Immagini della pagina
PDF
ePub

"proelium fuftine, ego inducam in pugnam equi"tes: vel ego hic in prima acie rem geram, tu

quatuor legionum equites in hoftem emitte." Utram vellet praetor, muneris partem proconfule accipiente, Quinctilius praetor cum filio, cui Marco praenomen erat, inpigro juvene, ad equites pergit: juffofque efcendere in equos repente in hoftem emittit. Tumultum equeftrem auxit clamor ab legionibus additus: nec ftetiffet hoftium acies, ni Mago, ad primum equitum motum, paratos elephantos extemplo in proelium induxiffet. Ad quorum ftridorem odoremque & adspectum territi equi vanum equeftre auxilium fecerunt. Et ut permixtus, ubi cufpide uti & cominus gladio poffet, roboris majoris Romanus eques erat; ita in ablatum paventibus procul equis melius ex intervallo Numidae jaculabantur. Simul & peditum legio duodecima, magna ex parte caesa, pudore magis, quam viribus, tenebat locum. Nec diutius tenuiffet, ni ex fubfidiis tertiadecima legio, in primam aciem inducta, proelium dubium excepiffet. Mago quoque ex fubfidiis Gallos integrae legioni obpofuit. Quibus haud Quibus haud magno certamine fufis, haftati legionis undecimae conglobant fefe, atque elephantos jam peditum aciem turbantes invadunt. In quos quum pila confertos conjeciffent, nullo ferme fruftra emiffo, omnes retro in aciem fuorum averterunt: quatuor gravati vulne

ribus conruerunt. Tum prima commota hoftium acies, fimul omnibus peditibus, ut averfos videre elephantos, ad augendum pavorem ac tumultum effufis. Sed, donec ftetit ante figna Mago, gradum fenfim referentes ordines, tenorem pugnae fervabant; poftquam femine transfixo cadentem, auferrique ex proelio prope exfanguem videre, extemplo in fugam omnes verfi. Ad quinque millia hoftium eo die caesa, & figna militaria duo & viginti capta. Nec Romanis incruenta victoria fuit: duo millia & trecenti de exercitu praetoris, pars multo maxima ex legione duodecima, amiffi. Inde & tribuni militum duo, M. Cofconius, & M. Maenius: tertiae decimae quoque legionis, quae poftremo proelio adfuerat, Cn. Helvius tribunus militum in reftituenda pugna cecidit, & duo & viginti ferme equites inluftres, obtriti ab elephantis, cum centurionibus aliquot perierunt: & longius certamen fuiffet, ni vulnere ducis conceffa victoria effet.

XIX. Mago, proximae noctis filentio profectus, quantum pati viae per vulnus poterat, itineribus extentis, ad mare in Ligures Ingaunos pervenit. Ibi eum legati ab Karthagine, paucis ante diebus in finum Gallicum adpulfis navibus, adierunt, jubentes, primo quoque tempore in Africam trajicere. "Idem & fratrem ejus Hannibalem (nam "ad eum quoque iffe legatos eadem jubentes) facD

[ocr errors]

"turum. Non in eo effe Karthaginienfium res, ut Galliam atque Italiam armis obtineant." Mago, non imperio modo fenatus periculoque patriae motus, fed metuens etiam, ne victor hoftis moranti inftaret, Ligurefque ipfi, relinqui Italiam a Poenis cernentes, ad eos, quorum mox in poteftate futuri effent, deficerent, fimul fperans leniorem in navigatione, quam in via, jactationem vulneris fore, & curationi omnia commodiora, inpofitis copiis in naves profectus, vixdum superata Sardinia, ex vulnere moritur: naves quoque aliquot Poenorum disjectae in alto a claffe Romana, quae circa Sardiniam erat, capiuntur. Haec terra marique in parte Italiae, quae jacet ad Alpes, gesta. Conful C. Servilius, nulla memorabili re in provincia Etruria & Gallia (quoniam eo quoque procefferat) gefta, patre C. Servilio & C. Lutatio ex fervitute poft fextumdecimum annum receptis, qui ad vicum Tanetum a Bojis capti fuerant, hinc patre, hinc Catulo lateri circumdatis, privato magis, quam publico decore infignis, Romam rediit. Latum ad populum eft, "ne C. Servilio fraudi "effet, quod patre, qui fella curuli fediffet, vivo, quum id ignoraret, tribunus plebis atque aedilis plebis fuiffet, contra quam fanctum legibus "erat." Hac rogatione perlata, in provinciam rediit. Ad Cn. Servilium confulem, qui in Bruttiis erat, Confentia, Uffugum, Vergae, Befidiae,

[ocr errors]

Quae tanta res eft,

Hetriculum, Sypheum, Argentanum, Clampetia, multique alii ignobiles populi, fenefcere Punicum bellum cernentes, defecere. Idem conful cum Hannibale in agro Crotonienfi acie conflixit. Obfcura ejus pugnae fama eft. Valerius Antias quinque millia hoftium caefa aït. ut aut inpudenter ficta fit, aut neglegenter praetermiffa. Nihil certe ultra rei in Italia ab Hannibale geftum. Nam ad eum quoque legati ab Karthagine, vocantes in Africam, iis forte diebus, quibus ad Magonem, venerunt.

XX. Frendens gemenfque, ac vix lacrimis temperans, dicitur legatorum verba audiffe. Poftquam edita funt mandata, "Jam non perplexe," inquit, "fed palam revocant, qui, vetando fup

66

plementum & pecuniam mitti, jam pridem re"trahebant. Vicit ergo Hannibalem non populus "Romanus toties caefus fugatufque, fed fenatus "Karthaginienfis obtrectatione atque invidia. Ne

66

que hac deformitate reditus mei tam P. Scipio "exfultabit atque efferet fefe, quam Hanno, qui "domum noftram, quando alia re non potuit, "ruina Karthaginis obpreffit." Jam hoc ipfum praefagiens animo, praeparaverat ante naves. Itaque, inutili militum turba praefidii specie in oppida Bruttii agri, quae pauca magis metu, quam fide, continebantur, dimiffa, quod roboris in exercitu erat, in Africam tranfvexit: multis Italici

generis (quia in Africam fecuturos abnuentes concefferant in Junonis Laciniae delubrum, inviolatum ad eam diem) in templo ipfo foede interfectis. Raro quemquam alium, patriam exfilii cauffa relinquentem, magis moestum abisse ferunt, quam Hannibalem hoftium terra excedentem: refpexiffe faepe Italiae litora, & Deos hominefque accufantem, in fe quoque ac fuum ipfius caput exfecratum, Quod non cruentum ab Cannenfi victoria mili"tem Romam duxiffet. Scipionem ire ad Kar"thaginem aufum, qui conful hoftem in Italia "Poenum non vidiffet. Se, centum millibus "armatorum ad Trafimenum & Cannas caefis, "circa Cafilinum, Cumafque, & Nolam confe"nuiffe." Haec accufans querenfque, ex diutina poffeffione Italiae eft detractus.

XXI. Romam per eofdem dies, & Magonem & Hannibalem profectos, adlatum eft. Cujus duplicis gratulationis minuit laetitiam, & quod parum duces in retinendis iis (quum id mandatum ab fenatu effet) aut animi, aut virium habuiffe videbantur; & quod folliciti erant, omni belli mole in unum ducem exercitumque inclinata, quo evafura effet res. Per eofdem dies legati Saguntini venerunt, comprehenfos cum pecunia adducentes Karthaginienfes, qui ad conducenda auxilia in Hifpaniam trajeciffent. Ducentûm & quinquaginta auri, octingentûm pondo argenti in

« IndietroContinua »