victoribus terrâ, Tarentinis mari. frumenti U.c. 142. fpes, quæ in oculis fuerat, utrofque fruftrata a.C.210. pariter. XL. Per idem tempus Lævinus conful, jam magnâ parte anni circumactâ, in Siciliam, ve- Res in teribus novifque fociis exfpectatus, quum ve- Sicilia niffet, primum ac potiffimum omnium ratus, gefie Syracufis nová pace inconditas componere res. Agrigentum inde (quod belli reliquum erat, tenebaturque à Carthaginienfium valido præfidio) duxit legiones : & adfuit fortuna incepto. Hanno erat imperator Carthaginienfium, fed omnem in Mutine Numidifque fpem repofitam habebant. Per totam Siciliam vagus prædas agebat ex fociis Romanorum: neque intercludi ab Agrigento vi aut arte ullâ, nec, quin erumperet ubi vellet, prohiberi poterat. Hæc ejus gloria quia jam imperatoris quoque fame officiebat, poftremò in invidiam vertit; ut ne bene geftæ quidem res jam Hannoni, propter auctorem, fatis lætæ effent. propter quæ poftremò præfecturam ejus filio fuo dedit, ratus, 2 cum imperio auctoritatem quoque ei inter Numidas erepturum. Quod longè aliter evenit. nam veterem favorem ejus fuâ infuper invidiâ auxit. Neque ille indignitatem injuriæ tulit, confeftimque ad Lavinum occultos nuncios mifit de tradendo Agrigento. Agrigemi Per quos ut eft facta fides, compofitufque rei tum Rom gerendæ modus, portam ad mare ferentem Numida quum occupaffent, pulfis inde cuftodibus, aut cæfis, Romanos ad idipfum miffos 1 Omnem in Mutine..... quæ fequuntur. fpem repofitam habebant ] Nempe Carthaginienfes. Nam ipfe Hanno Mutini invidebat, ut apparet ex iis 2 Cum imperio auctoritatem quoque] De harum vocum difcrimine vid. not. I ad E. 7. traditum U.c.42. in urbem acceperunt. Et quum agmine jam în a. C.210, media urbis ac forum magno tumultu iretur ratus Hanno non aliud quàm tumultum ac feceffionem (id quod & antè acciderat) Numidarum effe, ad comprimendam feditionem proceffit. Atque ille, quum ei multitudo major quàm Numidarum procul vifa, & clamor Romanus haudquaquam ignotus ad aures accidiffet, priufquam ad ictum teli veniret, capeffit fugam. per averfam portam emiffus, affumpto comite Epicyde, cùm paucis ad mare perSicilia venit: nactique opportunè parvum navigium, deferta à relictâ hoftibus Siciliâ, de qua per tot annos Penis. certatum erat, in Africam trajecerunt. Alia multitudo Poenorum Siculorumque, ne tentato quidem certamine, quum cæci in fugam ruerent, claufique exitus effent, circa portas cæfa. Oppido recepto Lavinus, qui capita rerum Agrigenti erant, virgis cæfos securi percuffit ceteros prædamque vendidit: omnem pecuniam Romam mifit. Fama Agrigentinorum cladis Siciliam quum pervafiffet, omnia repentè ad Romanos inclinaverunt. Prodita brevi funt viginti oppida: fex vi capta: voluntariâ. deditione in fidem venerunt ad quadraginta. quarum civitatium principibus quum pro cujufque merito conful pretia poenafque exfolviffet, coëgiffetque Siculos, pofitis tandem armis, ad agrum colendum animos convertere, ut effet non incolarum modò alimentis frugifera infula, fed urbis Romæ, atque Italiæ id quod multis fæpe tempeftatibus fecerat) annonam levaret; ab Agathyrna inconditam multitudinem fecum in Italiam tranfvexit. quatuor millia hominum erant mifti ex omni colluvione, exfules, obærati, capitalia aufi plerique, & quum in civitatibus fuis ac sub’legi bus vixerant, & poftquam eos ex variis caufis U.c. 142. fortuna fimilis conglobaverat Agathyrnam, per a.C. 210 latrocinia ac rapinam tolerantes vitam. hos neque relinquere Lævinus 3 in infula, tum primùm nova pace coalefcente, velut materiam novandis rebus, fatis tutum ratus eft ; & Rheginis ufui futuri erant ad populandum Bruttium agrum, affuetam latrociniis quærentibus manum. Et, quod ad Siciliam attinet, eo anno debellatum eft. XLI. In Hifpania principio veris P. Scipio Hifpanie 1 navibus deductis, evocatifque edicto