vius acc liquerant, pro præjudicato ferret. Dimiffis U.c. 141. equitibus, de nulla re priùs confules retule- a.C. 11. runt, omniumque in unum fententiæ congruebant, agendum cum tribunis plebis effe, primo quoque tempore ad plebem ferrent, quem cum imperio mitti placeret in Hifpaniam ad eum exercitum, cui Cn. Scipio imperator præfuiffet. Ea res cum tribunis acta, promulgataque eft. Sed aliud certamen occupaverat animos. C. Sempronius Blæfus die dictâ Cn. Ful- Cn. Ful vium, ob exercitum in Apulia amiffum, in fatur. concionibus vexabat: multos imperatores teme-" ritate atque infcientiâ exercitum in locum præcipitem perduxiffe dictitans: neminem præter Cn. Fulvium, antè corrupiffe omnibus vitiis legiones fuas, quàm proderet. itaque verè dici poffe, priùs eos periffe, quàm viderent hoftem; nec ab Annibale, fed ab imperatore fuo victos effe. Neminem, quum fuffragium ineat, fatis cernere, cui imperium, cui exercitum permittat. 3 Quid interfuiffe inter Ti. Sempronium? Quum ei fervorum exercitus datus effet, brevi effeciffe difciplina atque imperio, ut nemo eorum generis ac fanguinis Jui memor in acie effet; præfidio fociis, hoftibus terrori effent: Cumas, Beneventum, aliafque urbes eos velut è faucibus Annibalis ereptas popula Romano reftituiffe, Cn. Fulvium Quiritium Ro ras quod celari vis. 3 Quid interfuiffe inter Ti. U.c.541. manorum exercitum, honeftè genitos, liberaliter a.C. 211. educatos, fervilibus vitiis imbuiffe. Ergo effe dit. ciffe, ut feroces & inquieti inter focios, ignavi &imbelles inter hoftes effent; 4 nec impetum modò Panorum, fed ne clamorem quidem fuftinere poffent. Nec hercule mirum effe, milites in acie non ftetiffe, quum primus omnium imperator fugeret, magis mirari fe, aliquos ftantes cecidiffe, & non omnes comites Cn. Fulvii fuiffe pavoris ac fuga. C. Flaminium, L. Paullum, L, Poftumium, Cn. ac P. Scipiones cadere in acie maluiffe, quàm deferere circumventos exercitus, Cn. Fulvium prope unum nuncium deleti exercitús Romam rediiffe. Facinus indignum effe, Cannenfem exercitum, quòd ex acie fugerit, in Siciliam deportatum, ne priùs inde dimittatur, quàm hoftis ex Italia decefferit, & hoc idem in Cn. Fulvii legionibus nuper decretum; Cn. Fulvia fugam ex prælio, ipfius temeritate commisso, impunitam effe: & eum in ganea luftrifque, ubi juventam egerit, fenectutem acturum; milites qui nihil aliud peccaverint, quàm quòd imperatoris fimiles fuerint, relegatos prope in exilium, ignominiofam pati militiam. adeo imparem libertatem Roma diti ac pauperi, honorato atque inhonorato effe. Se defen- III. Reus ab fe culpam in milites transferebat: Eos. ferociter pugnam pofcentes productos in aciem, non eo quò voluerint, (quia ferum dież fuerit) fed poftero die, & tempore & loco æquo inftructos, feu famam, feu vim hoftium non sustinuiffe. Quum effusè omnes fugerent, fe quoque turbâ ablatum ; ut Varronem Cannenfi pugnâ, ut 4 Nec impetum modò] Et impetum Panorum non modò fuftinere non poffent. Plerumque Livius poft has voces non modò fupprimit non, ubi in fequenti membro reperitur ne.. quidem Id jam alibi annotavimus, multos alios imperatores. Qui autem folum fe re- U.c.141 ftantem prodeffe reipublica, nifi fi mors fua reme- a.C.211. dio publicis cladibus futura effet, potuiffe? Non fe inopiá commeatus, non in loca iniqua incautè deductum, non agmine inexplorato euntem infidiis circumventum. vi apertâ, armis, acie victum : nec fuorum animos, nec hoftium, in poteftate ha→ buiffe. fuum cuique ingenium audaciam aut pavo rem facere. Bis eft accufatus, pecuniâque anquifitum. tertiò, teftibus datis, quum, præterquam quòd omnibus probris onerabatur, jurati permulti dicerent fuge pavorifque initium à prætore ortum; ab eo defertos milites, quum haud vanum timorem ducis crederent, terga dediffe; tanta ira accenfa eft, ut capite anquirendum concio fucclamaret. De eo quoque novum certamen ortum. nam quum tribunus bis pecuniâ anquififfet, tertiò capitis fe anquirere diceret; tribuni plebis appellati, 2 collega negarunt fe in mora effe, quominus, quod ei more majorum permissum esset, 3 feu legibus Pecuniâque anquifitum] Anquirere propriè idem eft ac quærere, five inquirere. Hîc de eo dicitur qui accufat. Anquirit igitur pecuniâ is qui poftulat, ut reus pecuniæ damnetur. Capite anquirit is qui poftulat, ut reus damnetur capitis. Sed obfervandum capite non femper defignari vitam, fed interdum ftatuin tantummodo ejus qui in difcrimen vocatur. Sic hoc loco dum tribunus capite anquirit, hoc tantùm poftulat, ut Fulvius exfilio mulctetur , quam poenam fequebatur capitis deminutio. 