TITI LIVI AB URBE CONDITA LIBRI. ERKLÄRT VON W. WEISSENBORN. VIERTER BAND. ZWEITES HEFT. BUCH XXII-XXIII. SECHSTE VERBESSERTE AUFLAGE. BERLIN, WEIDMANNSCHE BUCHHANDLUNG. 1877. TITI LIVI AB URBE CONDITA LIBER XXII. Iam ver adpetebat; itaque Hannibal ex hibernis movit, et 1 nequiquam ante conatus transcendere Appenninum intolerandis frigoribus, et cum ingenti periculo moratus ac metu. Galli, quos 2 praedae populationumque conciverat spes, postquam pro eo, ut ipsi ex alieno agro raperent agerentque, suas terras sedem belli esse premique utriusque partis exercituum hibernis viderent, ver- 3 terunt retro in Hannibalem ab Romanis odia; petitusque saepe principum insidiis, ipsorum inter se fraude, eadem levitate, qua consenserant, consensum indicantium, servatus erat, et mutando nunc vestem, nunc tegumenta capitis errore etiam sese ab insidiis 1-2. Prodigien in Rom, Hannibals Uebergang über die Apenninen. Pol. 3, 77f.; Plut. Fab. Max. 2; App. Hann. 6; 8; 9; Zon. 8, 25; Cornel. Hann. 4. Der 1. Iam itaque, s. c. 19, 11; 10, 20, 9: iam lux adpetebat; itaque signa canere iussit. Aufbruch erfolgte nicht lange nach dem 21, 58, 2: ad prima ac dubia signa veris erwähnten Versuche. hibernis, welche nach dem Folg. u. Pol. c. 77, 3: лаραχειμάζων ἐν τῇ Κελτικῇ, vgl. c. 87, 2, in Gallien sind. L. hat hier wie 21, 63, 15 den 21, 59, 10 berichteten Zug des Sempronius nach Luca, H's. nach Ligurien nicht beachtet. et et moratus, einestheils das Verlangen den vorher misslungenen Versuch wieder gut zu machen, anderentheils die Furcht, s. auch § 4, bestimmte H. so früh aufzubrechen, der zweite Satz wird § 2-3 erklärt. Dass übrigens H. auch durch andere Gründe (quoque) bestimmt wurde, lässt sich nicht bezweifeln. frig., wegen, c. 11, Tit. Liv. IV. 2. 6. Aufl. 6; der Plural wie c. 2, 10; 21, 58, 1 u. sonst von Witterungsverhältnissen gebraucht. 2-4. conciverat n. ad arma. pro eo, ut, 4, 56, 1. postquam 1 errore 4 munierat. ceterum hic quoque ei timor causa fuit maturius movendi ex hibernis. Per idem tempus Cn. Servilius consul Romae idibus Mar5 tiis magistratum iniit. ibi cum de re publica rettulisset, redintegrata in C. Flaminium invidia est: duos se consules creasse, unum habere; quod enim illi iustum imperium, quod auspicium esse ? 6 magistratus id a domo, publicis privatisque penatibus, Latinis feriis actis, sacrificio in monte perfecto, votis rite in Capitolio 7 nuncupatis secum ferre; nec privatum auspicia sequi, nec sine auspiciis profectum in externo ea solo nova atque integra conci8 pere posse. augebant metum prodigia ex pluribus simul locis. 4-7. per id. temp., in Bezug auf § 1: iam ver adp.; L. nimmt an, dass das Magistratsjahr mit dem 15. März des natürlichen begonnen habe, obgleich der März damals nicht in den Frühling fiel, s. 21, 53, 6. de rep., s. c. 9, 7. Fla iustum imp., s. 10, 8, 9: vos solos a im Gegensatze zu nec privatum, 1. concip., unter Anwendung bestimmter bei der Errichtung des Templum, 4, 7, 3, u. der Bezeichnung der gewünschten Erscheinungen, 1, 18, 7 ff., zu brauchenden Formeln (verbis conceptis) Auspicien anstellen, technischer Ausdruck, vgl. 5, 17, 2. 8. augebant met., obgleich im Vorhergeh. zunächst nur von invidia 5 die Rede war, so musste doch der Gedanke, dass Flam. nicht rechtmässige Auspicien habe, auch Besorgniss erwecken; doch ist die nuntiata: in Sicilia militibus aliquot spicula, in Sardinia autem in muro circumeunti vigilias equiti scipionem, quem manu tenuerat, arsisse, et litora crebris ignibus fulsisse, et scuta duo sanguine sudasse, et milites quosdam ictos fulminibus, et solis orbem mi- 9 nui visum, et Praeneste ardentes lapides caelo cecidisse, et Arpis parmas in caelo visas pugnantemque cum luna solem, et Capenae 10 duas interdiu lunas ortas, et aquas Caeretes sanguine mixtas fluxisse fontemque ipsum Herculis cruentis manasse respersum maculis, et Antii metentibus cruentas in corbem spicas cecidisse, et Faleriis caelum findi velut magno hiatu visum, quaque patuerit, 11 ingens lumen effulsisse; sortes sua sponte adtenuatas, unamque excidisse ita scriptam,,Mavors telum suum concutit"; et per idem 12 tempus Romae signum Martis Appia via ac simulacra luporum Anknüpfung etwas gesucht. in Sicilia Sard., die Orte werden nicht näher bezeichnet, weil der Nachdruck auf militibus, equiti n. Romanis (röm. Besatzungstruppen) etc. liegt; es lässt sich nicht bestimmen, ob sie öffentlich gesühnt worden sind; ebenso ob das aus Capua § 12 gemeldete, s. 21, 62, 6. spicula, Tac. 15, 7, sonst gelten Flammen an den Spitzen der Speere (St. Elmsfeuer) als ein gutes Vorzeichen, s. Cic. d. deor. n. 2, 3, 9; Dion. Hal. 5, 46. circum., 3, 6, 9. tenuerat, s. 3, 2, 3; das plusqperf. schliesst die Folge ein, 2, 18, 9. sanguine, vgl. Val. Max. 1, 6, 5: in Sicilia scuta duo sanguinem sudasse. et- et etc., s. 21, 62, 3. ictos, 10, 31, 8. esse. 1. 1. 66 - gewesen sei, Preller 522. Antii, |