Immagini della pagina
PDF
ePub

certaminis eos inritaret. ita Henna aut malo aut necessario 7 facinore retenta.

Marcellus nec factum inprobavit et praedam Hennensium militibus concessit ratus timore deterritos a proditionibus praesidiorum Siculos. atque ea clades, ut urbis in media Sicilia 8 sitae claraeque vel ob insignem munimento naturali locum vel ob sacrata omnia vestigiis raptae quondam Proserpinae, prope uno die omnem Siciliam pervasit. et quia caede infanda re- 9 bantur non hominum tantum sed etiam deorum sedem violatam esse, tum vero etiam qui ante dubii fuerant defecere ad Poenos. Hippocrates inde Murgantiam, Himilco Agrigentum 10 sese recepit, cum acciti a proditoribus nequiquam ad Hennam exercitum admovissent. Marcellus retro in Leontinos redit 11 frumentoque et commeatibus aliis in castra convectis praesidio modico ibi relicto ad Syracusas obsidendas venit. inde Appio 12 Claudio Romam ad consulatum petendum misso T. Quinctium Crispinum in eius locum classi castrisque praeficit veteribus; ipse hibernacula quinque milia passuum ab hexapylo — Leonta 13 vocant locum communiit aedificavitque. haec in Sicilia usque ad principium hiemis gesta.

Eadem aestate et cum Philippo rege, quod iam ante 40 suspectum fuerat, motum bellum est. legati ab Orico ad M. 2 Valerium praetorem venerunt, praesidentem classi Brundisio

7. innecessario liegt eine Entschuldigung der scheusslichen That, doch sieht man, dass Liv. sie missbilligt (malo); übrigens sagt er von Hannibals Befehl, omnes puberes nach der Einnahme Sagunts niederzuhauen: quod imperium 'crudele, ceterum prope necessarium cognitum ipso eventu est (21, 14, 3).

8. ut urbis] ut den begründenden Umstand anfügend, deutsch ‘als'.

pervasit clades] vielmehr das Gerücht davon, eine im Latein nicht seltene Verkürzung des Ausdruckes. 9. infanda] wie 38, 3. 11. retro] s. zu 20, 3. 12. misso] militair. Ausdruck für entlassen; vgl. § 1 dimissi.

veteribus] das Lager beim Olympium.

13. Leonta] mit griech. Endung.

40. Krieg gegen Philipp. Oricum wird genommen, Apollonia entsetzt, der König geschlagen.

1. eadem aestate] d. J. 214, weil Liv. das Vorhergehende zusammen

[blocks in formation]

Calabriaeque circa litoribus, nuntiantes Philippum primum Apolloniam temptasse lembis biremibus centum viginti flumine 3 adverso subvectum; deinde, ut ea res tardior spe fuerit, ad Oricum clam nocte exercitum admovisse; eamque urbem, sitam in plano neque moenibus neque viris atque armis validam, 4 primo impetu oppressam esse. haec nuntiantes orabant, ut opem ferret hostemque haud dubium Romanis mari ac terra a maritimis urbibus arceret, quae ob nullam aliam causam, 5 nisi quod imminerent Italiae, peterentur. M. Valerius duorum milium praesidio relicto praepositoque eis P. Valerio legato cum classe instructa parataque et, quod longae naves militum capere non poterant, in onerarias inpositis altero die Oricum 6 pervenit; urbemque eam levi tenente praesidio, quod rex re7 cedens inde reliquerat, haud magno certamine recepit. legati eo ab Apollonia venerunt nuntiantes in obsidione sese, quod deficere ab Romanis nollent, esse neque sustinere ultra vim 8 Macedonum posse, nisi praesidium mittatur Romanum. facturum se quae vellent pollicitus duo milia delectorum militum navibus longis mittit ad ostium fluminis cum praefecto socium 9 Q. Naevio Crista, viro inpigro et perito militiae. is expositis in terram militibus navibusque Oricum retro, unde venerat, ad ceteram classem remissis milites procul a flumine per viam minime ab regiis obsessam duxit et nocte, ita ut nemo hostium sentiret, 10 urbem est ingressus. diem insequentem quievere, dum praefectus iuventutem Apolloniatium armaque et urbis vires inspiceret. ubi ea visa inspectaque satis animorum fecere, simulque ab exploratoribus conperit, quanta socordia ac neglegentia apud 11 hostes esset, silentio noctis ab urbe sine ullo tumultu egressus

circa] (adjectivisch, wie oft) mit Beziehung auf des Valerius Stationsort Brundisium.

primum] s. zu 16, 8.

biremibus] mit zwei Reihen Ruderbänken versehen, doch waren die lembi klein und führten im Ganzen höchstens 16 Ruder.

flumine] der Aous.

adverso] Gegens. secundo.

