Immagini della pagina
PDF
ePub

Adelinga.

Mot qui dérive d'Adelingus. Il marque l'Ordre de la Noblesse, Adel, Edeldam, etc. (1).

"Adalingus, Adelingus, Ethelingus, Edelingus, Edlingus, Etlidus, etc.

• Ce mot, quoique écrit différemment, indique une même origine, et signifie un Noble, en Tudesque Adeling, Edeling, Edelman, etc. (2). Nous disons Edellieden, Edelluyden; les Allemands Ettelleute. Ce mot paraît être composé de l'Anglo-Saxon athel, ethel, en langue Teutone Edel; et du mot lidus (3). De là sont vraisemblablement dérivés les noms propres des Rois Anglo-Saxons Ethelredus, Athelunus, Ethelbaldus, Ethelulfus, Ethelstanus, etc. Les fils et les héritiers des Rois étaient appelés Adelingi (4).

(1) Gotefridus Viterbiensis, anno 776, de Longobardis agens: Omnes Reges illi fuerunt Adelingi, id est de nobili prosapia, quæ apud illos dicitur Adelinga. Longobardis Adelinga pro classe Nobilium, apud Spelmannum, ait Wachterus in Glossario, voce Edeling.

(2) Nithardus, Histor. Francor., L. IV, pag. 478 et 479. Quæ gens (Saxonum) omnis in tribus hominibus divisa consistit. Sunt enim inter illos Edhlingi, sunt qui Frilingi, sunt qui Lazzi illorum lingua dicuntur: Latina vero lingua hoc sunt, Nobiles, ingenui atque serviles. - Paulus Warnef., de Gestis Longob., L. 1, cap. 21. Hi Lex omnes Adalingi fuerunt : sic enim apud eos quædam nobilis prosapia vocabatur. Angliorum et Werinorum, tit. 1, §. 1. Si quis Adalingum occiderit, DC sol. componat. Vide Lindenbrog., pag. 482. Item, tit. II, §. 1. Item, tit. III, §. 1. Item, tit. IV, §. 1. Item, tit. V, §. 3, 6 et 11. Item, tit. VII, §. 6.-Vetus Theotiscum Lexicon Saxonic., an DCCCX, inter alia habet: Twelff. Edelinge den Sassen. Simeon Dunelmus, et ex eo Hovedanus, an. 887: In loco, qui dicitur Ethelingaege, id est nobilium insula. Mathæus Westmonasteriensis et Bromptonus habent: Ethelingey et Ethelingeie, quod interpretatur insula Nobilium. Charta Elfredi Regis in Monastico Anglicano, tom. I, pag. 203: Ad insulam Clitonum, que Anglice usitato nomine Aedlingaeg nuncupatur.

(3) Voyez l'article de Leudes, lidi, etc.

(4) Edwardus Confessor, in Legibus, cap. 35. Rex vero Edwardus Edgarum, filium eorum secum retinuit, et pro suo nutrivit ; et quia cogitabat hæredem eum facere,

Alode, Alodes, Alodium.

(En Flamand, aenlot; en Français, aleu.)

L'origine de ce mot est très-discutée, et sa signification a beaucoup varié (1). Il se trouve dans les lois Saliques et Ripuaires (2), dans les Capitulaires des Rois de France (3), dans les Formulaires de Marculphe (4), et dans d'autres monumens du moyen âge (5). Vredius (6) le dérive du mot Tudesque aenlot, anlot, portion d'un héritage échue par le sort; lot signifie sort en Flamand.

Ambacti.

César (7) nomme Ambacti une sorte de cliens qui, sans être esclaves, étaient

nominavit Adeling, quem nos dicimus Domicellum. Sed nos indiserte de plurimis dicimus; quia Baronum filios vocamus Domicellos, Angli vero nullum nisi natos Regum. Leges Hoeli Boni dicunt : Urchrichiad, i. Edling, qui post Regem habet succedere, etc. - Simeon Dunelmus, de Gestis Angl., an. 866. Elfredus, id est, Clito Adeling. Apud Henricum Huntindon. L. 5, Beorthsigt filius Brithnodi Adeling; et L.6, Quidam Anglorum Eadgar Adeling promovere volebant in Regem. - Otfridus, in Præfat. ad Ludovicum Regem Francorum Orientalium, V. 35: So is therselbo Edelinc ther heizit auur Ludouuic, talis est Regius ille juvenis qui iterum vocatur Ludovicus; tel est ce jeune homme royal, qui s'appelle encore Louis.

