Immagini della pagina
PDF
ePub

provocari mortem; denique tam parvo semine nasci quod orbem terrarum ultro citro portet, tam gracili avena, tam non alte a tellure tolli, neque id viribus suis necti sed fractum tusumque et in mollitiem lanae coactum iniuria ad summa audaciae pervenire. Nulla exsecratio sufficit contra inventorem dictum suo loco a 6 nobis, cui satis non fuit hominem in terra mori, nisi periret et insepultus. At nos priore libro imbres et flatus cavendos frugum causa victusque praemonebamus; ecce seritur hominis manu, metitur eiusdem hominis ingenio quod ventos in mari optet. Praeterea ut sciamus favisse Poenas, nihil gignitur facilius; ut sentiamus nolente id fieri natura, urit agrum deterioremque etiam terram facit.

Temptatum est tingi linum quoque, ut vestium insaniam ac- 22 ciperet, in Alexandri Magni primum classibus Indo amne navigantis, cum duces eius ac praefecti in certamine quodam variassent insignia navium; stupueruntque litora flatu versicoloria expandente. Velo purpureo ad Actium cum M. Antonio Cleopatra venit eodemque effugit; hoc fuit imperatoriae navis insigne.

Postea in theatris spectantum umbram fecere, quod primus 23 omnium invenit Q. Catulus, cum Capitolium dedicaret; carbasina deinde vela primus in theatro duxisse traditur Lentulus Spinther

ultro citro, Asyndeton bei Gegensätzen, welche ein Ganzes umfassen (Madv. §. 434), wie 35, 161.

fractum, der Flachs wird gebrochen und mehrmals geklopft, sem-per iniuria melius (§. 18), ehe er zu dem höchsten Wagniss gebraucht werden kann; die Hdss. haben ac summa audacia ei.

6. Nulla inventorem, Horat. a. 0.9 illi robur et aes triplex circa pectus erat u. s. w.

suo loco, 7, 206 ff. werden mehrere Erfinder angegeben, (invenit) malum et antennas Daedalus, vela Icarus.

insepultus, zu 2, 156. priore libro, 18, 326 ff. praemonebamus, gleichsam während wir dies thaten, wird Entgegengesetztes bewirkt. optet, die Segel wünschen den Wind.

[ocr errors]

Poenas, zu 2, 21. - urit, 17, 56 Vergilius (georg. 2, 77) et lino segetem exuri arbitratur.

22. insaniam, den unnatürlichen Luxus, 9, 127. 13, 91.

du

Indo amne, Ablativ des Weges Madv. §. 274, auf der Rückkehr Alexanders im J. 326-25. ces, der Truppen, praefecti, der Flotten. insignia, die Flaggen. litora, metonymisch für die Zuschauer auf den Ufern.

expandente, die beste Hds. hat spendente.

23. Postea fecere, nämlich vela, nachdem sie früher nur zur Schifffahrt gedient hatten. Zuerst waren sie nicht gefärbt. Der Zuschauerraum war sonst unbedeckt.

l. dedicaret, zu 7, 138; CamVal. panam imitatus luxuriam Max. 2, 4, 6.

carbasina, besonders feine Leinwand, zuerst aus Spanien §. 10 tenuitas mirabilis ibi primum carbasis repertis.

Lentulus, zu 9, 137. Die ludi

Apollinaribus ludis; mox Caesar dictator totum forum Romanum intexit viamque sacram ab domo sua et clivum usque in Capitolium, quod munere ipso gladiatorio mirabilius visum tradunt. 24 Deinde et sine ludis Marcellus Octavia Augusti sorore genitus in aedilitate sua, avunculo XI consule, ad kalendas Augusti velis forum inumbravit, ut salubrius litigantes consisterent, quantum mutatis moribus Catonis censorii, qui sternendum quoque forum muricibus censuerat. Vela nuper colore caeli, stellata, per ruden25 tes stetere etiam in amphitheatris principis Neronis. Rubent in cavis aedium et muscum ab sole defendunt; ceterum mansit candori pertinax gratia, honor etiam e Troiano bello; cur enim non

Apollinares wurden seit 214 v. C. vom Prätor urbanus im Circus gegeben.

