vero nulla oportunior nostra amicitia, primum quia procul absumus, in quo obfensae minumum, gratia par ac si prope adessemus, dein quia parentis abunde habemus, amicorum neque nobis neque cuiquam omnium satis fuit. Atque hoc utinam a principio 8 5 tibi placuisset! profecto ex populo Romano ad hoc tempus multo plura bona accépisses, quam mala perpessus es. Set quoniam 9 humanarum rerum Fortuna pleraque regit, cui scilicet placuit et vim et gratiam nostram te experiri, nunc, quando per illam licet, festina atque nti coepisti perge. Multa [atque] oportuna habes, 10 10 quo facilius errata officiis superes. Postremo hoc in pectus tuum 11 demitte, numquam populum Romanum benificiis victum esse: nam bello quid valeat tute scis.' Ad ea Bocchus placide et benigne, simul pauca pro delicto 12 suo verba facit: se non hostili animo, set regnum tutantem arma 15 cepisse: nam Numidiae partem, unde vi lugurtham expulerit, iure 13 belli suam factam: eam vastari a Mario pati nequivisse: praeterea 14 .... . hoc 1. nullo (conr. nulla) P'. amicitia nostra M1M2Gp1p3mg3g's. amicicia est prim. P4. est (sup. in) T. tia pri des. in P propter mut. chart. quia procul BPP'P3P'Вpm'm2ggghu. primum quod quia 6. quod proc. rel. in T sup. pro quia. 2. gratiae parvum (conr. gratia par) P'. gratiae parum ac g. ac sup. lin. P'. quam si G. essemus (sup. ad) P2. 3. quia parentes VPP1P2P3P4Bpp3mm1g2g4g7slhou. quod rel. quia parentes G. habemus abunde MFm1g2g4 habunde M1M2Gpp3 pmgggg7s1s2lro. habundae s. 4. cuiquam hominum P'P4p1. sup. lin. m, om. s1g. a om. V. tibi a principio MM1TFp'p3m2gg1gs'ry. 5. multa (sup. o) P1. multa M2p1p3p6m2gg1gs's?. multo plurima bona P4 (sup, vel premia). multa plurima bona p6. multa plurimaque bona s2. multa pulchra (al. ma.) | bona M2. 6. cepisses V. quam mala perpessus esses ad mg. subpl. P. perpessus esse set V. perpessus es (sup. ses) u. perpessus esses P1P2P3P4MM1M2GBTFp1p3p3p6mm1m2gg1g2g3g4g5 g6g7ss's rhoy. esset p. 7. humarum (sup. na) M1. plera egit m. scilicet sup. lin. m. placuit PP2P3MGFpp5mm1g2g4g6g7s2lrhou. placuit sup. lin. M2. conplacuit P4M1Tp'p3p'm2gg1g (cum plac.) rỳ. placuisset g3s (ex conr.). placuisse rel. in P' placuit conr. et sup. lin. P1, om. P1MTFp3mm2sg6. 8. te sup. lin. P'm's, om. Fpg3. experiri te g4. quoniam P1 (sup. quando) F4 (sup. quando) MM1M2TFp1p3p3gg3gss2hoy. 9. ut coepisti VPP1Ð3P4BM2pg2lou. uti rel. multa opportuna P1 (sup. atque) P4MM1M2TFp1p3p3p'mm1m2g1g2g5ss2y. atque eras. g4. 10. officiis sup. lin. P1M2, om. MFro Naz. Grut. testante. superes officiis pom1m2g1. haec MM'M2p3mm2gg1. im pectus P2. impetus g5g6. 11. dimitte P P1p2p3P4M2Bp1p3p3p6mm1m2g (conr, dem.) g1g2g3g4g5g6ss1s2lr. dimite μ. populum Romanum sup. lin. P1, om. m. populum romanum numquam MF. 12. bellum (conr. bello) P. bella (sup. o) P1. 13. ad hoc (sup. ea) MF. placide ac benigne P'm1. pro om. B. 14. set ob regnum tutandum multi libri; at ob om. PMM'M2TFmm2g1g2g3sl Naz. Gruteri fide, sup. lin. P1. tutantem 1. ad regnum tutandum u. tutandum a mario arma P4. Vid. Comm. p. 131. 