Item si quis miserit ignem in aliquo lovio seu frascato, aut palea vel feno in exercitu existente exercitu in campo, teneatur Potestas ei tollere lib. decem nomine pœnæ et plus ad ipsius Potestatis arbitrium; medietas cujus quantitatis sit accusantis, et alia medietas sit Communis. Et si mictens ignem pauper esset, non solvendo, verberetur et fustigetur nudus per exercitum, et plus puniatur personaliter arbitrio Potestatis.

Item quilibet debeat tendere suum padiglionem seu trabaccham vel tendam et se ponere cum suo sextu sub pœna et banno ad arbitrium et voluntatem Potestatis.

Item quilibet sextus et banderiæ cujuslibet sextus institutæ ad exercitum ponendum, ponantur sic divisi unus ab alio, quod milites et pedites, equi, bestiæ et sommarii libere et large possint ire et redire per exercitum.

Item siquis gonfalonerius militum vel peditum exierit skieras vel cucurrerit ad aliquem rumorem, vel de campo exierit sine parabola et licentia Potestatis vel etiam distringitorum vel capitaneorum exercitus, comburantur ei arma et equus, et si fuerit pedes, comburantur arma sua et insuper puniantur ad arbitrium Potestatis.

Item si aliquis miles seu pedes exierit skieras ei assignatas vel ad aliquem rumorem cucurrerit, vel de campo exierit occasione rumoris vel seditionis levandæ, vel alia inconve nienti occasione, absque suo vexillifero, sine parabola et licentia Potestatis vel etiam distringitorum vel capitaneorum exercitus, si fuerit miles comburantur ei arma et equus, et si fuerit pedes, comburantur arma sua, et insuper puniantur ad arbitrium Potestatis.

Item si aliqui habuerint inter se verba injuriosa, vel ad alium actum pervenerint in exercitu, quod Deus advertat, puniantur in persona et avere ad arbitrium et voluntatem Potestatis.

Item si aliquis vel aliqui remanserint domi, licentia sibi concessa, ut dictum est, vel alia justa de causa scilicet infir

mitatis vel alterius impedimenti, si fuerint eis impositi equi vel balistæ pro Commune Florentiæ, teneantur et debeant mictere in præsentem exercitum equum sive equos, et equitatorem sive equitatores, balistam seu balistas et balistarium seu balistarios de civitate vel districtu Florentiæ ad pœnam Potestatis arbitrio auferendam.

Item quod omnes et singuli, quibus imposita sunt balista, arcus, marræ, palæ, picones et segæ, sint et esse debeant coram illis, qui deputati sunt vel fuerint ad regendum eos, et quotiescumque non reperirentur, quilibet supradictorum teneatur et debeat solvere Communi Florentiæ pro qualibet vice solidos quinque florin. parv. et plus ad arbitrium Potestatis. Et super arcubus et balistis de novo eligantur duo notarii, et duo laici, coram quibus debeant sese in exercitu præsentare, ne aliqua malitia committatur. Salvo scilicet semper officio vexilliferorum, balistariorum et arcatorum, dum

tamen eorum absolutio vel liberatio non conferat.

Item quod omnes et singuli mercatores exercitus undecumque sint, venire debeant ad portandum forum victualium abundanter ad exercitum : et qui contra fecerit, teneatur solvere Communi Florentiæ solidos centum florin.

et plus ad arbitrium Potestatis.

parvorum

Item quod omnes et singuli milites, pedites, pavesarii, balistarii, arcatores, guastatores, marrajoli, speczatores, picconarii, segatores et omnes aliæ personæ exercitus tam civitatis quam districtus, teneantur sequi eorum vexilliferos et insignas ad pœnam et bannum ad voluntatem et arbitrium Potestatis.

Item quod omnes et singuli capitanei, gonfalonerii, et distringitores, habeant plenum arbitrium ad distringendum et guidandum omnes et singulos sub se constitutos.

Item quod quicumque de civitate vel districtu Florentiæ sibi fecerit nomen alterius, vel responderit pro alio nominato in carta debeat solvere Communi Florentiæ lib. 25 florin. parvor. et plus ad arbitrium Potestatis.

Item si quis equum quem duxerit vel duci fecerit in exer

citum, commodaverit vel commodari fecerit, scripserit vel sibi fecerit pro aliqua persona seu representaverit vel representari fecerit, consignaverit, vel consignari fecerit, puniatur commodans scribi faciens seu consignans in lib. C. flor. parvorum et equum amictat, et ille pro quo fuerit scriptus in aliis lib. C. florin. parv. pro qualibet vice et plus ad arbitrium Potestatis, et ex nunc sit etiam condemnatus.

Item quod quicumque civis florentinus, vel foretaneus, vel comitativus de districtu Florentiæ ætatis a 15 annis supra et a septuaginta annis infra, non reperiretur scriptus et nomen ejus scriptum in actis et scripturis relatis per rectores et cappellanos vel alios ad id constitutos, puniatur ad arbitrium Potestatis, nisi infra terminum decem dierum post publicationem hujus ordinamenti se scribi fecerit in eadem.