Caesar, zu 9, 171. Die Gladiatorspiele wurden damals noch regelmässig auf dem Forum gehalten. Dort wohnte Cäsar als Pontifex maximus in der Regia neben dem Vestatempel am Fusse des Palatinus. Die via sacra zog sich über das Forum bis an den Fuss des Capitols, wohin ihre Fortsetzung, der clivus Capitolinus, führte.

quod tradunt. Dio Cass. 43, 24 ἵνα μηδένα τῶν θεωμένων ὁ ἥλιος λυπήσῃ (im August oder September), παραπετάσματα ὑπὲρ αὐτῶν σηρικά, ὡς γέ τινές φασιν, ὑπερεлÉτασε. Nach Pl. waren die Vela nicht aus Seide, sondern wohl aus Carbasus.

24. M. Marcellus, 37, 11; zu 7, 149, Sohn der Octavia und des vor 40 v. C. gestorbenen C. Claudius Marcellus, war im J. 23 v. C. Aedil und starb während seines Amtes. Dio Cassius 53, 30 ὥστε τὴν ἀγορὰν ἐν παντὶ τῷ θέρει ἐν παραπετάσμασι κατὰ κορυφὴν διαλαβεῖν. Dies dauerte nur bis zum 1. August, wahrscheinlich ging Marcellus zu der Zeit nach Bajä, wo er starb.

muricibus, mit spitzen Steinen, worauf das Stehen sauer wurde, im Gegensatze von silice, breitern Pfla

stersteinen, oder lapide, Platten von Travertin.

in amphitheatris, sowohl in dem von ihm im Marsfelde aus Holz erbauten (zu 19, 200), als in dem steinernen Gebäude des Statilius Taurus, den Septa, die unter seiner Regierung abbrannten, und der Naumachie. Natürlich wurde die Decke nach dem Gebrauch abgenommen, daher konnte sie später im J. 67 über das Theater des Pompejus gespannt werden, Dio 63, 6 (vgl. Pl. 33, 54) τὰ περιπετάσματα τὰ διὰ τοῦ ἀέρος διαταθέντα, ὅπως τὸν ἥλιον ἀπερύκοι, αλουργὰ ἦν, καὶ ἐν μέ σῳ αὐτῶν ἅρμα ἐλαύνων ὁ Νέρων ἐνέστικτο· πέριξ δὲ ἀστέρες χρυσοῦ ἐπέλαμπον.

colore caeli, veilchenblau, zu 9, 134 und 139.

25. Rubent defendunt. Das cavum aedium, wofür die silberne Latinität auch cavaedium sagt, war der innere grösstentheils unbedeckte Raum des Hauses, welchen ein Rasenplatz zierte, Becker Gallus 2 S. 175 u. 182 (II. Ausg.). Ovid. met. 8, 563 vom Atrium molli tellus erat humida musco. Dies wurde gegen das Wetter durch eine Decke, hier von Purpur, geschützt, wie bei Ovid. 10, 595 super atria velum candida purpureum.

e Troiano bello, denn noch Galba trug einen leinenen Panzer. Sueton 19. Ein älterer des Amasis §. 12.

et proeliis intersit ut naufragiis? Thoracis lineis, paucos tamen, pugnasse testis est Homerus; hinc fuisse et navium armamenta apud eundem interpretantur eruditiores, quoniam cum sparta dixit significaverit sata.

[merged small][merged small][merged small][ocr errors]

V. MEDICIN.

37

(BUCH XXIII.)

DIÄTETIK. GETRÄNKE (22. 23).

Vino aluntur vires, sanguis colosque hominum. Hoc distat orbis medius et mitior plaga a circumiectis: quantum illis feritas facit roboris, tantum nobis hic sucus. Lacteus potus ossa alit, frugum nervos, aquae carnes; ideo minus ruboris est in corporibus illis et minus roboris contraque labores patientiae. Vino 38 modico nervi iuvantur, copiosiore laeduntur, sicut oculi; stomachus recreatur et appetentia ciborum invitatur, tristitia et cura hebetatur, urina et algor expellitur, somnus conciliatur. Praeterea vomitiones sistit, collectiones extra lanis humidis impositis mitigat. Asclepiades utilitatem vini aequari vix deorum potentia pronuntiavit. Vetus copiosiore aqua miscetur, magis novo uri39 nam expellit, minus siti resistit; dulce minus inebriat sed stomacho innatat, austerum facilius concoquitur. Levissimum est quod celerrime inveteratur; minus infestat nervos quod vetustate

