Immagini della pagina
PDF
ePub

Scuria ou Scura.

Ce mot signifie non seulement un lieu où l'on retire les animaux (1), maís encore où l'on bat, où l'on conserve le grain (2). Il dérive du mot Teuton, schuere. Suivant la remarque d'Eccard (3), scuria est proprement un endroit couvert; schur désigne encore aujourd'hui, en Saxon, tout lieu où l'on met quelque chose à l'abri de l'intempérie de l'air. Le mot écurie vient de scuria, dit Ménage. Dans la Loi des Allemands (4) on cite les mots scuria et granea, comme ayant beaucoup de rapport ensemble.

Wacta ou Wachta.

Garde , patrouille, guet, etc.; en Latin, vigiliæ, excubia, custodia. C'est un mot de la basse Latinité, qui a pris son origine dans le mot Tudesque

[ocr errors]

pro Monasterio S. Maximini Trevir. Servitia, quæ in quibusdam Curtibus Advocatis tribuuntur cum Villicis et Scavionibus, etc. In Charta Henrici Imperat., ann. 1004, in Metropoli Salisburgensi, tom. II, pag. 22. Ut nullus Dux.... Scapio, etc. - In Charta Communiæ Rotomagi et Falesiæ post Ordericum Vitalem commemorantur Eschivini. In Charta Wifridi Abbat. Centul., ann. 1166, dicitur, Omnes tunc Schivinarii, etc. Hincmarus, Epist. 4, cap. 14. Ut nemo ad mallum vel placitum coge retur, nisi Scabini, et qui causam suam quærit, et cui quæritur.

[ocr errors]

....

(1) Pactus Legis Salicæ, apud Eccard., tit. 19, §. 8, pag. 44. Si quis scuriam cum animalibus vel fænile incenderit, etc.

(2) Capitul. Reg. Francor., tit. 36, cap. 29, tom. II, p. 188. De manopera in scuria battere nolunt. Leges Bajuwarior., tit. 2, cap. 5, pag. 405 apud Lindenbr. Quando aliqui defendere volunt casas vel scurias, ubi fænum vel granum inveniunt.

Hincmarus Rhemensis, in Opusc. 50, Capitulor. cap. 1. Scuriam ipsius Presbyteri interclusit, et annonam.... collectam, sine licentia Presbyteri in ea misit.

(3) Eccardus, in Notis ad Leg. Sal. Scuria proprie est locus tectus. Schur enim Saxonibus adhuc audit quivis locus, ubi aliquid ab injuria aeris defendi et tegi potest. In Lege Alamannorum scuria et granea tanquam cognata ponuntur.

(4) Leges Alamannorum, tit. 81, pag. 384, apud Lindenbr. Si enim.... incenderit aut scuriam aut graneam, etc. Ibidem, §. 5. Scuriam vel graneam servi si incenderit, etc.

wacht, wacken, et les Goths disent waths (1). Les Capitulaires de Charlemagne (2), les Capitulaires de Charles le Chauve (3), et d'autres Chartres anciennes (4) emploient le mot wacte dans ce sens, et s'en servent comme d'un mot depuis long-temps en usage, usitato vocabulo wactas dicunt.

Wanti, Gwanti, Guanti, Wantones, etc.

(En Flamand, Wanten; en Français, Gants.)

Mot Gaulois, comme le remarque Bede le Vénérable (5), Auteur du septième et huitième siècle, signifiant une espèce de vêtement qui sert à couvrir les mains pour les tenir chaudement, appelé par les Gaulois, wanten, tegumenta manuum, quæ Galli wantos, id est chirothecas vocant. Ce mot vient de wante, comme on peut le voir dans les Actes de la Vie de S. Maieul, Abbé

(1) Wachterus, in Glossar., verbo Wacht, Gothis waths. Luc. 2, v. 8.

(2) Capitular. Reg. Francor., tom. I. cap. 16, pag. 334. Et si judex in exercitu aut in wacta, etc. Ibidem, cap. 2, pag. 493. Ut non pro aliqua occasione, nec wacta, etc, Ibidem, cap. 68, pag. 767, Ut non per aliquam occasionem, nec pro wacta, etc. Ibidem, cap. 1, pag. 549. Explorationes et excubias, quod usitato vocabulo wactas dicunt, facere non negligant. Ibidem, cap. 34, pag. 514. Si quis wactam.... dimiserit.

