubidini G. usu Link. contra omnis libros. intenderes (sup. i) V. intendens 1. 9. p. c. ma. post. sup. lin. PP, om. pp1g2. qui PP3P4GBTEM2p3pm (ex conr.) m'm2g1g2g3 ggg6g7ss's rouyM. quod r. quae Naz. exhibere adfirmat Grut. 10. populi atque reges M2mm'g'ruG. aut populi P4 (sup. qui) MF. ira atque misericordia p3ggly. inpulsi P1P4p1ss1gu. compulsi g1. male om. Naz., ad marg. g. consuluerunt pp3g1g4g6g7 11. lubidinem PP3GG. lubidenem (sup. e est i) P1. 12. facere (sup. e) m. fecerunt p. macedonio T. 13. persa Tg4 (ex conr.). persarum m. persie p. perse rege g. rodiorum PP3MGBpp1p3p pgg1g204050607ss12 oyM. rodhiorum 1. civitas rodiorum s1, 14. inf. et adv. VP1P2 (sup. atque) PGTEM2p'p3p'mm1m2gg1gs lhru M. relicui atque adv. advorsa PP4GB. fuit nobis MF6. 15. bello confecto sup. lin. T. rhodis P2. rodiis P3GBpp'p'p'p'g'g1g7g6souy. rodhiis 1. de erodiis M. sultum P4. consulatum E. 16. incoeptum P (ex conr.) P3B. (ex conr.) lroμy. lub. (sup. i) P2. quod sup. lin. M. parse 1. est con 6 diceret, inpunitos eos dimisere. Item bellis Punicis omnibus, cum saepe Carthaginienses [et] in pace et per inducias multa nefaria facinora fecissent, numquam ipsi per occasionem talia fecere: magis quid se dignum foret, quam quid in illos iure fieri posset quaerebant. 5 7 Hoc item vobis providendum est, patres conscripti, ne plus apud vos valeat P. Lentuli et ceterorum scelus quam vostra di8 gnitas, neve magis irae vostrae quam famae consulatis. Nam si digna poena pro factis eorum reperitur, novom consilium adprobo: sin magnitudo sceleris omnium ingenia exuperat, eis utendum 10 9 censeo, quae legibus conparata sunt. Plerique eorum, qui ante me sententias dixerunt, conposite atque magnifice casum rei publicae miserati sunt: quae belli saevitia esset, quae victis acciderent, enumeravere: rapi virgines pueros, divelli liberos a parentum conplexu, matres familiarum pati quae victoribus conlubuissent, 15 fana atque domos spoliari, caedem incendia fieri, postremo armis 14. August. de civ. D. I 5: Quem morem etiam Caesar, sicut scribit Salustius, nobilitatae veritatis historicus, sententia sua quam de coniuratis in senatu habuit, commemorare non praetermittit: rapi virgines puerosque, divelli liberos a parentum complexu, matres familiarum pati quae victoribus collibuissent, fana atque domos spoliari, caedem et incendia fieri: postremo armis, cadaveribus, cruore atque luctu omnia repleri. -- sup. 1. inpunitos P1p3 (conr. imp.) gg7su. eos impunitos T. eos om. h, lin. g. dimisere eos s1l. dimiserunt P (sup. vel e) P2P4pp'm'g2gs'. misere (conr. dimisere) P3. 2. et om. PiP2M2p3mm2g (set lac.) g1hru, sup. lin. m'. et in pace et om. T. indutias P2p4. insidias p. et inperdutias 6. nefanda p'gg2 (set conr.). nefanda nefaria fecissent (sup. facinora) m. 3. facere (conr. fecere) pm1g2. fecerunt g6g7. 4. quod se MGFpro. de se dignum g1r. quod MGpm1 (sup. vel quid) r. illis (sup. o) . iure om. G. iure in illos M. posse P1p's1. 6. hoc idem p3g4. 