& ingens

Flore piri, glandemque fues fregere fub ulmis.
Nec modus inferere atque oculos imponere fimplex.
Nam qua fe medio trudunt de cortice gemmæ,
Et tenuis rumpunt tunicas, anguftus in ipfo
Fit nodo finus: huc aliena ex arbore germen
Includunt, udoque, docent inolefcere libro.
Aut rurfum enodes trunci refecantur, & alte
Finditur in folidum cuneis via: deinde feraces
Plantæ immittuntur: nec longum tempus,
Exiit ad coelum ramis felicibus arbos,
Miraturque novas frondis, & non fua poma.
Præterea genus haud unum, nec fortibus ulmis
Nec falici, lotoque, nec Idæis cypariffis.
Nec pingues unam in faciem nafcuntur olivæ,
Orchades, & radii, & amara paufia bacca,
Pomaque, & Alcinoi filvæ: nec furculus idem
Cruftumiis Syriifque piris, gravibufque volemis.
Non eadem arboribus pendet vindemia noftris,
Quam Methymnæo carpit de palmite Lesbos.
Sunt Thafiæ vites, funt & Mareotides alba:
Pinguibus hæ terris habiles, levioribus illæ.
Et paffo Pfythia utilior, tenuifque Lageos,
Tentatura pedes olim, vin&turaque linguam :
Purpuree, preciæque. & quo te carmine dicam
Rhætica? nec cellis ideo contende Falernis.
Sunt etiam Amineæ vites, firmiffima vina:
Tmolius affurgit quibus, & rex ipfe Phanæus,
Argitifque minor: cui non certaverit ulla,
Aut tantum fluere, aut totidem durare per annos.
Non ego te, Dis & menfis accepta secundis,
Tranfierim, Rhodia, & tumidis, Bumafte, racemis.

75

80

85

90

95

100

Sed neque quam multæ fpecies, nec nomina quæ fint,
Ef numerus: neque enim numero comprendere refert:
Quem qui fcire velit, Libyci velit æquoris idem
5 Difcere quam multæ zephyro turbentur arenæ è
Aut, ubi navigiis violentior incidit eurus,
Noffe, quot lonii veniant ad litora fluctus...
Nec vero terræ ferre omnes omnia poffunt.
Fluminibus falices, craffifque paludibus alni
Nafcuntur: fteriles faxofis montibus orni:
Litora myrtetis lætiffima: denique apertos
Bacchus amat collis, aquilonem & frigora taxi.
Alpice & extremis domitum cultoribus orbem,
Eoafque domos Arabum, pictofque Gelonos.
Divifa arboribus patriæ: fola India nigrum
Fert ebenum: folis eft turea virga Sabais.
Quid tibi odorato referam fudantia ligno
Ballamaque, & baccas femper frondentis acanthi ?
Quid nemora Ethiopum, molli canentia lana?.
Velleraque ut foliis depectant tenuia Seres?".
Aut quos Oceano propior gerit India lucos,
Extremi finus orbis ubi aera vincere fummum
Arboris haud ullæ jactu potuere fagittæ.
Et gens illa quidem fumtis non tarda pharetris.
Media fert triftes fuccos, tardumque faporem
Felicis mali; quo non præfentius ullum
Pocula fi quando fævæ infecere novercæ,
Mifcueruntque herbas & non innoxia verba',
Auxilium venit, ac membris agit atra venena.

Ipfa

ingens arbos, faciemque fimillima lauro;
Et, fi non alium late jactaret odorem,
Laurus erat. folia haud ullis labentia ventis :

105

ΓΙΟ

115

120

125

130

Flos ad prima tenax. animas & olentia Medi
Ora fovent illo, & fenibus medicantur anhelis.

Sed neque Medorum filvæ, ditiffima terra,
Nec pulcher Ganges, atque auro turbidus Hermus,
Laudibus Italiæ certent : non Bactra, neque Indi,
Totaque turiferis Panchaïa pinguis arenis.
Hæc loca non tauri fpirantes naribus ignem
Invertere, fatis immanis dentibus hydri;
Nec galeis denfifque virûm feges horruit haftis:
Sed gravidæ fruges, & Bacchi Mafficus humor
Implevere tenent oleæ armentaque læta.
Hinc bellator equus campo fefe arduus infert :
Hinc albi, Clitumne, greges, & maxima aurus
Victima, fæpe tuo perfufi flumine facro
Romanos ad templa Deûm duxere triumphos.
Hic ver affiduum, atque alienis menfibus æstas :
Bis gravidæ pecudes, bis pomis utilis arbor.
At rabidæ tigres abfunt, & fæva leonum
Semina; nec miferos fallunt aconita legentis;
Nec rapit immenfos orbis per humum, neque tanto
Squamcus in fpiram tractu fe colligit anguis.
Adde tot egregias urbis, operumque laborem
Tot congefta manu præruptis oppida faxis
Fluminaque antiquos fubterlabentia muros.