(1) Voyez, parmi plusieurs Auteurs, Chifflet dans le Glossarium Salicum, au mot alodes, et les notes de Bignon sur Marculphe. L. 1, ch. 12; L. 2, ch. 4, 6 et 9.

(2) Lindenb. Leg. Sal., tit. 62, de Alode, pag. 341; idem, Leg. Ripuar., tit. 56, de Alodibus, pag. 460.

(3) Capitular. Reg. Franc., cap. 7, pag. 460, tom. I, edit. Paris. 1780. Illorum alodes prævideant.

(4) Ibidem, tom. II, pag. 408. Marculphi Formular., L. 2, cap. 7. Dono tibi, dulcissima conjux. tam de alode aut de comparatum.

....

(5) Hinemarus, Epist. 7, cap. 34. Alode, quem a die ordinationis suæ de Ecclesiasticis facultatibus acquisivit, habere valebit. Voyez aussi le Glossarium Lindenbrogi,

pag. 1351.

(6) Voyez Vredius, Fland. Ethn., pag. 241.

(7) Cæsar, de Bell. Gall., L. 6, cap. 15, pag. 221. Alterum Genus est equitum. Ii, quum est usus, atque aliquod bellum incidit.... omnes in bello versantur; atquë

attachés à quelque Seigneur. Car, en parlant des cavaliers Gaulois, il dit que chacun d'eux, à proportion de sa naissance ou de son bien, menait avec lui à la guerre des ambactes et des cliens. Ce mot ambacti est d'origine Gauloise, comme le remarque aussi Festus (1), quoique l'explication qu'il donne de ce nom ne soit point exacte. Il nous reste encore quelques traces du mot ambacti dans nos ambachts-heeren (2). Il se prend aujourd'hui pour une étendue de jurisdiction sur un certain district avec haute et basse justice; il est encore en usage dans la Flandre Flamingante. On y trouve les Ambachten de Bouchaute, d'Assenede, d'Axel, d'Hulst, de Bourbourg, de Bergues, de Furnes, de Cassel, etc. C'est à peu près la même chose que les Châtellenies. On attribue aussi en Flandre le nom d'ambachten aux corps et métiers.

Ambascia, dans les lois Saliques (3), ambasiatum, dans les Capitulaires de Charlemagne (4), et notre Ambacht et Ambachts-man (5), sont des mots Tudesques provenant de la même tige.

eorum ut quisque est genere copiisque amplissimus, ita plurimos circum se ambactos clientesque habet.

(1) Vide Lexicon Latino-Græcum ab Henrico Stephano editum, anno 1572, pag. 14. Ambactus lingua Gallica, etc. Vide Auctores Latina Linguæ, edit. Gothofredi, 1622, Coloniæ, in-4.o

(2) Levinus Lemmius, L 4, cap. 3. Ambachts-heeren, viri illustres, penes quos est summa rerum in coloniæ alicujus, seu municipii ambitu. Handvest van Zuyd-Holland, Johannis van Eyck, folio 286: Wy Johan Heer van Vassenaer........ Ambachts heer van Oostbarendrecht; Elizabeth Van Loo.... Ambachts-vrauwe van Karnisse, ende Jacob Damissen, als Ambachts-heer van Westbarendrecht, etc.

(3) Pactus Legis Salicæ, tit. 1, §. 3, pag. 13, apud Eccard. Si in dominica ambascia fuerit occupatus. Vide ibidem, Commentarium Eccardi.

(4) Capitul. Caroli Magni, anni 800, n. 16, pag. 334, tom. I. Et si judex.......... in Ambasiato vel alicubi fuerit.

(5) Ad rem loquitur D. Johan. Diecmannus, in Specimine Glossarii Latino-Theotisci (Bremæ, 1701, pag. 84.) Ambakman compositum ex ambak et man.... Gothice andbathts, ambat, minister, servus ; andbahtian, ministrare. Stiernhielmus hanc vocem Celticam, Gothicam, Germanicam, Norvegicam, etc. appellat.... ambakman hic illum significat, qui præest hominibus, quorum opera et ministerio Magnates in bello utuntur.. ita nobis amtmann regioni alicui præfectus.

...

Bannus, Bannum.

En Flamand et en Français, ban.)