37. orbis medius, die mittlere oder gemässigte Zone, deren es nach 2, 189f. drei gibt, die heisse, die mittlere medio terrae und die kalte.

lact. potus, ein Getränk aus Milch. frugum, 22, 164 ex üsdem (frugibus) fiunt et potus, zythum in Aegypto, caelia et cerea in Hispania, cerevisia et plura genera in Gallia aliisque provinciis, vgl. Tac. Germ. 23.

patientiae, wie die Gallier in ihren Schlachten gegen die Römer bewiesen.

oculi, 14, 142.

38. collectiones, die Geschwülste, in der medicinischen Sprache, wie bei Pl. häufig.

Asclepiades, s. 26, 12 ff. - dulce austerum, der süsse und herbe Wein, in Italien jetzt dolce und asciuto.

dulcescit. Stomacho minus utile est pingue, nigrum, sed corpora magis alit; tenue et austerum minus alit, magis stomachum nutrit, celerius per urinam transit, tanto magis capita temptat; hoc et in omni alio suco semel dictum sit. Vinum situinum fumo inveteratum insaluberrimum; mangones ista in apothecis excogitavere, iam et patres familias aetatem addunt his quae per se cariem trahunt. Quo certe vocabulo satis consilii dedere prisci, 40 quoniam et in materiis cariem fumus erodit; at nos e diverso fumi amaritudine vetustatem indui persuasum habemus. Quae sunt admodum exalbida, haec vetustate insalubria fiunt. Quo generosius vinum est, hoc magis vetustate crassescit et in amaritudinem corpori minime utilem coit; condire eo aliud minus annosum, salubre est. Sua cuique vino saliva innocentissima, sua cuique aetas gratissima, hoc est media.

Corpus augere volentibus aut mollire alvum conducit inter 41 cibos bibere; contra minuentibus alvumque cohibentibus sitire in edendo, postea parum bibere. Vinum ieiunos bibere novitio invento inutilissimum est curis vigoremque animi ad procinctum tendentibus, somno vero ac securitatibus iamdudum hoc fuit quod Homerica illa Helena ante cibum ministravit: sic quoque 42 in proverbium cessit sapientiam vino obumbrari. Vino demus homines, quod soli animalium non sitientes bibimus. Aquae potum interponere utilissimum, itemque e iugi superbibere; ebrietatem quidem frigidae potus extemplo discutit. Meracis potioni- 43

39. fumo, in den apothecae, zu 14, 57, im Gegensatz zu dem folgenden per se.

mangones, nicht allein Sklavenhändler (zu 7, 55), sondern davon übertragen alle betrügerischen Händler.

cariem eigentlich Fäulniss, dann der eigenthümlich bittere Geschmack des alten Weins; 14, 55.

40. materiis, dem Bauholz. salubre, vgl. 14, 55; die Hdss. haben insalubre.

saliva, metonymisch Prop. 4, 8, 38 saliva meri.

vigilem. ad procinctum, zu einem ernstlichen Geschäfte, weil man zur Reise oder zum Kampf sich gürtete; so 8, 181 in procinctu dimicationem poscentibus.

somno, Gegensatz zu vigorem etc., securitatibus zu curis ; der Plural ist sonst, ganz späte Schriftsteller ausgenommen, nicht gebräuchlich. Der Dativ wird mit fuit construiert, wie z. B. 25, 18 esse remedio.

quodministravit, Odyss. 4, 20 κακῶν ἐπίνηπενθές τ ̓ ἄχιλόν τε, sapor, wie ληθον ἁπάντων, vgl. 25, 12.

41. novitio, 16, 143. curis, ernsthafte Beschäftigungen, Bemühungen, wie oft bei Pl. tendentibus statt des gewöhnlichern intend., Statius Achill. 1,543 tende animum

[ocr errors]

42. demus, wir müssen es dem Weine zuschreiben, wie 7, 186 gloriae artificiis daretur.

interponere zwischen dem Weintrinken, superbib. nach demselben.

« IndietroContinua »