victus veris, quum tormenta pofci & parari u.c.41. videret, faffus id ita effe. litteræque prolata: a. C. 4 & additum etiam indicio, quod celabatur & alios fpecie transfugarum Numidas vagari in caftris Romanis. hi fupra feptuaginta comprehenfi, & cum transfugis novis mulctati virgis, manibufque præcifis, Capuam rediguntur.

nus con vocatur.

XIII. Confpectum tam trifte fupplicium Senatus fregit animos Campanorum. Concurfus ad cu- Campariam populi factus, coëgit Lefium fenatum vocare & primoribus, qui jam diu publicis confiliis aberant, propalam minabantur, nifi venirent in fenatum, circa domos eorum ituros fe, & in publicum omnes vi extracturos effe. Is timor frequentem fenatum magiftratui præbuit. Ibi quum ceteri de legatis mittendis ad imperatores Romanos agerent, Vibius Vi- ibi vi. rius, qui defectionis ab Romanis auctor fue- rii oratio. rat, interrogatus fententiam, negat, eos qui de legatis, & de pace ac deditione loquantur, meminiffe, nec quid facturi fuerint, fi Romanos in poteftate habuiffent; nec quid ipfis patiendum fu. Quid? vos, inquit, eam deditionem fore cenfetis, quá quondam, ut adversùs Samnites auxilium impetraremus, nos noftraque omnia Romanis dedidimus? Jam è memoria exceffit, quo tempore, & in qua fortuna à populo Romano defecerimus ? jam, quemadmodum in defectione præfidium, quod poterat emitti, per cruciatum

1

4 Et additum] Et indicio ac confeffioni de litteris id etiam additum quod primò celatum fuerat, nempe alios quoque Numidas...

1 Quid? vos... eam deditionem fore cenfetis, quâ ]

U.c.541.

ad contumeliam necarimus? quoties in obfi a.C.211. dentes, quàm immicè eruperimus, caftra oppu gnarimus? Annibalem vocaverimus ad opprimendos eos; hoc quod recentiffimum eft, ad oppu gnandam Romam hinc eum miferimus? Age conirà, quæ illi infeftè in nos fecerint, repetite at ex eo quid fperetis habeatis. Quum hoftis alienigena in Italia effet, & Annibal hoftis, & cuncta bello arderent, omiffis omnibus, omiffo ipfo Annibale, ambo confules & duo confulares exercitus ad Capuam oppugnandam miferunt. Alserum annum circumvallatos inclufofque nos fame macerant, & ipfi nobifcum ultima pericula ac graviffimos labores perpessi, circa vallum ac foffas fæpe trucidati, & prope ad extremum caftris exuti. Sed omitto hæc. vetus atque ufitata res eft, in oppugnanda hoftium urbe labores ac pericula pati. illud iræ atque odii exfecrabilis indicium eft. Annibal ingentibus copiis peditum equitumque caftra oppugnavit, & ex parte ce pit: tanto periculo nihil moti funt ab obfidione. Profectus trans Vulturnum, peruffit Calenum agrum: nihil tanta faciorum clade avocati funt. Ad ipfam urbem Romam infefta figna ferri jussit : eam quoque tempeftatem imminentem fpreverunt. Tranfgreffus Anienem, tria millia paffuum ab urbe caftra pofuit : poftremò ad mœnia ipfa & ad portas acceffit: Romam fe adempturum éis, nisi emitterent Capuam, oftendit. non omiferunt. Feras beftias cæco impetu ac rabie concitatas, fi að cubilia & catulos earum ire pergas › ad opem fuis ferendam avertas. Romanos Roma circumfeffa, conjuges, liberi, quorum ploratus hinc prope exaudiebantur, are, foci, deûm delubra, sepulcra majorum temerata ac violata, à Capua non averterunt : tanta aviditas fupplicii expetendi, tanta fanguis nostri hauriendi eft fitis.

2

Nec injuria forfitan. nos quoque idem feciffemus, U.c.141. fi data fortuna effet. Itaque quando aliter diis a.C.211. immortalibus vifum eft, quum mortem ne recufare quidem debeam; cruciatus contumeliafque quas fperat hoftis, dum liber, dum mei potens fum, effugere morte præterquam honestâ, etiam leni, poffum. Non videbo Ap. Claudium & Q. Fulvium victoria infolenti fubnixos, neque vinctus per urbem Romanam triumphi Spectacu lum trahar, ut deinde in carcere, aut ad palum deligatus, lacerato virgis tergo, cervicem fecuri Romanæ fubjiciam nec dirui incendique patriam videbo; nec rapi ad stuprum matres Campanas, virginefque, & ingenuos pueros. Albam, unde ipfi oriundi erant, à fundamentis proruerunt, ne ftirpis, ne memoria originum fuarum exftaret: nedum eos Capua parfuros credam, cui infeftiores quam Carthagini funt. Itaque quibus veftrum antè fato cedere, quàm hæc tot tam acerba videant, in animo eft, iis apud me hodie epula inftructa parataque funt. Satiatis vino ciboque poculum idem, quod mihi datum fuerit, circumferetur: ea potio corpus ab cruciatu, animum à contumeliis, oculos, aures, à videndis audiendifque omnibus acerbis indignisque, quæ manent victos, vindicabit. parati erunt, qui magno̟ ro, go in propatulo edium accenfo corpora exanima injiciant. Hac una via & honefta & libera ad mortem. & ipfi virtutem mirabuntur hoftes, & Annibal fortes focios fciet ab fe defertos ac proditos effe.