(3) Capitular. Reg. Franc., sub Carolo Calvo, ann. 843 ou 844, tom. II, tit. 6, cap. 1, pag. 26 et 27. In marcha nostra juxta rationabilem ejusdem Comitis ordinationem atque admonitionem explorationes et excubias, quod usitato vocabulo wactas dicunt, facere non negligant. Ibidem, cap. 27, pag. 187. Illi qui in hostem pergere non potuerint, juxta antiquam et aliarum gentium consuetudinem ad civitates novas et pontes ac transitus paludium operentur, et in civitate atque in marcha wactas faciant, ad defensionem patriæ omnes sine ulla excusatione veniant. Sirmondus, in Notis ad Capitular., tom. II, pag. 794, in hunc locum sic: (In marcha wactas faciant) excubias in limitibus agant, etc.

(4) Du Chesne, Hist. Franc. Script., tom. II, pag. 321, in Charta Privileg. Ludovico Pio Hisp. concessor. Explorationes et excubias, quod usitato vocabulo wactas dicunt, facere non negligant, etc. Codex censualis Irminonis, Abb. Sangerm., pag. 53. Faciunt dies tres in ebdomada et faciunt wactam, etc.- Otfridus, Evangel, L. 4, cap. 37, adhibet vocem wachta.

(5) Beda, in Vita S. Columbani, cap. 14, tom. II, pag. 208, edit. Colon. Agrip. Tegumenta manuum, que Galli Wantos, id est chirothecas vocant, quos ad operis

de Cluni, chez les Bollandistes (1). Les Capitulaires des Rois de France (2), Notgerus (3), le Testament de Riculphe, Evêque d'Helenes, en 915 (4), le Chronicon Fontanellense (5), Papias, vers l'an 1053 (6), le Chronicon Novaliciense (7), et un grand nombre d'autres monumens du moyen âge font mention de wantis ou wantonibus. D'après cela, on observe, 1.° que le mot Tudesque wante, dans la langue Gauloise, signifiait Gant; 2.° que la langue Tudesque était, au septieme et huitième siècle, la langue des Gaulois, Galli

wantos.... vocant.

[ocr errors]

laborem solitus erat habere, etc. Author anonymus fere coætaneus, apud Bolland., in Vita S. Betharii mortui circa ann. 623, tom. I, Augusti, pag. 171. Interea unus e barbaris gentis ipsius nisus est abstrahere a Sanctis manibus ejus chirothecas, quod vulgo Wantos vocant, et suas tegere indignas. Acta S. Mambodi Martyr., n. 7. Tegumenta manuum, quae wantos appellant, pro caritate suscepit.

[ocr errors]

(1) Bollandus, in Actis Sanctor., Maji, tom. II, pag. 691, in Vita S. Majoli. Tantummodo solum digitale guanti perdidit. In hunc locum Henschenius et Papebrochius, pag. 694, in notis, sie: guantum, chirotheca, Francis gant, Teutonibus want, pro quo perperam impressum guanti.

(2) Capitular. Reg. Francor., ann. 817, tom. I, edit. Paris. 1780, cap. 22, pag. 582. Quibus autem necesse est itineris causa, alias duas manicas, quas vulgo Wantos appellamus. Baluzius, in Notis ad Capitul., in hunc locum, sic: Manicœ sunt chirothecæ, ut observat Hugo Menardus, in Notis ad Librum Sacramentorum, pag. 361. - Vita S. Basasti, Episcopi Carnotensis: manicas, quod vulgo wantos vocant. Memoratorium Ansegisi Abbatis Fontanellensis, tom. III, Spicileg. Dachery, pag. 246. Ad Ubantos, L. 1, ubi legendum est wantos.

[ocr errors]

(3) Notgerus, in Vita S. Hadalini, n. 1o. Cumque Wantum in manu ut moris est, legaliter tradendo teneret, etc. Du Cange, tom. VI, pag. 1743.

(4) Testamentum Riculfi Episcopi Helenensis. Annulum aureum unum, gemmis pretiosis, et Wantos paria unum. Du Cange, tom. VI, pag. 1743.

(5) Chronicon Fontanellense, cap. ultimo, pag. 246. Ad wantos, L. 1, ad fasciolas, L. 1, etc. Ibidem..

(6) Papias, in Glossario. Chirotheca, wanti, id est, manus theca. Manicæ, quas vulgo wantos appellamus.

(7) Du Chesne, Histor. Francor., tom. II, pag. 229, in Chronico Novaliciensi, de Gest. Caroli Magni, ubi Ottho Comes Laumellensis narrat Otthonem III Imperatorem Caroli sepulchrum aperuisse et corpus integrum reperisse, his verbis: Intravimus ergo ad Carolum, non enim jacebat, ut mos est aliorum defunctorum

Waterganga.

(En Tudesque, Watergank; en Français, conduit des eaux.)