2 Collega negarunt fe in mora effe ] Negarunt fe impedimento effe college fuo. 3 Seu legibus, feu moribus mallet, anquireret ] Sæpe in jure mores opponuntur legibus: quia nimirum ufu derogatum aliquando legibus fuerat, ac plerumque in mitiorem partem: ifque ufus, ubi diuturnitate tem poris comprobatus fuerat, penè in legis vim evaluerat. Hic illa diftributio, feu les gibus, feu moribus, evidenter refpicit hanc quæ fequivel capitis, vel pecu nia. Scilicet leges, ut vide capite damnaverant tur, tur V.c.541. feu moribus mallet, anquireret, 4 quoad vel caa. C.211. pitis, vel pecuniæ judicaffet privato. Tum Sempronius perduellionis fe judicare Cn. Fulvio dixit, diemque comitiis ab C. Calpurnio prætore urbis petit. Inde alia fpes ab reo tentata eft: fi adeffe in judicio Q. Fulvius frater poffet, florens tum & famâ rerum geftarum, & It in ex- propinquâ fpe Capuæ potiundæ. Id quum per litteras miferabiliter pro fratris capite fcriptas petiffet Fulvius, negaffentque Patres è republica effe, abfcedi à Capua; 7 poftquam dies comitiorum aderat, Cn. Fulvius exfulatum Tarquinios abiit, id ei juftum exfilium effe, fcivit plebs. Alium. eum imperatorem qui fuâ 4 Quoad vel capitis, vel s Perduellionis fe judicare] Perduellionis, five perduellionem judicare dicitur reo & judex qui damnat tanquam perduellionis manifeftum, ut 1. I. c. 26. ubi Duumviri damnant Horatium his verbis, P. Horati, tibi perduellionem judico; & accufator, qui poftulat ut reus perduellionis damnetur ut hoc loco, & itidem 1. XLIII. c. 16. Sic & accu fator paffim dicitur condemnare reum, id eft, dare operam ut condemnetur. De perduellione egimus ad 1. I. c. 26. 6 Diemque comitiis ] Perduellio judicabatur comitiis centuriatis, quæ tribunus habere non poterat. Ideo à prætore urbano diem comitiis petit. Idem reperies fa&tum in fimili caufa, 1. XLIII. c. 16. 7 Poftquam dies.. aderat ] Quum jam adeffet, adventaret judicii dies. 8 Juftum exfilium] Verum exfilium ac legitimum, tane IV. Inter hæc vis omnis belli verfa in Ca- U.c.<41. a.C.211. profpera puam erat. obfidebatur tamen acriùs quàm op- Capua pugnabatur: nec aut famem tolerare fervitia ardior ob ac plebs poterant, aut mittere nuncios ad An-fidio, nibalem per cuftodias tam arêtas. Inventus eft Numida, qui, acceptis litteris, evafurum se profeffus, ut promiffum præftaret, per media Romana caftra nocte egreffus, fpem accendit Campanis, dum aliquid virium fupereffet, ab omni parte eruptionem tentandi. Ceterùm in multis certaminibus equeftria prælia ferme Equefiria profpera faciebant: pedites fuperabantur. fed pralia nequaquam tam lætum vincere, quàm trifte Campa vinci ullâ parte erat ab obfeffo & prope expu- nis. gnato hofte. Inita tandem ratio eft, ut quod viribus deerat, arte æquaretur. ex omnibus legionibus electi funt juvenes maximè vigore ac levitate corporum veloces : eis parmæ breviores, quàm equeftres, & feptena jacula quaternos longa pedes data, præfixa 2 ferro, quale haftis velitaribus ineft. eos fingulos in equos fuos accipientes equites affuefecerunt, & vehi poft fefe, & defilire perniciter, ubi fignum datum effet. Poftquam affuetudine quotidianâ fatis intrepidè vifum eft fieri, in campum, qui medius inter caftra murumque erat, adversùs 1 Latum] Romanis. quam fi judicio populi indi- dem in ufu fuit & ante in- 2 Ferro, quale haftis velitaribus ineft] De velitum inftitutione hîc agitur. Quid ergo opus eft obfervare velites armatos effe haftis velitaribus? Nimirum hafta velitaris fumitur universè pro hafta miffili: quæ qui |