An mare, quod fupra, memorem, quodque alluit infra,
Anne lacus tantos? te, Lari maxime, teque
Fluctibus & fremitu affurgens, Benace, marino?
An memorem portus, Lucrinoque addita clauftra:
Atque indignatum magnis ftridoribus æquor,
Julia qua ponto longe fonat unda refufo,
Thyrrhenufque fretis immittitur æftus Avernis?

140

145

150

155

160

Hæc eadem argenti rivos ærifque metalla
Oftendit venis, atque auro plurima fluxit.

Hæc genus acre virûm Marfos, pubemque Sabellam,
Affnerumque malo Ligurem, Volcofque verutos
Extulit: hæc Decios, Marios, magnofque Camillos,
Scipiadas duros bello: & te, maxime Cæfar,
Qui nunc extremis Afiæ jam victor in oris.
Imbellem avertis Romanis arcibus Indum.
Salve, magna parens frugum, Saturnia tellus ;
Magna virum: tibi res antiquæ laudis & artis
Ingredior, fanctos aufus recludere fontis,
Afcræumque cano Romana per oppida carmen.

165

170

175

Nunc locus arvorum ingeniis: quæ robora cuique,

Quis color, & quæ fit rebus natura ferendis.
Difficiles primum terræ, collefque maligni,
Tenuis ubi argilla, & dumofis calculus arvis,
Palladia gaudent filva vivacis oliva.
Indicio eft, tractu furgens oleafter eodem
Plurimus, & ftrati baccis filveftribus agri.
At quæ pinguis humus, dulcique uligine læta,
Quique frequens herbis & fertilis ubere campus,
Qualem fæpe cava montis couvalle folemus
Difpicere: huc fummis liquuntur rupibus amnes,
Felicemque trahunt limum: quique editus auftro,
Et filicem curvis invifam pafcit aratris :
Hic tibi prævalidas olim multoque fluentis
Sufficiet Baccho vitis: hic fertilis uvæ,
Hic laticis, qualem pateris libamus & auro,
bufavit cum pinguis ebur Tyrrhenus ad aras,
Lancibus & pandis fumantia reddimus exta.
Sin armenta magis ftudium vitulofque tueri,

180

185

190

195

Aut foetus ovium, aut urentis culta capellas:
Saltus, & faturi petito longinqua Tarenti,
Et qualem infelix amifit Mantua campum,
Pafcentem niveos herbofo flumine cycnos.
Non liquidi gregibus fontes, non gramina deerunt.
Et quantum longis carpent armenta diebus,
Exigua tantum gelidus ros nocte reponet.

Nigra fere, & preffo pinguis fub vomere terra,
Et cui putre folum, ( namque
folum, (namque hoc imitamur arando)
Optima frumentis. non ulló ex æquore cernes
Plura domum tardis decedere plauftra juvencis:
Aut unde iratus filvam devexit arator,
Et nemora evertit multos ignava per annos,
Antiquafque domos avium cum ftirpibus imis
Eruit illæ altum nidis petiere relictis :
At rudis enituit impulfo vomere campus.
Nam jejuna quidem clivofi glarea ruris
Vix humilis apibus cafias roremque miniftrat:
Et tophus fcaber, & nigris exefa chelydris
Creta, negant alios æque ferpentibus agros
Dulcem ferre cibum, & curvas præbere latebras.
Quæ tenuem exhalat nebulam, fumofque volucris ;
Et bibit humorem, &, cum vult, ex fe ipfa remittit:
Quæque fuo viridi femper fe gramine vestit,
Nec fcabie & falfa lædit robigine ferrum,
Illa tibi lætis intexet vitibus ulmos:
Illa ferax oleo eft: illam experiere colendo,
Et facilem pecori, & patientem vomeris unci.
Talem dives arat Capua, & vicina Vefevo
Ora jugo, & vacuis Clanius non æquus Acerris.

200

205

210

-215

Nunc, quo quamque modo poffis cognofcere, dicam.

220

225