Ce nom est évidemment dérivé des mots Teutons water, cau, aqua, et gank, conduit, ductus. Spelman le fait venir du Saxon: mais le mot water, étant le même, à quelques lettres près, chez plusieurs peuples Septentrionaux, il vaut mieux lui donner une origine Tudesque. Les Goths disent wate (1); les Anglo-Saxons water (2); les Germains wazzar (3); les Belges et les Anglais water; les Allemands wasser. On découvre dans le Monasticon Anglicanum (4), et ailleurs (5), le mot waterganga.

Werpire ou guerpire, gurpire, etc.

(En Flamand, werpen; en vieux Français, guerpir.)

Ce mot est dérivé du Tudesque werpen, jeter, projicere, en Gothique, wairpan. C'est là proprement la signification de ce verbe. On l'a pris, dans la basse Latinité, mettre en possession, ou pour l'action de donner. En ce

corpora, sed in quandam cathedram, quasi vivus residebat, coronam auream erat coronatus, sceptrum cum wantonibus indutus, tenens in manibus, a quibus jam ipsæ ungula perforando processerant, etc.

(1) Evangelium Ulphilæ, Luc. 7, V. 44.

(2) Glossar. Wachteri.

(3) Idem, ibidem.

(4) Monasticon Anglican., tom. II, pag. 920. Mando vobis atque præcipio, quatenus justicietis meos homines de snargate, ut faciant wallas et watergangas, et clausuras wallarum, sicut debent facere, etc.

(5) Ordinatio Marisci de Romeney, facta tempore Henrici III, Regis Angl., apud Spelman. Non liceat alicui de cætero facere dumnas,.., in aliquibus landeis, watergangiis, fossatis, etc.

sens il se trouve dans les anciens Formulaires (1), et dans d'autres monumens du moyen âge (2).

La langue des Goths était la Tudesque.

Les Goths, suivant le témoignage de Walafride (3), savant Bénédictin du neuvième siècle, parlaient le Tudesque: nostrum, dit-il, hoc est Theotiscum

[ocr errors]

(1) Formulæ solennes editæ a Lindenbrogo, tit. CLV. pag. 1287. Spoliatum in omnibus esse dixit, et omnia werpivit, his præsentibus, etc. Formulæ Marculfi, cap. 18. Et nos ipsa causa per festuca contra te visus sum werpisse. Vide Capitular. Reg. Francor., tom. II, L. 2, pag. 417. Bignonius in hunc locum sic: werpisse, id est, dimittere et sic alium vestire. Vita Caroli Magni, apud Adhemarum: ingenuitatem illorum, et alodem manibus gurpierunt.... Chronicon S. Benigni Divionensis sub Rodulpho in ipso placito in præsentia Principum eosdem servos wirpivit, et Sancto Benigno tradidit. Eo etiam referendum, quod in Formula XLIII incerti Auctoris dicitur de ipsis rebus se exutos esse dixisse. Nam rem dimittere et se exuendo, alium investiebant. Quo werpiendi verbo hodie utimur. Idem, ibidem, pag. 897.

(2) Ainoinus, L. 5, cap. 48. Conquerens.... Fulco de fratre suo super eo, quod ei parvam terræ partem dedisset, Regem adiit, et fideliter compromisit, quod totum Wastinense ei relinqueret, si de bello ei non noceret.... Peracta expeditione Wastinense, sicut promiserat Regi werpivit. -Chronicon Cameracense Balderici, L. 3. cap. 74. Absolvere eum nolebat, nisi prius dimissionem manu propria (quod et vulgo werpire dicitur) faceret ex omni beneficio, quod infra ambitum Camerace civitatis habebat. Charta ann. 1149, apud Sanjulianum, in Matis cone, pag. 251. Præterea finivit et werpivit, etc. Privilegium Philippi Alsatii Flandriæ Comitis, ann. 1176, cujus archetypum mihi communicavit D. Heye-Schouteet, sic habet : In alio quoque Similiter autem prædictus Everardus michi tradidit et werpivit. Diplomate inedito ejusdem Comitis, ann. 1190 (eodem possessore), vox werpiverunt reperitur. - In veteri Charta apud Labbeum, tom. I, Miscellan., pag. 531, dicitur: Werpire per stipulam; en Tudesque, het stroodjen werpen.

[ocr errors]

[ocr errors]

(3) Walafridus Strabo, de Reb. Ecclesiast., cap. 7, in Biblioth. Patr., tom. 15, pag. 184. Dicendum.... multa nostros, quæ prius non noverant utilia didicisse, præcipueque a Gothis, qui et Getæ, cum eo tempore, quo ad fidem Christi, licet non recto itinere perducti sunt, in Græcorum provinciis commorantes, nostrum, id est, Theotiscum sermonem habuerint. Et, ut Historie testantur, postmodum studiosi illius gentis Divinos Libros in suce locutionis proprietatem transtulerint, quorum adhuc monumenta apud nonnullos habentur.

« IndietroContinua »