3. viris atque armis] ein Begriff, gewöhnlich viris armisque, s. zu 24, 8. Aehnl. 3, 42, 2 ne quid ductu atque auspicio decemvirorum prospere gereretur und oft. Gehörten die Begriffe nicht so eng zusammen, dann müsste aut statt atque stehen.

4. a maritimis urbibus] sonst setzt L. a nur bei Personen, bei Sachen gewöhnlich den blossen Abl.

imminerent] s. zu 7, 3.

5. inpositis] wie oft bei L. nach dem Sinne construiert, weil quod militum = qui milites ist. 8. cum praefecto] s. zu 20, 1. 9. retro] s. zu 20, 3. obsessam] s. zu 39, 1.

10. dum] mit Conj., weil die Soldaten mit des Hauptmanns Bewilligung (oder auf seine Anordnung) 'Ruhe hatten'.

animorum] Plur., obgleich es sich auf den Präfecten bezieht; s. zu 22, 8.

11. ab urbe egressus] wie L. die Städtenamen gewöhnlich mit a verbindet und oft ab Sagunto exire (21, 14, 7) u. a. sagt, so hat er diesen Gebrauch auch auf urbs u. oppidum übertragen bei egredi und häufiger bei exire. Es liegt aber in dieser Wendung mehr als in urbe egredi, wie L. sonst sagt, nämlich

castra hostium adeo neglecta atque aperta intravit, ut satis constaret prius mille hominum vallum intrasse quam quisquam sentiret ac, si caede abstinuissent, pervenire ad tabernaculum regium potuisse. caedes proximorum portae excitavit hostes; 12 inde tantus terror pavorque omnis occupavit, ut non modo alius quisquam arma caperet aut castris pellere hostem conaretur, sed etiam ipse rex, sicut somno excitus erat, prope se- 13 minudus fugiens militi quoque, nedum regi vix decoro habitu, ad flumen navisque perfugerit. eodem et alia turba effusa est. paulo minus tria milia militum in castris aut capta aut oc- 14 cisa: plus tamen hominum aliquanto captum quam caesum est. castris direptis Apolloniatae catapultas ballistas tormentaque 15 alia, quae oppugnandae urbi conparata erant, ad tuenda moenia, si quando similis fortuna venisset, Apolloniam devexere; cetera omnis praeda castrorum Romanis concessa est. haec 16 cum Oricum essent nuntiata, M. Valerius classem extemplo ad ostium fluminis duxit, ne navibus capessere fugam rex posset. 17 itaque Philippus, neque terrestri neque navali certamini satis fore parem se fidens, subductis navibus atque incensis terra Macedoniam petiit magna ex parte inermi exercitu spoliatoque. Romana classis cum M. Valerio Orici hibernavit.

Eodem anno in Hispania varie res gestae. nam priusquam 41 Romani amnem Hiberum transirent, ingentes copias Hispanorum Mago et Hasdrubal fuderunt. defecissetque ab Romanis 2 ulterior Hispania, ni P. Cornelius raptim traducto exercitu Hiberum dubiis sociorum animis in tempore advenisset. primo ad 3

dass er sich von der Stadt und zugleich von dem Stadtgebiet entfernt.

mille hominum] mille oft bei Liv. als Subst. gebraucht mit folgendem Gen., doch fast nur im Nom. und Acc.; so 41, 10 und hier wie 42, 8 auch mit dem Prädikat captum.

12. non modo alius quisquam] statt non m. alius nemo, ist gesagt, als wenn folgte sed ne rex quidem; diesem zweiten Gliede hat der Schriftsteller aber eine affirmative Form gegeben, wodurch die Ungenauigkeit des Ausdrucks entstanden ist.

prope seminudus] ist breit statt prope nudus oder seminudus; doch ebenso 9, 6, 1 consules prope seminudi sub iugum missi.

