EDITORIS PRÆFATIO. ANNUS NNUS est, aut non multo secus, ex quo ad editionem Valerii Maximi adornandam invitavit me vir clarissimus N. E. Lemaire, poeseos latinæ in Academia Parisiensi professor, editorque hujus BIBLIOTHECÆ CLASSICE LATINE. Quem ipsum, litteris exquisitis ac poëtica laude in primis nobilem, celebrare non dubitarem, si pateretur talis viri modestia, et communium laborum societas. Ita ego voluntati viri docti, rem magnam et maxime utilem aggressi, nolui deesse: et allectabat ultro auctor varius, multiplex, copiosus, quem jampridem legeram perlibenter. Ideo non dubitanter recepi editoris provinciam : qua quid præstitum sit a me, summatim breviterque exponam. Illustrando Valerio Maximo operam adhibuerunt interpretes aliquammulti, magnique nominis critici, ex quibus Vorstium, Colerum, Pighium, Lipsium, Perizonium, Corradum, Badium, Fungerum, Oliverium, Thysium, Torrenium, Kappium, Helfrechtum nominasse sufficiat in tanta tamen, quæ Valerii orationem passim premit, caligine, nostræ operæ non tam spicilegium quam messem intelleximus superfuisse. Nam textum quidem, ut nunc loquimur, ex editione Bipontina, quæ duobus tomis Argentorati anno 1806 prodiit, expressimus, obtemperantes ca in re desiderio eruditissimi editoris Bibliothecæ hujus classicæ. Exhibet editio illa, si a paucis immutationibus discesseris, lectionem præsertim Vorstii, qui textum, multorum nugis depravatum, ab injuria emendantium defendere, suæque integritati codd. manuscriptorum ope restituere est conatus. Quos Bibliotheca Regia servat codices Valerii duodetriginta, no 5839-5860 et 6145-6150, item nobis subsidio fuerunt, præcipue Cod. 5839, melioris notæ : nam reliqui omnes, quos passim inspeximus, minus utiles præferunt lectionum varietates, et futurum quoque editorem nihil (opinor) magnopere adjuvabunt. Hisque copiis ita conati sumus uti, ut non dubitemus quin Valerium aliquanto quam antehac emendatiorem habiturus sit lector. Commentarii textui subjecti jam quænam ratio sit ostendamus. Magnus sane numerus est editionum Valerii, quæ ab inventa inde typographia in lucem prodierunt grammatici sæculis superioribus non incelebres, hominesque in historia magni, aut urbana latini sermonis expolitione culti, in illustrando auctore nostro operam posuerunt admodum felicem. Sed eorum notas omnes huc transfundere infinitum fuisset, et instituto nostro alienissimum. Inter recentiores editiones principem locum tenent, quas Torrenii, Kappii, Helfrechti cura debemus. De quibus, Torrenius variantes lectiones sedulo collegit, ac summum prodidit judicium in textu constituendo: ubique autem integras aliorum notas textui subjecit, unde : repetitiones ortæ, quibus in molem justo majorem excrevit opus. Kappii editio, si non tam erudiendorum quam eruditorum utilitatem spectemus, nihil fere quod desideremus reliquum fecit. Nam de varietate lectionum plerumque probe ac verissime judicat vir doctus sed crisin potius quam interpretationem, atque adeo magis philologorum professorumque quam rudium ac tironum commoda videtur respexisse. Novissimus denique editor, Helfrechtus, solis, prope dicam, discentium rationibus consuluit. Nam scholis potissimum inferioribus prospiciens in explicando auctoris sensu assidue versatur: a crisi textus (ut his verbis utar) semper fere se continet. Quæ quum ita sint, suscipere laborem non inutilem visus sum mihi, si novam pararem editionem, quæ omnibus subsidiis ad intelligendum Valerium undique instructa, discentium ac docentium commodis æque inserviret. Ita, quum interpretatione, si quis alius, indigeat Valerius, primum Helfrechti notas, tum historicas et geographicas, tum antiquitatem spectantes, textui subjeci, auctas tamen, castigatas, ac sæpius penitus immutatas. Deinde addidi lectionis varietatem præcipuam, ex subsidiis quæ supra dixi. Denique ad exempla, tum Romana, tum externa, non solum auctores qui eadem memorant, sed tempora quoque et annos, quibus quidque contigit, annotavi; ut lectores, ampliorem ejusdem rei narrationem desiderantes, ad alia monumenta antiquitatis nullo negotio possent recurrere. Quibus in rebus quemadmodum virorum doctorum lucubrationes plurimum mihi profuisse gratissimo animo profiteor, ita tamen meæ diligentiæ deberi nonnulla animadvertent, qui vulgatas adhuc editiones cum hac nostra contulerint. Atque sic quidem priores sex libros Valerii Maximi comprehendimus hoc tomo: in alterum rejecimus reliquam partem operis, una cum Julio Obsequente, qui in Bipontina quoque editione Valerio Maximo subjunctus est, additis præterea aliis commentariis et libellis, de quibus agemus in notitia præfigenda alteri illi tomo. In utroque, a ratione scribendi atque interpungendi, in cæteris hujus collectionis voluminibus probata, discedere nec debui, nec volui. In reliquis quoque lectores æqui, id quod præcipit Aristoteles, meminerint, esse hominis eruditi, eatenus in unoquoque genere rationem exquisitam postulare, quatenus rei natura patiatur. Quanquam si quid typothetarum incuria erratum est (nec enim fieri potest, ut in quantumvis expurgato exemplari non aliqua supersit macula), id nec sæpe occurrere nec tanti fore spero, ut sensum perturbet, aut quod lector ipse, non monitus, facile haud emendet. Scribebam Parisiis, mense martio MDCCCXXII. C. B. HASE. VITA VALERII MAXIMI INCERTO AUCTORE. VALERIUS MAXIMUS, civis romanus, patricio genere natus, omnem pueritiam et magnam adolescentiæ partem litteris percipiendis, et honestis artibus dedit. Inde, sumptą virili toga, se contulit ad rei militaris disciplinam; ubi aliquandiu stipendia fecisse, et in Asiam cum Sexto Pompeio navigasse dicitur. Unde reversus, quum videret se patriæ suæ tam bene dicendo quam bene faciendo posse prodesse, a quo incepto studio militiæ gloria detinuerat, eodem regressus, statuit urbis Romæ exterarumque gentium facta simul ac dicta memoratu digna, ut ipse fatetur, litterarum monumentis commendare: quod feliciter et gloriose consequutus est. Floruit autem Tiberii Cæsaris temporibus, et sub ejus imperio hanc scripsit historiam, cujus etiam numen invocat. Imperatores enim romani, quum virtute sua juste sancteque gessissent imperium, divino celebrabantur honore, et in Deorum numerum transferebantur; unde etiam Divos imperatores appellamus. Genus vero suum paternum a gente Valeria, maternum a Fabia duxisse fertur: unde Valerius Maximus ex utraque familia ei nomen est. De cujus morte certi nihil potest afferri. |