Item quod quilibet habens equum pro Commune Floren. tiæ tam civitatis quam comitatus florentini teneatur et debeat portare et habere in præsenti exercitu sellam ad dextrarium, covertas equi, panceriam sive asbergum, caligas sive stivalettos de ferro. Cappellum de acciario, lamerias vel coraczas, lanceam, scutum sive targiam vel tabolaccium anglum: et quicumque contra fecerit et ita non portaverit et habuerit in exercitu dicta arma ut dictum est, puniatur et condepnetur de sella in solidos 20 florin. parvor., de covertis in solidos 60, de panceria sive asbergo in solidos C, de caligis sive stivalettis de ferro in solidis 20, de cappello acciarii in sol. 20, de lameriis sive coraczis in solidos 20, de lancea in solidos 20, de scuto sive targia aut tavolaccio in sol. 20 flor. parv.

Item quilibet pedes civitatis Florentiæ teneatur et debeat portare et habere in præsenti exercitu panceriam sive corictum cum manicis ferreis aut manicas ferreas cum coraczinis, cappellum de acciario vel cervelleriam, gorgieriam sive collare de ferro, lanceam, scutum sive tabolaccium magnum. Et quicumque contra fecerit et non portaverit et habuerit in exercitu dicta arma ut dictum est, puniatur et condepnetur de panceria sive coricto cum manicis sive de manicis cum co

raczinis in sol. 20 florin. parv., de cappello sive cervelleria in sol. X, de gorgieria sive collare in sol. X, de lancea in sol. X, de scuto sive tabolaccio in sol. X, flor. parv.

Item omnes balistarii et archatores civitatis et communis Florentiæ teneantur et debeant portare et habere in præsenti exercitu ea arma omnia quæ requiruntur et necessaria ei sunt, sub pœna quam Potestas vellet auferre.

Prædicta omnia et singula statuta et ordinata sunt per prædictos Potestatem et capitaneos exercitus, salvo etiam semper quod Potestas possit punire omnem personam et locum suo arbitrio et voluntate, quæ vel qui alias aliquid dolose vel fraudolenter faceret vel gereret vel maleficium comicteret a die motionis exercitus usque ad diem reversionis ejus in exercitu, vel occasione exercitus, aut quod in aliquo impediret exercitum. Salvo semper in prædictis omnibus et singulis arbitrio et libertate domini Capitanei et Antianorum populi Florentini. Anno Domini currente MCCLVIIII die XI mensis marczii, indictione tertia, in caminata dictæ Potestatis in domo filiorum Abatis.

Item postea millesimo ducento sexagesimo die lunæ quinto intrante aprilis, indictione tertia, firmata et approbata fuerunt ordinamenta suprascripta per dictum dominum Jacopinum Potestatem et per capitaneos exercitus et lecta per me Jacobum de Vicchio notarium in Ecclesia Sanctæ Reparatæ in publico parlamento in quo interfuerunt dictus dominus Philippus capitaneus et Antiani populi Florentini ».

D

Seguito al Codicetto militare

(Foglietto volante alla fine del libro)

"In Dei nomine et B. Virginis Mariæ et s. Joh. Baptistæ patroni.... et omnium Sanctorum, etc. etc.

Hæc sunt ordinamenta facta in præsenti victorioso exercitu Commun. Florentiæ per nobilem virum D. Jacopinum Rangonis, Dei gratia honorabilem Potestatem Florentiæ et per Capitaneos exercitus concorditer, præsentibus et consentientibus Antianis qui sunt in præsenti exercitu.

Quod tentorium Commun. Florentiæ portetur et procuretur et fiat ita quod procedat alia tentoria et ea hospitia et salmas campi cum banderiis postarum campi, et quod pri mum tentorium sit quod tendatur in campo. Et quod nullus debeat tendere vel tendi facere suum padiglione, trabaccham, vel tendam, nisi prius tendatur tentorium Commun. Florentiæ, et quod nullus extendere debeat, nisi prius extendatur tentorium Communis. Et qui contra fecerit, si fuerit miles, puniatur in lib. X, et si fuerit pedes in sol. C, et comburatur ei tentorium, trabaccha sive tenda, et plus puniatur arbitrio Potestatis.

Item quod pavenses portentur ita quod semper sint retro et justa schieras balistariorum et quod officiales super pavensibus constituti procurent ita quod portentur ut dictum est.

Item quod gonfalonerii pavesariorum et pavesarii teneantur et debeant quando campus mutatur ire et esse justa salmas pavensium, ut parati sint et possint apprehendere pavenses si expediret. Et quicumque gonfalonerius pavesariorum contra fecerit, puniatur in solidos C pro qualibet vice, et plus arbi