Signifie proprement un édit, une proclamation publique (1). De là est dérivé le mot bannire (ordonner), en Flamand bannen (2). Bannire se prend quelquefois pour convoquer à la guerre (3); et les militaires appelés de cette façon aux armes, se nommaient banniti. Bannus se dit aussi de l'amende même du ban violé (4). De Hauteserre (5) observe qu'anciennement on appelait heribannum l'obligation des vassaux d'aller à la guerre, quand leur Seigneur levait des troupes; d'où sont venus les mots ban et arrière-ban, mots qu'on a confondus par la suite. Ceux qui violaient les lois, furent quelquefois punis de confiscation de biens, d'exil et de proscription; ce qu'on publia par un autre ban (bannus); et cette peine fut ensuite appelée bannus, en Flamand ban, en Français ban ou bannissement (6). De là est dérivé forbannire, chez

(1) Capitul. Reg. Franc., cap. 17, pag. 617, tom. I. Pontes publici, qui per bannum fieri solebant, anno præsenti omni loco restaurentur.

(2) Ibidem, in Decreto Childeberti Regis, dato circa annum 595, pag. 19. Similiter Kal. Mart. colonia convenit, et ita bannivimus, ut unusquisque judex criminosum latronem ut audierit.... ipsum ligare faciat. In Conc. Salegunstadiensi, anni 1022 (in Act. Conc. tom. 6, part. 1, pag. 830, edit. Paris. 1714). Decretum est etiam, ut omnes bannitum jejunium in quocumque Episcopio celebratur, diligentissime observent.

(3) Gregorius Turon. (apud Spelman.): Jussu Sigeberti omnes leudes Austrasiorum in exercitu gradiendum banniti sunt. — Marculphi Formular. L. 1, cap. 40, tom. II (Capit. Reg. Franc.), pag. 396 et 397. Jubemus ut omnes pagenses vestros, tam Francos, Romanos, vel reliqua natione degentibus bannire, et locis congruis per civitates, vicos, et castella congregare faciatis.

rum.

(4) Specul. Saxon. L. 2, art. 61. Bannus Regius, id est mulcta, quæ est LX solidoGregorius Turon. L. 5, cap. 27, pag. 237. Post hæc Chilpericus Rex de pauperibus et junioribus Ecclesiæ vel Basilica bannos jussit exigi, pro eo quod in exercitu non ambulassent.

(5) De Hauteserre, Orig. Feud., cap. 9.

(6) Hincmarus Remensis, in Quaternion, ad Reg. Carol. Calv., pag. 381. Quidquid

les Flamands verbannen. Voyez plus bas, dans notre ouvrage. Sans parler de plusieurs autres significations du mot bannus, bannum, il se dit aussi des publications qui se font aux prônes des paroisses, des noms de ceux qui veulent

se marier.

Banwerc (1).

Barca et Barga.

(En Tudesque, barke, barge; en Français, barque.)

Ce terme se trouve dans les lois Saliques et ailleurs (2), pour exprimer un bateau.

Barda-Cucullus, ou Cucullus.

Le Bardo-Cucullus était un habillement de tête particulier aux Gaulois, surtout aux habitans de Langres et à ceux de la Saintonge. C'était une espèce de capuchon, lequel tenait vraisemblablement à la saie ou à la tunique, comme le coqueluchon de quelques religieux est attaché à la robe. Martial (3) et

de rebus et facultatibus Ecclesiasticis ad gubernandum acceperat, jussione vestra per Vicecomitem ipsius pagi, in bannum, quod jus lingua Latina proscriptio confiscando vocatur, est missum. Vide Ducange, verbo bannus, pag. 978. -Additiones ad Leg. Sal. apud Eccard., pag. 186, n. 11. De proprio in bannum misso. Cujuscumque hominis proprietas ob crimen aliquod in bannum missa fuit.

(1) Voyez plus bas l'article de Lantwere, dans les notes.

(2) Pactus Leg. Sal., tit. 44, §. 9, apud Eccard., pag. 84. Si quis hominem ingenuum de barca abbatiderit (percutiendo dejecerit) sine voluntate, etc. — Annal. Bert. ad ann. 876, apud Du Chesne, Hist. Franc, tom. III, pag. 25. Normanni cum centum circiter navibus magnis, quas nostrates bargas vocant, XVI Kal. Octob. Sequanam introierunt.

(3) Martialis L. 3, Epigr. 2 ad librum suum, v. 5, pag. 361, tom. III, Collect. Pisaur. 1766.

Vel turis, piperisque sis Cucullus.

Idem, L. 14, Epigr. 128, Bardocucullus, pag. 446, ibidem.

Gallia Santonico vestit te Bardo-Cucullo.

Idem, L. 1, Epigr. 54. ad Fidentinum, v. 4 et 5, pag. 340, ibidem.

Sic interpositus vitio contaminat uncio

Urbica Lingonicus Tyrianthina Bardo-Cucullus.

« IndietroContinua »