15. accepisse P4g1r. vi om. P4pp1p6 m1ggs2rhuy. 16. factam suam MM1T (sup. esse) F. - missis antea Romam legatis repulsum ab amicitia: ceterum vetera omittere, ac tum, si per Marium liceret, legatos ad senatum mis15 surum. Dein copia facta animus barbari ab amicis flexus, quos Iugurtha cognita legatione Sullae et Manli, metuens id quod parabatur, donis conruperat. 103 Marius interea exercitu in hibernaculis conposito cum expeditis cohortibus et parte equitatus proficiscitur in loca sola obsessum turrim regiam, quo Iugurtha perfugas omnis praesidium inposuerat. 2 5 Tum rursus Bocchus flectitur, seu reputando quae sibi duo- 10 bus proeliis venerant, seu admonitus ab aliis amicis, quos inconruptos lugurtha reliquerat. Igitur ex omni copia necessariorum quinque delegit, quorum et fides cognita et ingenia validissuma 3 erant: eos ad Marium ac deinde, si placeat, Romam legatos ire iubet: agendarum rerum et quocumque modo belli conponendi 15 4 licentiam [illis] permittit. Illi mature ad hiberna Romanorum proficiscuntur, deinde [in itinere] a Gaetulis latronibus circumventi spoliatique pavidi sine decore ad Sullam perfugiunt, quem consul 5 in expeditionem proficiscens pro praetore reliquerat. Eos ille non 1. ante Mpp m1ss1g6. 1 M. proficiscitur 10. 2. et tum P4. at tamen h. legatis (conr. os) 3. animis (sup. u) P1. amamicis (conr. ab am.) M. 6. composite P'. 7. quohortibus (conr. coh.) P1. sup. lin. G. sola loca MM'M2TFm'..- 8. obsessim P. omnes perfugas MM'F. per omnes perfugas T. -9. inposuerat P'P3g'sr. Bocchus flectitur seu p3. Bocchus feliciter seu PP1Ð3Ð1MM1M2GBTFp p'pop'mm1gg36. bo. f.eliciter. ..... seu (ex conr.) g1. bo. feliciter secum reputando 1. bo. feliciter erga romanos seu y. bo. feliciter egit erga romanos seu m26 (om. seu) t (sup. flectitur). bo. egit erga romanos feliciter seu r. bo. feliciter agit erga romanos seu s2 (se) g7 (ait). feliciter om. rel. Vid. Comm. p. 131. 11. evenerant P'pp3pmm'gg12+56 g7s's2lrouy. evenerat t. advenerunt m2. venerant rel. quibus Naz. adcedere adnotavit Grut. ammonitus P4MM1Gppg1g2g (ma. I) Ir. amonitus ggfs1. admotus (conr. admonit.) s2. ab illius amicis G. ab illis am. pgg. ab aulii amicis p. 12. relinquerat pg (ex conr.). Igitur ego equidem inserui. 13. quia et fides p1. quorum fides p'ggggft. 14. deinde M2pp2p3p'p5p mm'm2gggggg6g7ss2lrtfouy. deinceps g3. mam si placeat legatos pips2y. placet gg (sup. a) ggs1lro. placeret p6g7. 15. et om. p3rt. compotiendi m. 16. illis p1p mm2g4 (conr. ipsis) ty. permittit illis g2. ipsis rel., om. g. ipsis licentiam p1. 17. deinde M2pp'p'p'p'p'mm'm2ggggggs's Irfoμy. dein rel., ex conr. g1. in itinere suo a g2. a latronibus gaetulis in itinere pp1p2. ,, plerisque in itinere" getulis latronibus p1. a gätulis latronibus in itinere m2s. a gaetulis in itinere latronibus g7. 