7. valeat praefecti Lentuli G. 8. neve VP2 (sup. vel neu) pg2 gfy6. neu (sup. ne) P1P4. ne p3. magistratui P1 (conr. magis irae). quam animo in ras. m1. consultatis M. 9. repperitur P2P4MM2GBms RG. reperietur plg. reperiretur p3pp"gg1g (m. I) ry. novom contra libros novavi. adprobo P (conr. appr.) P1P2psM. 10. si magnitudo B. ingenium PG (ex conr.) p1p (sup. ia) g1. exuperat VP2P3P4p3sg4 (ex conr.). superat pm2g. exsuperet Ir (sup. at). Plerique libri his. 11. quae sup. lin. P3g2. conparata P2. comparata (sup. confirma) P. comperta pig1g4gy. 12. sententiam Vp6. dixerunt ŸPP1Ð2Ð3Ð1MM2GBFTEpp1 p'p'mm'm2gg1g2g3g5g6g7ss's2 μMG. conposite P4. comp. ac magnifice mm2g4. casum (sup. vel causam) P1. casum (conr. causam) P2. bellis P3. servitia (sup. vel sevitia) M. acciderint P1 (sup. e) B (item) g1h. acciderunt g. acciderant F. accederent Pppr. 14. rapi (sup. scilicet) P2. enumeravere scilicet rapi y. 15. conplexu P1P4. compl. parentum P4p3uy. conlibuissent VPP32. collubuissent P4. collibuisset M2 (sup. n) pm2 (sup. n) g3 (sup. n) gol. 16. expoliari g1lg6g7. incendio (sup. a) M. 13. cadaveribus, cruore atque luctu omnia conpleri. Set, per deos 10 inmortalis, quo illa oratio pertinuit? An, uti vos infestos coniurationi faceret? scilicet quem res tanta et tam atrox non permovit, eum oratio adcendet. Non ita est, neque cuiquam mortalium 11 5 iniuriae suae parvae videntur: multi eas gravius aequo habuere. Set alia aliis licentia est, patres conscripti. Qui demissi in ob- 12 scuro vitam habent, si quid iracundia deliquere, pauci sciunt, fama atque fortuna eorum pares sunt: qui magno inperio praediti in excelso aetatem agunt, eorum facta cuncti mortales novere. 10 Ita in maxuma fortuna minuma licentia est: neque studere, ne- 13 que odisse, set minume irasci decet: quae apud alios iracundia 14 dicitur, ea in inperio superbia atque crudelitas adpellatur. Equi- 15 dem ego sic existumo, patres conscripti, omnis cruciatus minores quam facinora illorum esse: set plerique mortales postrema me15 minere, et in hominibus inpiis sceleris eorum obliti de poena disserunt, si ea paulo severior fuit. D. Silanum, virum fortem atque strenuum, certo scio quae 16 12. Prisc. XVI p. 1033: Et hoc usus etiam autorum approbat, qui equidem praeposita ego subiungunt, ut Sallustius in Catilinario: equidem ego sic existimo, patres conscripti, omnes cruciatus. et PP1P3P4MM2 aliis alia relic. demisso (conr. 7. eorum facta 1. conpleri P4. 2. inmortales Pigg1gg7ss2u. immortalis (conr. —es) 12: In Vimmortales esse testatur Brunn. coniuratione PT (m. I) M (m. I) g3. 3. facerent P1 (m. I) M2s2 (m. I), ex conr. m1. gesta (sup. tanta) P1. tam VPP1p2p3P4MM2BTEFpp3p'mm'm2gg'g2g4g5g7ss's Ihr ouy M. tanta res et tam atrox g6. atque tam rel. permovet pr. var. lect. sup. lin. P2P4. permovet Vps'g. 4. eum vestra oratio F. accendet (sup. i) P1. accendit VP2 (sup. vel ant) M2 (conr. det) m'. accendat IM. accedat g5. accenderet g2ho. 5. habuerunt gGM. 6. alia aliis Gpp'mm2gg1g3g4 (ex conr.) g6g7s1s2 (alia ad marg.) luy MG. alia licentia aliis p3. qui Com. omittere testatur Grut. -si) P. 6. vitam agunt MM2Fp3p5pm (sup. vel habent) m1 (inras.) m2g glo2g4g5g6g7hruy G, habent relic., set agunt sup. PP2BT, ad marg. s2. habent Com. et Naz. a prima manu exhibere contestatur Grut. om. Mg7. 8. exelso P4. vitam agunt m (sup. vel aetatem) m1. (sup. vel famam) P1p2. 10. item in P2. maxuma P1p2 (sup. i) G. 12. crudelitas atque superbia oy. superbia crudelitas ru. 13. estimo P3GBmm2lMG. extimo gl. omnes V habere adf. Brunn. minores cruciatus omnes M2TEmm'g'u. cruciatus omnes p. omnes ad marg. g4. 14. facinore (sup. a) M. mortales plerique M. plerique sup. lin. F. postremo m (sup. a) g7. meminere postrema m'g' (m. I) g3. 