rei publicae privātus interfecit; Catilinam, orbem terrae caede atque incendiis vastare cupientem, nōs consulēs perferemus? Nam illa nimis antiqua praetereo, quod C. Servilius Ahala Spurium Maelium novis rēbus studentem manu sua occi- 5 mum hostem coërcerent. 1 Habemus senatus consultum in tē, Catilina, vehemens et grave. Non deest reī pūblicae consilium neque auctoritas huius ordinis; nōs, nōs, dīcō aperte, consulēs dēsumus. Է 15 II. 4. Dēcrēvit quondam senatus ut L. Opimius consul videret ne quid res publica detrimenti caperet. Nox nulla intercessit: interfectus est propter quasdam sēditionum suspiciōnēs C. Gracchus, clarissimo patre, avo, mãiōribus; occisus est via liberis M. Fulvius con- 20 sulāris. Similī senatus consulto C. Mario et L. Valerio consulibus est permissa res pública. Num unum diem postea L. Saturninum tribūnum plebis et C. Servilium 1. Itaque, quod plerumque in atroci negotio solet, senatus decrevit darent operam consules ne quid res publica detrimenti caperet. Ea potestas per senatum more Romano magistratui maxima permittitur, exercitum parare, bellum gerere, coercere omnibus modis socios atque civis, domi militiaeque imperium atque iudicium summum habere; aliter sine populi iussu nullius earum rerum consuli ius est. Sall. 29. praetōrem mors ac rei publicae poena remorata est? At [vērō] nōs vīcēsimum iam diem patimur hebescere aciem hōrum auctoritatis. Habemus enim huiusce modi senātūs consultum, vērum inclusum in tabulis tamquam 5 in vāgīnā reconditum, quo ex senātūs consultō cōnfēstim tē interfectum esse, Catilina, convenit. Vivis, et vivis non ad depōnendam, sed ad confirmandam audaciam. Cupiō, patrēs cōnscripti, mē esse clementem; cupiō in tantis rei publicae periculis mē nōn dissolūtum vidērī, 10 sed iam me ipse inertiae nequitiaeque condemnō. 1 Meanwhile Catiline is going on with his plans. 5. Castra sunt in Italia contra populum Romānum in Etruriae faucibus conlocata; crescit in dies singulōs hostium numerus; eōrum autem castrōrum imperātōrem ducemque hostium intra moenia atque adeo in senātū 15 vidēmus, intestinam aliquam cottidie perniciem rei pūblicae mōlientem. Good citizens demand his death, but he will be allowed to live until all see his guilt. Si te iam, Catilina, comprehendi, si interfici iusserō, crēdō, erit verendum mihi nē nōn potius hōc omnēs boni sērius ā mē, quam quisquam crūdēlius factum esse dicat. 1. Interea Manlius in Etruria plebem sollicitare, egestate simul ac dolore iniuriae novarum rerum cupidam, quod Sullae dominatione agros bonaque omnia amiserat; praeterea latrones cuiusque generis, quorum in ea regione magna copia erat; non nullos ex Sullanis coloniis, quibus libido atque luxuria ex magnis rapinis nihil reliqui fecerat. — Sall. 28. Vērum ego hoc, quod iam pridem factum esse oportuit, certā dē causā nōndum adducor ut faciam. Tum denique interficière, cum iam nēmō tam improbus, tam perditus, tam tui similis invenīrī poterit, qui id nōn iūre factum esse fateatur. 6. Quam diu quisquam erit qui te defendere 5 audeat, vīvēs; et vīvēs ita ut vīvis, multis meis et firmīs praesidiis obsessus, në commovere tẽ contrā rem publicam possis. Multōrum të etiam oculi et aurēs nōn sentientem, sicut adhuc fecerunt, speculabuntur atque custōdient. The consul foreknew and frustrated all his former plans. 10 III. Etenim quid est, Catilīna, quod iam amplius exspectes, sī neque nox tenebris obscurare coeptus nefāriōs nec privāta domus parietibus continēre vōcēs coniurationis tuae potest? si inlūstrantur, sī ērumpunt omnia? Mūtā iam istam mentem; mihi crede, obliviscere 15 caedis atque incendiōrum. Tenēris undique; luce sunt clāriōra nōbīs tua consilia omnia, quae iam mecum licet recōgnōscās. 7. Meministīne mē ante diem XII. Kalendas Novembris dicere in senātū, fore in armīs certō diē, 1qui dies futurus esset ante diem vi. Kal. Novembris, 20 C. Manlium, audaciae satellitem atque administrum tuac? Num me fefellit, Catilīna, nōn modo rēs tanta, tam atrōx tamque incredibilis, vērum, id quod multo magis est admirandum, diēs? 口 口 1. Post paucos dies L. Saenius senator in senatu litteras recitavit, quas Faesulis adlatas sibi dicebat, in quibus scriptum erat C. Manlium arma cepisse cum magna multitudine ante diem vi. Kalendas Novembris. - Sall. 30. Dixi ego idem in senātū caedem tē optimātium contulisse in ante diem v. Kalendās Novembrīs, tum cum multi principes cīvitātis Rōmā nōn tam sui cōnservandī quam tuorum consiliōrum reprimendōrum causă pro5 fūgērunt. Num infitiārī potes te illō ípso die, meīs praesidiīs, meā diligentia circumclusum, commovēre tē contra rem publicam non potuisse, cum tū discessū cēterōrum, nostrā tamen, qui remānsissēmus, caede tē contentum esse dīcēbās? 8. Quid? cum te Praeneste 10 Kalendis ipsis Novembribus occupatūrum nocturnō impetu esse confiderēs, sēnsistīne illam colōniam meō iussū meīs praesidiis, custodiīs, vigiliis esse mūnītam? Nihil agis, nihil mōlīris, nihil cōgitās, quod non ego non modo audiam, sed etiam videam plānēque sentiam. His present designs are equally well known. 15 IV. Recognosce tandem mecum noctem illam superiōrem; iam intellegēs muitō mē vigilāre ācrius ad salutem quam te ad perniciem rei publicae. Dīcō te priōre nocte venisse inter falcāriōs — nōn agam obscūrē — 1in 1. Postremo, ubi multa agitanti nihil procedit, rursus intempesta nocte coniurationis principes convocat ad M. Porcium Laecam, ibique, multa de ignavia eorum questus, docet se Manlium praemisisse ad eam multitudinem quam ad capiunda arma paraverat, item alios in alia loca opportuna qui initium belli facerent, seque ad exercitum proficisci cupere, si prius Ciceronem oppressisset; eum suis consiliis multum officere. Igitur perterritis ac dubitantibus ceteris C. Cornelius eques Romanus operam suam pollicitus et cum eo L. Vargunteius senator constituere ea nocte paulo post cum armatis hominibus, |