18. sine decore om. p4mg3. ad syllam sine decore M2. sine decore pavidi p2m2. perfugiunt mm1m2g4. pergunt g. perveniunt h. profugiunt cet. 19. pro ro a ficiscens in castris pro praetore p1. pro praetore in castris reliq. mg16. relinquerat gg1. pro vanis hostibus, uti meriti erant, set accurate ac liberaliter habuit: qua re barbari et famam Romanorum avaritiae falsam et Sullam ob munificentiam in sese amicum rati. Nam etiamtum 6 largitio multis ignorata erat: nemo munificus putabatur, nisi pari5 ter volens, dona omnia in benignitate habebantur. Igitur quaestori 7 mandata Bocchi patefaciunt: simul ab eo petunt, uti fautor consultorque sibi adsit: copias, fidem, magnitudinem regis sui et alia, quae aut utilia aut benivolentiae esse credebant, oratione extollunt: dein Sulla omnia pollicito docti, quo modo apud Marium, item 10 apud senatum verba facerent, circiter dies quadraginta ibidem operiuntur. Marius ubi infecto quod intenderat negotio Cirtam redit et de 104 adventu legatorum certior factus est, eosque et Sullam ad Uticam venire iubet, item L. Belienum praetorem, praeterea omnis undi *** 4. Non. 15: p. tum largitio multis ignota erat; munificus nemo putabatur nisi pariter volens. 1. vanis om. p. variis s2. 2. avaritiae romanorum M2p3p4p5p6gg3g5 gfsirt. romanorum famam falsam avaritiae g2. falsam avaritiae g7. romanorum esse falsam av. s2. esse falsam s1g. falsam esse p1pp. 3. rati sunt p3p4p5p's's2g4g5g6tf. amicum rati (sup. abiturum et sunt) g. 4. ignorata p1mg3to. ignota rel. nemo munificus p'mro. munificus nemo rel. ni M2mm1g3g5g7s1. 5. habebant liguri questori p1. poscunt g2. 7. sibi subpl. m. assit.. sibi.. g. om. g. 6. sui sui regis m1. 8. benivolentiae mg1g4s2 (ex conr. fuit -tiam). benevolentiam p'st. ad benevolentiam g5. benevolentia hu. benivolentia ppm1m2g g26g7lry. 9. deinde p3p3gg1g4g5g6g7s2r6y. dehinc p1p. dein a p. dein rel. pollicito om. p. pollicitato g. pollicito omnia s1g6. pollicita (sup. o) M2. pollicitus p's2 (ex conr.) t (sup. o) f. pollicitus omnia p3. docti legati quo p1. docti que legati p3. docti que quomo. M2p5p6gg3 gggrty (quoquo). docti. quo g4. edocti g2. edoctique s2. aput mg'ro. ... 12. Vid. Conm. p. 92sqq. ubi mto. postquam rel. infecto M2p1p3p5p6mm1 m2gg3g4 (ma. I) ggs's rtoy. confecto rel. quod intenderat negotio mt. quo intenderat negot. p1p2m2gg1g2g4g7slf (intenderant) h (tenderat). negotio quod intenderat s1. quo intenderat confecto negotio p. negotio quo int. rel. 6 ad quo int. om. m1. rediit p2s2g45. et de ppppp5mm m2g1g3g4g6g7ss2l rtfhou. 13. factus est pp'p'p'p'p'mm'm'gg2g3g4g6g7ss's Irhouy. eosque et p'mo. eos et t. illos et fm1. illosque et cet. ad uticam mo. se uticam p4. ab tucca f. ab tuca (sup. utica) s. ab Itrica g6. ab utica M2pp2p3p5po (set ................) m1m2gg1g2g3g4g5gs1s2lrt (sup. ad uticam) huy. sillam utica p'. 14. venirent iubet g2. Belienum g2g4g7. bellienum s. belligenum mm2gggr. bellignum (sup. e) y. belliginum p1. belligerum ss2gt. belligerium 6. bellierum m2. bellicum p. bebium h. bebionem m1. plebis tribunum s. p. r. g. praetorem romanum f. R. p. praetorem g2. praetorem ab utica praeterea p. praetorem de utica praeterea t. praetorem uticae praeterea u. praetorem utica praeterea multi libri, set utica om. M2pp'p'p'mm1ggggīrs, eras. m2. uticam s. praetorem tum praeterea p'p2. omnis p2. 