15. in sup. lin. P. hominibus (sup. vel omnibus) P2. omnibus p3ppg4 (m. 1) g3g7rM. in omnibus impiis s2 (ad marg. al ypiis). inpiis P4. oblita (cour. obliti) 16. ea om. F. sevior PP4M1M2GBFpp3p'p'mm2gg4g5g6g7ss1s2lruyM. paulo || sevior g2. fuit sevior gl. [severior Naz.] 17. sillanum P2 P3MM2BGpp1p3pm1 (ex conr.) m2gg1g2g304561ss'quy M. syllanum s2. decium Syllanum P1p3. strennuum MM2g3M certo scio VPP1P2P1Epp1 mm2gg2g5 (m. 1) g7 (ex conr.) r (ex conr.). certe rel. P. dixerit studio rei publicae dixisse, neque illum in tanta re gratiam aut inimicitias exercere: eos mores eamque modestiam viri 17 cognovi: verum sententia eius mihi non crudelis quid enim in talis homines crudele fieri potest? set aliena a re publica 18 nostra videtur. Nam profecto aut metus aut iniuria te subegit, 5 Silane, consulem designatum, genus poenae novom decernere. 19 De timore supervacaneum est disserere, cum praesertim diligentia 20 clarissumi viri consulis tanta praesidia in armis sint. De poena possum equidem dicere, id quod res habet, in luctu atque miseriis mortem aerumnarum requiem, non cruciatum esse, eam cuncta 10 mortalium mala dissolvere, ultra neque curae neque gaudio locum 21 esse. Set, per deos inmortalis, quamobrem in sententia non ad didisti, uti prius in eos verberibus animadvorteretur? An quia 22 lex Porcia vetat? At aliae leges item condemnatis civibus non 23 animam eripi, set exilium permitti iubent. An quia gravius est 15 verberari quam necari? Quid autem acerbum, aut nimis grave 13. Arus. p. 215: animadverti in eum. Salust. Catil. ut prius verberibus in eum animadverteretur. 1. dixerat T. rm. 3. 2. gratias y. mestitiam (conr. modestiam) P. eius om. Gs1l. eius sententia pʊ. cius sup. lin. m. non sup. lin. m1. non videtur crudelis p1p3. mihi videtur crudelis g7. crudelis videtur p3. crudelis est G (set est eras.) g3gör. non fuit mihi crudelis g1. enim om. mm2g'. inter tales errore ex Com. videtur conmemorare Grut. 4. talis PP1P2 (conr. -es). crudele om. Com., sup. lin. p. fieri posset T. 6. sillane subegit P3B. sillane te subegit 1. silenae P. sillane P2P3GB pp'p3pm gggggfslu. syllane P4ggs (ex conr.) pro. o sil. p3pggl o sup. m'. consulen designatum V. consulem designatum (sup. consul designate) T. novom V. genus novum poenae mg1g2. novum penae genus s1. 7. supervacuaneum VP (conr. can). supervacuum pm2 (sup. caneum) 1. superfluum p6. praesenti nullus ex libris meis. 8. clarissumi P1. in armis sint V. sint in armis relicui. sunt P31. 9. equidem possum MFp1. equidem dicere possum p. de poena autem possum dicere y. equidem om. p. possum sup. lin. p. possem 1. possumus equidem M2mm2g36. equidem possumus Tg1. equidem dicere possumus m1. 10. erumpnarum P4 (m. I) pp6gg6ss1s 16. 11. citra (sup. vltra) G. gladio P3B (sup. al. gaudio) M (sup. au). 