XIV. Hanc orationem Virii plures audierunt cum affenfu,quàm forti animo id quod probabant exfequi potuerunt. Major pars fenatus, multis

2 Ne firpis] Non minùs placeret ne ftirps, vel, quomodo loquebantur antiquè,

ftirpes, id eft, radix, unde
orta Roma eft.

U.c.141. fæpe bellis expertam populi Romani clemena. C.211. tiam haud diffidentes fibi quoque placabilem Legati fore, legatos ad dedendam Romanis Capuam ad Rom. decreverunt miferuntque. Vibium Virium fepVirius tem & viginti ferme fenatores domum fecuti cum 27: funt, epulatique cum eo, &, quantum facere bus vene- potuerant, alienatis mentibus vino ab imminum f nentis fenfu mali, venenum omnes fumpfe

milli.

Jenatori.

mit.

runt inde miffo convivio, dextris inter fe datis, ultimoque complexu, collacrymantes fuum patriæque cafum, alii, ut eodem rogo eremarentur, manferunt; alii domos digreffi funt. -Impleta cibis vinoque venæ, minùs efficacem in maturanda morte vim veneni fecerunt. itaque noctem totam plerique eorum & diei infequentis partem quum animam egiffent; omnes tamen, priufquam aperirentur hoftibus portæ, exfpirarunt. Poftero die porta Jovis, quæ adversùs caftra Romana erat, juffu proconfulis aperta eft. eâ intromiffa legio una & duæ ala, cum C. Fulvio legato. Is quum omnium primùm arma telaque quæ Capuæ erant, ad fe conferenda curaffet, cuftodiis Capuam ad omnes portas difpofitis, ne quis exire aut sur Roma- emitti poffet, præfidium Punicum comprehenni. dit, fenatum Campanum ire in caftra ad impe

ingrediun

1 Dua ala] Obfervavimus ad l. XXV. c. 21. alas dici à Romanis duo illa peditum corpora, in quæ focialem exercitum dividebant. Sed non videtur verifimile tantum numerum pedeftrium copiarum intromiffum Capuam fine ullis equitibus. Itaque rectiùs duæ ala, de quibus hoc loco mentio eft, accipientur de equitibus fociis. Equitatus

enim focialis & ipfe dividebatur à Romanis in duo corpora, quæ itidem vocabantur ala, & erant ferè quadringenorum equitum : atque ea vox propria erat fociorum, nec nifi rarò admodum de Romanis equitibus ufurpatur. Itaque oppo ni videas legionarios equites, qui Romani, & alares five alarios, qui fociales..

ratores Romanos juffit. quò quum veniffent, U.c.4 extemplo his omnibus catena injecta, juffique a.C. 21, ad quæftores deferre quod auri argentique haberent. 2 auri pondo feptuaginta fuit; argenti tria millia pondo, & ducenta. fenatores quinque & viginti Cales in cuftodiam, duodetriginta Teanum miffi: quorum de fententia maximè defcitum ab Romanis conftabat.

XV. De fupplicio Campani fenatûs haudquaquam inter Fulvium Claudiumque conveniebat. Facilis impetrandæ veniæ Claudius, Fulvii durior fententia erat. Itaque Appius Romam ad fenatum arbitrium ejus rei totum rejiciebat: percunctandi etiam æquum effe poteftatem fieri Patribus, num communicaffent confilia cum aliquibus fociorum Latini nominis municipiorum: & num ope eorum in bello forent, & municipiorum adjuti. Id verò minimè committendum effe, Fulvius dicere, u follicitarentur criminibus dubiis fociorum fidelium animi: & fubjicerentur indicibus, 2 queis. neque quid facerent, neque quid dicerent, quicquam unquam penfi fuiffet. itaque fe eam quæfiio

Auri pondo feptuaginta... argenti tria millia pando, & ducenta] Id eft, noftrates marcæ 109. auri, cum tribus unciis; argenti, 5.000.

¿▲ Sociorum Latini nominis municipiorum] Hic ante ultimam vocem credimus adjiciendam effe particulam . Siquidem ii qui ex municipiis erant, non focii Romanorum fuere, fed cives Romani. In fequenti verfu inutiliter & odiose Jurfus inculcatur eadem yox

2