2 que senatorii ordinis, quibuscum mandata Bocchi cognoscit. Legatis potestas eundi Romam fit ab consule, interea induciae postulabantur. Ea Sullae et plerisque placuere: pauci ferocius decernunt, scilicet ignari rerum humanarum, quae fluxae et mobiles 3 in advorsa semper mutantur. Ceterum Mauri inpetratis omnibus 5 tres Romam profecti sunt cum Gn. Octavio Rusone, qui quaestor stipendium in Africam portaverat, duo ad regem redeunt. Ex eis Bocchus cum cetera, tum maxume benignitatem et studium Sullae 4 lubens accepit. Romaeque legatis eius, postquam errasse regem et Iugurthae scelere lapsum deprecati sunt, amicitiam et foedus 10 petentibus hoc modo respondetur: Senatus et populus Romanus benifici et iniuriae memor esse solet. Ceterum Boccho, quoniam paenitet, delicti gratiam facit: foedus et amicitia dabuntur, cum meruerit.' Quibus rebus cognitis Bocchus per litteras a Mario petiverat, uti ad se mitteret Sullam, cuius arbitratu de communibus negotiis 15 2 consuleretur. Is missus cum praesidio equitum atque [peditum, item] funditorum Balearium: praeterea iere sagittarii et cohors 105 13. Arus. p. 233: gratiae facio crimen meum. Sal. Iug. Bocchum optimum poenitet delicta gratiae facit. cognovit (sup. rerum humanarum 5. in adversa sem 1. cum quibus pp1p2m2srg7y. quibus omnibus cum p3. scit) t. cognoscunt s1. cognoscis g6. Inter cognoscit et legatis omnes libri praeter gtf inserunt in quibus vel in quis vel quibus vel a quibus (M2). 2. potestas romam eundi M2pp'm'g'g2g4g7tfhy. romam potestas eundi ppp mgggs2r. romam eundi potestas m's1. potestas eundi romam pl. potestas legatis romam eundi p2. fit et a cons. (vel ab) M2pp2p3 mm1mggggssltfhoy. 4. ignari scilicet M2. rerum humanarum M2 p3pp mm1g1g3g4g6s2rtfhou. rerum humanarum ignari g2. humanarum ignari rerum g5. rerum multitudine humanarum g7. inmemores (sup. ignari) t. humanarum rerum rel. per mm1. saepe in adv. M2p'p3pg4gy. semper in adv. rel. in adv. mutantur semper p'. semper om. 6. inperatis g1. omnibus rebus tres pp'p'p3p*p*p'm'm2g1g3g4g5ss Irtfhu. omnibus impetratis rebus g2. — 6. profecti sunt pp'p'mgggg roy. tres sunt romam p1. sunt rel. om. G. g6g7. octavo pp6s2r6. ottavo g7. ottavio g1. rusonel. rufo g (sup. ne) r. ruffoy. rufone M2p'p3p6mm1m2g2ggstf. ruffone pig4gg. rufimo s1. rustano (sup. e) p3. Vid. Conm. p. 132. 7. is p'. his vel hiis cet. 9. lubens M2pp2 (sup. i) s. Romaeque legatis M2pp'p'p'p mm'm'g'ggggss's2rth 10. deplorati sunt p'mto. depredati (conr. deplorati) p. 12. benefici m1. 13. cum promeruerit p1. cum meruit s'. 14. quibus Mp3p p'mm1gg3g'gss'rtfouy. quis rel. petiverat p3p4 mm1gggs's2rto. petivit rel. 15. ut ad se mitteret sillam m. sillam ad se mitteret cet. mitteret ad se y. de om. M2pp2p3p4p5mm'g3g4g56 ss's'rthlouy. omnibus ps2lm2f. 17. item om. M2pp'p2p3p5p'm'm2gg1g gggg6sistu. atque peditum item om. g. Vid. Comm. p. 94. peditum et fund. ry. funditorum et Bal. p3piggs's2. fund. ac bal. M2p6. ́balearium om. mo. balearum plu. baleatorum M2pp4p5pm'mg3g4g6rthy. bellatorum s1s2. praeterea vero sag. p2. iere