Tarra- res. conem fociorum auxiliis, claffem onerariafque oftium inde Iberi fluminis petere jubet. Eódem legiones ex hibernis convenire quum juffiffet, ipfe cum quinque millibus fociorum ab Tarracone profectus ad exercitum eft. quò quum veniffet, alloquendos maximè veteres milites, qui tantis fuperfuerant cladibus, ratus, concione advocatâ ita differuit: Nemo ante me no- Scipionis vus imperator militibus fuis, priufquam opera oratio ad eorum ufus effet, gratias agere jure ac meritò potuit. Me vobis, priufquam provinciam aut cafra viderem, obligavit fortuna: primùm, quòd ea pietate erga patrem patruumque meum vivos mortuofque fuiflis: deinde, quòd amiffam tantâ clade provincia poffeffionem, integram, & populo Romano,& fucceffori mihi, virtute veftrâ obtinuiftis. Sed quum jam benignitate deûm id paremus atque agamus, non ut ipfi maneamus in Hifpania, fed ne Pœni maneant, nec ut, pro ripa 3 In infula, tum primùm nova pace coalefcente ] In infula, quæ tum primùm ex bellorum diffidiis in confenfionem animorum noyâ pace reduci inciperet. 1 Navibus deductis] In mare. Deducere & fubducere opponuntur. Deducuntur naves in mare, fubducuntur in ficcum. milites. V.c.542. Iberi ftantes arceamus tranfitu hoftes, fed ut ultre 1.C. 110. tranfeamus, transferamufque bellum; vereor ne cui veftrum majus id audaciufque confilium, quàm aut pro memoria cladium nuper acceptarum, aut pro ætate mea videatur. Adverfæ pugnæ in Hifpania, nullius in animo, quam meo, minùs obliterari poffunt : quippe cui pater & patruus, intra triginta dierum fpatium, ut aliud fuper aliud cumularetur familiæ noftræ funus » interfecti funt. Sed ut familiaris penè orbitas ac folitudo frangit animum ; ita publica quum fortuna tum virtus, defperare de fumma rerum prohibet. Ea fato quodam data nobis fors eft ut magnis omnibus bellis victi vicerimus. Vetera omitto, Porfenam, Gallos, Samnites: à Punicis bellis incipiam. Quot claffes, quot duces, quos exercitus priore bello amiffi funt? 2 Jam quid hoc bello memorem? Omnibus aut ipfe adfui cladibus ; aut quibus afui, maximè unus omnium eas fenfi. Trebia, Trafimenus, Cannæ, quid aliud funt, quàm monumenta occiforum exercituum confulumque Romanorum? Adde defectionem Italia, 3 Sicilia majoris partis, Sardinia. Adde ultimum terrorem ac pavorem, caftra Punica inter Anienem & mania Romana pofita, & vifum prope in portis victorem Annibalem. In hac ruina rerum ftetit una integra atque immobilis virtus populi Romani. hæc omnia ftrata humi erexit ac fuftulit. Vos omnium primi, milites, poft Cannenfem cladem vadenti Afdrubali ad Alpes Italiamque, qui fi fe cum fratre conjunxisset, nullum jam nomen effet populi Romani, ductu auspi¬ 2 Tam quid hoc bello mamorem] Suppla, exercitus amiffos. 3 Sicilia majoris partis] Nimirum, quâ regnum Hieronis fuit. Nam vetus provincia femper Romanis in fide nanfit. a. C.210 cioque patris mei obstitistis. 4 & hæ fecundæ res U.c.1426 illas adverfas fuftinuerunt. Nunc, benignitate deúm, omnia fecunda, profpera, indies latiora ac meliora in Italia Siciliaque geruntur. In Sicilia, Syracufa Agrigentumque captum : pulfi totá infula hoftes: receptaque provincia in ditione populi Romani eft. In Italia Arpi recepti, Capua capta. Iter omne ab urbe Roma trepida fugâ emenfus Annibal, in extremum angulum agri Bruttii compulfus, nihil jam majus precatur deos, quàm ut incolumi cedere atque abire ex hoftium terra liceat. Quid igitur minùs conveniat, milites, quàm, quum alia fuper alias clades cumulaprope ipfi cum Annibale ftarent, vos hic 5 cum parentibus meis (aquentur enim etiam honore nominis ) fuftinuiffe labantem fortunam populi Romani; nunc eofdem, quia illic omnia fecunda lætaque funt, animis deficere? Nuper quoque que acciderunt, 6 utinam tam fine meo luctu, quàm veftro, tranfiffent ! Nunc dis rentur, ac dit tendat legiones fuas omnino |