13. militi quoque] quoque ist wegen der veränderten Wortfolge (vix militi, nedum regi; vgl. 4, 1 u. 5, 1) hinzugesetzt, wie im gleichen Falle auch vel und etiam mit steigernder Kraft gefunden werden.

caperet — conaretur — perfugerit] Wechsel des Tempus, weil unabhängig capiebat conabatur perfugit.

[ocr errors]

14. aliquanto] von seinem Comparativ getrennt, wie oft auch eo, multo, tanto; hier ausserdem nachgestellt, wie 42, 5.

15. Apolloniatae] and. Form § 10. oppugnandae urbi] s. zu 34, 7. venisset] statt des gewöhnlicheren evenisset; vgl. 26, 40, 6 quod longe aliter venit, im Volksmunde: 'es kam ganz anders'.

41-42. Spanien; Operationen der beiden Scipionen.

Hasdrubal] Hamilcaris filius.

2. ulterior Hispania] eine Bezeichnung, welche erst später von den Römern eingeführt wurde. Als Grenze denkt sich Liv. den Ebro, während sie später wohl der saltus Castulonensis bildete.

dubiis animis] ist Abl. abs.

Castrum Album - locus est insignis caede magni Hamilcaris 4 castra Romani habuere. arx erat munita, et convexerant ante frumentum: tamen, quia omnia circa hostium plena erant, agmenque Romanum inpune incursatum ab equitibus hostium fuerat, et ad duo milia aut moratorum aut palantium per agros interfecta, cessere inde Romani propius pacata loca et ad 5 montem Victoriae castra communivere. eo Cn. Scipio cum omnibus copiis et Hasdrubal Gisgonis filius, tertius Carthaginiensium dux, cum exercitu iusto advenit, contraque castra Ro6 mana trans fluvium omnes consedere. P. Scipio cum expeditis clam profectus ad loca circa visenda haud fefellit hostes, oppressissentque eum in patentibus campis, ni tumulum in propinquo cepisset. ibi quoque circumsessus adventu fratris ob7 sidione eximitur. Castulo, urbs Hispaniae valida ac nobilis et adeo coniuncta societate Poenis, ut uxor inde Hannibali esset, 8 ad Romanos defecit. Carthaginienses Iliturgim oppugnare adorti, quia praesidium ibi Romanum erat, videbanturque inopia 9 maxime eum locum expugnaturi. Cn. Scipio, ut sociis praesidioque ferret opem, cum legione expedita profectus inter bina castra cum magna caede hostium urbem est ingressus et postero 10 die eruptione aeque felici pugnavit. supra duodecim milia hominum caesa duobus proeliis, plus mille hominum captum cum sex et triginta militaribus signis. ita ab Iliturgi recessum est. 11 Bigerra inde urbs socii et hi Romanorum erant - a Carthaginiensibus oppugnari coepta est. eam obsidionem sine certa42 mine adveniens Cn. Scipio solvit. ad Mundam exinde castra 2 Punica mota, et Romani eo confestim secuti sunt. ibi signis conlatis pugnatum per quattuor ferme horas; egregieque vincentibus Romanis signum receptui est datum, quod Cn. Scipionis femur tragula confixum erat, pavorque circa eum ceperat 3 milites, ne mortiferum esset volnus. ceterum haud dubium fuit, quin, nisi ea mora intervenisset, castra eo die Punica capi potuerint. iam non milites solum sed elephanti etiam

3. caede] er fiel in der Schlacht gegen die Vettonen, eine spanische Völkerschaft, i. J. 228.

magni Hamilcaris] im class. Latein heisst es magnus ille H., Liv. aber scheint magnus H. (wie magna Graecia) zur Unterscheidung von anderen Puniern desselben Namens gebraucht zu haben. Wird das Adj. zum Eigennamen, so sagt man Alexander Magnus, Liv. aber sagt nach dem Sprachgebrauch der silbernen Latinität 9, 16, 19 Magno Alexandro. 30, 45, 6 Felicis Sullae Magnique Pompei.