om. M2p4g6. sag. iere p't. σμγ. que om. rel. - Paeligna cum velitaribus armis, itineris properandi caussa, neque eis secus atque aliis armis advorsus tela hostium [quod ea levia sunt] muniti. Set in itinere quinto denique die Volux, filius Bocchi, 3 repente in campis patentibus cum mille non amplius equitibus 5 sese ostendit, qui temere et effuse euntes Sullae aliisque omnibus et numerum vero ampliorem et hostilem metum efficiebant. Igitur 4 se quisque expedire, arma atque tela temptare, intendere: timor aliquantus, set spes amplior, quippe victoribus et advorsus eos quos saepe vicerant. Interim equites exploratum praemissi rem, 5 16 uti erat, quietam nuntiant. Volux adveniens quaestorem adpellat 106 dicitque se a patre Boccho obviam illis simul et praesidio missum. Deinde eum et proxumum diem sine metu coniuncti eunt. ubi castra locata et diei vesper erat, repente Maurus incerto voltu pavens ad Sullam adcurrit dicitque sibi gx speculatoribus cogni15 tum, Iugurtham haut procul abesse: simul uti noctu clam secum profugeret, rogat atque hortatur. Ille animo feroci negat se to- 3 Post 2 10. Serv. ad Verg. Aen. V 540: Appellat vel dicit vel salutat. Sallustius: adveniens velox quaestorem appellat. 16. Non. p. 288: Ferus est saevus, ferox fortis Sallustius in Iugurthae bello: ille animo feroci negat se totiens fusam Numidiam pertimescere [fusum Numidam AIM.]. 1. pelligna g. itineris causa pellingna g1. praeligna g3. preligna 1. 2. is s'ou (sup. h). his vel hiis rel. neque aliis p6 advorsum p2s. adversus p1mm1gg3tføy. adversa 1. quamquam sunt levia p3. quamquam sint levis s1. quod levia ea sunt m2. quoniam levia sunt M2. hostium ea levia muniti g3. quod tela illa levia sunt g6. causa quod ea levia sunt neque hostium muniti p2. levia sunt erant muniti y. 3. denique om. p1p3pfggs'. quinto decimo die g. quinto die denique p. die quinto denique t. 5. syllae et omnibus aliis p". syllae et aliis omnibus m1gfy. 6. omnibus numerum p3g1r. et numerum om. f. omnibus ob numerum hostilem g1. vero ampliorem m. ampliorem vero rel. vero om. p1m2 gggtfoy. 7. sese quisque p3m1g2g6, omnibus expedire r. expedire armis s2. expedire ad arma 6. tela alia g2pr. intendere g2. temptare vendere p1. incendere f. adversus M2p3mg (conr. sum) g's2. adversum rel. p3p3mm'm2gg1g2g345g6g7ss2lrtouz. ut pugnatim erat natum quod praegressis nonnulli libri adiciunt). ut erat quietam rem p1. uti quieta erat s1. temptare temperare 8. et om. p'p's2. 10. uti erat M2p1p2 p (id ex pugnaturi rem quietam uti erat t. veniens ps2g5. 11. dixitque y. uncis inclusit Link. eis simul m1. praesidium M2pp3p4g3gs2to. 12. et deinde g6. indeque eum M2. deinde per eum pgg4g. et inde in proximum s1. inde in proximum y. eum om. p1. eum et om. g5. eo et proximo die 1. et primum et proximum p3. 13. vespera p1. vesper aderat g6. voltu so. incerto pavens vultu M2. 14. pavens uncis circumd. Link. occurrit ppg4g5g6g1. currit oy (sup. ob). cucurrit g7. dicitque rursus uncis inclusit Link. a speculatoribus M2pp3pp'm'gg3ggs's rthoy. expeculatoribus g1g2. to |