12. inmortales gg gisu. immortalis PP2 (conr. -es) V (Forchh., set Brunn immortales). in sententia VEpp m1 (sup. vel am) m2r. in sententiam cet. 13. in eos verberibus Vg5G. verberibus in eos rel. an quia permitti iubent m al. ma. ad marg. 14. Porcia sup. lin. P1P2. aut aliae p2p3p4 Bs2lr, ma. I M2g2. ast aliae g1. ac aliae E. an aliae p3pg. item de condemn. V (Brunn) pg5 (de al. ma.) gr. de sup. lin. g. condempnatis PP1P2P3P4MGp1p3pm1gggg3ss's2lou. condamnatis p. 15. vitam eripi MGFpm1g3g7slu. animam (sup. vel vitam) M2. non eripi vitam 1. animam non eripi gr. sed exilium (sup. in) Ts'. sed in exilium g3y. sed in ex. mitti r. 16. an nimis E. nimis om. mm1. - est in homines tanti facinoris convictos? Sin quia levius est, qui 24 convenit in minore negotio legem timere, cum eam in maiore neglegeris? At enim quis reprehendet, quod in paricidas rei publicae de- 25 5 cretum erit? Tempus, dies, fortuna, cuius lubido gentibus moderatur. Illis merito accidet, quicquid evenerit: ceterum VOS, 26 patres conscripti, quid in alios statuatis considerate. Omnia mala 27 exempla ex rebus bonis orta sunt. Scilicet ubi inperium ad ignaros aut minus bonos pervenit, novom illud exemplum ab dignis et 10 idoneis ad indignos et non idoneos transfertur. Lacedaemonii 28 devictis Atheniensibus triginta viros inposuere, qui rem publicam eorum tractarent. Ei primo coepere pessumum quemque et omni- 29 bus invisum indemnatum necare: ea populus laetari et merito 6. Prisc. XVIII p. 1163: moderor tibi et te. Sallustius in Catilinario : fortuna, cuius libido gentibus moderatur. Arus. p. 248: moderor illis. Salust. Catil. cuius libido gentibus moderatur. 13. Prisc. XVIII p. 1180: doleo et gaudeo, laetor his et haec. Sallustius in Catilinario: ea populus laetari et merito dicere fieri. p. 1205: σεμνύνεται τὸ πρᾶγμα εἰ ἐπὶ τῷ πράγματι. Sallustius in Catilinario : ea populus laetari et merito dicere fieri. Arus. p. 244: Laetor illam rem. Sal. Cat. ea populus Rom. lactari et merito dicere fieri. ne 1. convinctos P4go. coniunctos g. sin (conr. an) p3. quia delendum censuit Wex progr. Suerini 1833 p. 5 sq. levius est quod iudicasti qui T (set quod iudicasti del.) M's. quid conv. P3GBp1p3p53 (ex conr.) g4g5s1l. quod conv. r. qui conv. p. quia conv. 6. quid enim convenit p. 2. minori P4T (set conr.) p3pg1gig6g76. minore rel. (V). maiori Ep m1g5 Guy. maiore (sup. i) M. maiore rel. (V). 3. neglegeris P. glexeris relicui, neglexeritis s1. 4. aut (conr. at) P2G. reprehendit p (conr. et) m'g'r. reprehendat mhm (ex conr.) M2 (sup. et). reprehenderit s2g2 (m. I). deprehendet g6. paricidas P4p3p5gg1g2. patricidas g7. 5. erat m, (conr. erit) PTm2M. est M2. erit cesar. tempus u. lubido P3. 6. accidit MTEFmm'm2ggl quitquid V. 7. quid ex qui conr. V. quod in alos M (sup. i, set ad marg. al. eos). in illos s1. in alio g. in aliis r. 7. ex rebus bonis VPP (sup. vel domesticis) P3P4MGBFpp1gg4 (m. I bonis rebus) g6g7ss1s2lhr (sup. vel domesticis) 6. rebus domesticis Com. EM2 (sup. bonis) mm1 (sup. vel bonis) g2 (sup. bonis) gu (sup. vel bonis) GM (sup. bonis). ex domesticis rebus T. bonis ex rebus domesticis g1. ex rebus bonis domesticis m2. ex bonis initiis p3pay. ex bonis orta P2p. Set omnes libri. Vid. Conm. p. 66 sqq. ad ignaros eius aut VP1 (conr. cives) Emsh. ignaros cives P (set cives del.) P2P3P MM2BGTFpp'p'p'm'm2gg2345g6g7ssroμyMG. ad imperium ignaros cives g1. ad ingratos cives p. ignavos g (ex conr.) gflyG. 9. et minus MM2Tm1g2μÏ. minos E. novum omnes libri. novum illum P. a dignis P2 (ex conr.) Pppp6gg1 (m.1) g6g7ry. ad. ignis V. ad ex conr. V. 11. inposuere P1P4ss1u. 12. ii V. primum pp3pg1ggro. Omilto qui libri P in ceperunt m1. capere 1. quenque P4g3s1. 13. ex dant indemnatos. eo populus lo. ea re pop. pps2ry. Ea propter po. g1. ea lege po. p3. ea facta po p3. |