tilinae? minume; fed ita cenfeo: publicandas eorum pecunias, ipfos in vinculis habendos per municipia, quae maxume opibus valent : neu quis de is poftea ad Senatum referat, i neue cum populo agat: qui aliter fecerit, Senatum exiftumare, eum contra rempublicam et falutem omnium facturum. Poftquam Caefar dicendi finem fecit, ceteri verbo alius alii varie adfentiebantur: at M. Porcius Cato rogatus fententiam, huiuscemodi orationem habuit. + Longe mibi alia mens eft, Patres confcripti, cum res atque pericula noftra confidero, et cum fententias nonnullorum mecum ipse reputo. Illi mihi disseruisse videntur de poena eorum, qui patriae, parentibus, aris atque focis fuis bellum parauere : res autem monet, cauere ab illis, quam, quid in illis ftatuamus, conJultare. Nam cetera tum perfequare, vbi maleficio facta funt; hoc, nifi prouideris, ne accidàt ; vbi euenit, fruftra iudicia implores. capta vrbe, nihil fit reliqui victis. Sed, per deos immortalis, vos ego adpello, qui femper domos, villas, figna, tabulas veftras pluris, quam rempublicam, feciftis: fi ifta, cuius re, cumque modi fint, quae amplexamini, retinefi voluptatibus veftris otium praebere voltis; expergifcimini aliquando et capeite rempublicam. Non agitur de vectigalibus, non de fociorum iniuriis ; libertas et anima nostra in dubio eft. Saepe numero, Patres conscripti, multa verba in hoc ordine feci: Saepe de luxuria atque auaritia noftrorum ciuium questus fum; multosque mortalis ea caufa aduorfos habeo, qui mihi atque animo meo nullius vmquam delicti gratiam feciffem, haud facile alterius lubidini malefacta condonabam. Sed, ea tametfi vos parui pendebatis; tamen respublica firma, opulentia neglegentiam tolerabat. Nunc vero non id agitur, bonis, an malis moribus viuamus; neque quantum, aut quam magnificum imperium populi Romani: fed cuius haec cumque modi, noftra, an nobiscum ona, bhoftium futura fint. Hic mihi • quisquam manfuetudinem et misericordiam nominat. iampridem equidem nos vera rerum vocabula amifimus; quia bona aliena largiri, liberalitas; malarum rerum auducia fortitudo vocatur. eo respublica in extremo fita, Sint fane, quoniam ita fe mores habent, liberales ex fociorum fortunis, fint misericordes in 1 furibus aerarii: ne illis fanguinem noftrum largiantur; et, dum paucis fceleratis parcunt, bonos omnis perditum eant. Bene et compofite C. Caefar paullo ante in hoc ordine de vita et morté disseruit; falfa, credo, existumans, quae de inferis memorantur: diuerfo itinere malos a bonis loca tetra, inculta, foeda atque formidolofa habere. Itaque cenfuit PECVNIAS EORVM PVBLICANDAS, IPSOS PER MVNICIPIA IN CVSTODIIS HABENDOS; videlicet timens, ne, fi Romae fint, aut a popularibus coniurationis, aut a multitudine conducta per vim eripiantur. Quafi vero mali atque fcelefti tantummodo in vrbe, et non per totam Italiam fints aut non ibi plus poffit audacia, vbi ad defendendum opes minores. Quare vanum equidem hoc confilium, fi periculum ex illis metuit. fin in tanto omnium metu folus non timet; eo magis refert mihi atque vobis timere. Quare cum de P. Lentulo ceterisque ftatuetis, pro certo habetote, vos fimul de exercitu Catilinae et de omnibus coniuratis decernere. Quanto vos attentius ea agetis, tanto illis animus infirmior erit. fi paullulum modo vos languere viderint, iam omnes feroces aderunt. Nolite exiftumare, maiores noftros armis rem publicam ex parua magnam feciffe. Si ita res esset, multo pulcherrumam eam nos haberemus: quippe fociorum atque ciuium, praeterea morum atque equorum maior nobis copia, quam illis. Sed alia fuere, quae illos magnos fecere; quae nobis nulla funt: domi induftria, foris iuftum imperium, animus in confulendo liber, neque delicto, neque lubidini obnoxius. Pro his nos habemus luxuriam atque auaritiam; publice egestatem, priuatim opulentiam; laudamus diuitias, Sequimur inertiam; inter bonos et malos discrimen nullum; omnia virtutis praemia ambitio possidet. Neque mirum; vbi vos feparatim fibi quisque confilium capitis, vbi domi voluptatibus, hic pecuniae, aut gratiae feruitis ; eo fit, vt impetus fiat in vacuam rempublicam. Sed ego haec omitto. Coniurauere nobiliumi ciues patriam incendere : Gallorum gentem infeftisfumam nomini Romano ad bellum arceffunt: dux hoftium fupra caput eft: Vos cunctamini etiam nunc, quid intra moenia adprehenfis hoftibus, faciatis? Mifereamini cenfeo: deliquere homines adolefcen tuli per ambitionem; atque etiam armatos dimittatis. Ne ifta vobis manfuetudo et mifericordia, fi illi arma ceperint, in miferiam vertet. Scilicet res afpera eft; fed vos non timetis eam. Immo vero maxume; fed inertia et mollitia animi, alius alium exfpectantes cunctamini, dis immortalibus confifi, qui hanc rempublicam in maxumis saepe periculis feruauere. Non votis, neque fuppliciis muliebribus auxilia deorum parantur: vigilando, agendo, bene confulendo profpera om nia cedunt: vbi fecordiae te atque ignauiae tradideris, nequidquam deos implores; irati infeftique funt. Apud maiores noftros T. Manlius Torquatus bello Gallico filium suum, quod is contra imperium in hoftem pugnauerat, necari iuffit. atque ille egregius adolefcens immoderatae fortitudinis morte poenas dedit; Vos de crudeliffumis parricidis quid ftatuatis, cunctamini? Videlicet vita cetera eorum huic fceleri obftat. Verum purcite dignitati Lentuli fi ipfe pudicitiae, fi famae fuae, fi dis aut hominibus vmquam vllis pepercit : igno Scite Cethegi adolefcentiae; nifi iterum patriae bellum fecit. Nam quid ego de Gabinio, Statilio, Coepario loquar? quibus fi quidquam vmquam penfi fuisset, non ea con F |