4. incursare] mit blossem Acc. (sonst mit in) auch 5, 31, 5 agros Romanos incursare.

moratorum] ist Part. wie palantes. 5. iusto] s. zu 14, 4.

omnes] nämlich tres duces Carth. 8. adorti] mit Inf. oft bei Liv. zur Bezeichnung eines mühevollen Unternehmens, besonders beliebt oppugnare adorti.

10. mille hominum captum] s. zu 40, 11.

42. 2. tragula] ein Wurfspiess mit Schwungriemen, als Waffe der Spanier auch 26, 5, 17 erwähnt.

usque ad vallum acti erant, superque ipsum novem et triginta elephanti pilis confixi. hoc quoque proelio ad duodecim milia 4 hominum dicuntur caesa, prope tria capta cum signis militaribus septem et quinquaginta. ad Auringem inde urbem Poeni 5 recessere, et ut territis instaret secutus Romanus. ibi iterum Scipio lecticula in aciem inlatus conflixit; nec dubia victoria fuit: minus tamen dimidio hostium quam antea, quia pauciores superfuerant, qui pugnarent, occisum. sed gens nata instau- 6 randis reparandisque bellis, Magone ad conquisitionem militum a fratre misso, brevi replevit exercitum animosque ad temptandum de integro certamen fecit. Galli plerique milites, iique 7 pro parte totiens intra paucos dies victa iisdem animis, quibus priores, eodemque eventu pugnavere; plus octo milia ho- 8 minum caesa, haud multo minus quam mille captum et signa militaria quinquaginta octo; et spolia plurima Gallica fuere, aurei torques armillaeque, magnus numerus. duo etiam insignes reguli Gallorum Moeniacoepto et Vismaro nomina erant eo proelio ceciderunt. octo elephanti capti, tres occisi.

[ocr errors]

Cum tam prosperae res in Hispania essent, verecundia Romanos 9 tandem cepit Saguntum oppidum, quae causa belli esset, octavum

3. acti] agere wie das Vieh vor sich hertreiben.

superque ipsum] Liv. denkt sich, dass die Elephanten vor den nachdrängenden Römern bis auf die Höhe des Walles emporgeklommen sind; ebenso unwahrscheinlich 26, 6, 1 elephantosque transgredientes in ipso vallo conficiunt, denn die El. müssten in beiden Fällen sogar aus dem Wallgraben heraus auf die Höhe geklettert sein.

5. Auringem] bei der Unklarheit über die geographischen Verhältnisse fernliegender Länder, die L. mit seiner Zeit theilt und welche in diesen beiden letzten Capiteln sich sehr bemerkbar macht, ist es möglich, dass Auringis mit Orongis im Lande der Maesesser, die L. 28, 3, 2 erwähnt, identisch ist.

minus dimidio] gestellt wie 40, 14 aliquanto.

occisum] auf das Subj. minus bezogen; nach dem vorhergehenden superfuerant und pugnarent wäre occisi der natürliche Ausdruck gewesen.

6.gens] nämlich Hispanorum, wie Livius auch 28, 12, 11 sagt: Hispania non quam Italia modo, sed quam ulla pars terrarum bello

reparando aptior erat locorum hominumque ingeniis.

conquisitionem] eigentl. Zusammensuchen' deutet an, dass man in der Zeit der Noth einzieht, was irgend brauchbar ist; dilectus die geordnete Aushebung.

7. Galli] Kelten, welche auch im Gebiete der Turdetaner (also dem Schauplatz der beschriebenen Thatsachen nahe) zahlreich wohnten.

8. torques] von torquere; man erinnere sich des sogenannten 'sterbenden Fechters' mit dem gewundenen goldenen Halsband (dem eigentlich gallischen Nationalschmuck).

reguli] Häuptlinge, Fürsten'; in den späteren Büchern des L. ist r. oft = "Fürstensohn, Prinz'.

erant] nämlich iis, daher die Dative; ebenso 48, 9.

9. verecundia] nach verecundia cepit erwartete man eine Thätigkeit, der sich die Römer schämen, etwa neglexisse oder diutius neglegendi; anstatt dessen ein abhängiger Satz, gleich als wenn vorausginge cum verecundia meminerant. octavum] ein Versehen des Schriftstellers statt sextum 'seit 5 Jahren’, s. 9, 7.

« IndietroContinua »