CODELLAS COLLI, 4/54

A 2 V13 1823

SUMMARIUM LIBRI VII.

TARENTO Gylippus Locros Epizephyrios petit, inde, re deliberata, Himeram, quo
tutius per Siculos, adjutus ab Himeræis, Selinuntiis aliisque, Syracusas penetrare
possit. 2. Interim ceteræ Corinthiorum naves Leucade proficiscuntur, et Gon-
gylus, unus ex ducibus earum, qui primus venit Syracusas, allatis nuntiis de
Gylippi et Corinthiorum adventu, Syracusanorum animum auget. Atheniensium
opera pene confecta erant, cum Gylippus Epipolis appropinquaret, obviam eunte
simul toto Syracusanorum exercitu. 3. Tum Nicias, præcone, qui eum quinque
diebus e Sicilia abire jusserat, sine responso ad Gylippum remisso, aciem contra
instruit; cum autem Gylippus a munimentis in latiorem campum se reciperet, non
discedit a munimentis. Postridie Gylippus, qui in Temenite promontorio pernoc-
taverat cum suis, contra Atheniensium munimenta majorem copiarum partem
ducit; reliquas adversus Labdalum castellum mittit, idque occupat. 4. Deinde
murum obliquum a Syracusis versus Atheniensium opera dirigit; simul, adducto
per noctem exercitu, infirmiorem eorum muri partem tentat, sed frustra. Nicias
autem Plemmyrium tribus castellis munit, eoque naves suas subducit, ut ad navale
prælium magis præsto sint. Jam tum classiarii in aquatione et fruticum collec-
tione ab equitibus Syracusanis 'misere vexari. Corinthiis navibus tum temporis
succedentibus viginti ex suis obviam mittit Nicias, ut circa Locros et Rhegium
illis insidiarentur. 5. Interim Syracusani, cum prope munimenta in angusto
loco, ubi equitum nullus usus, Athenienses invaderent, profligantur. Sed Gy-
lippus, suam culpam arguens, reficit animos adhortatione, 6. et denuo ad præ-
lium educit in campum spatiosiorem, ne Nicia quidem pugnam recusante. Tum
equitum impetu primum sinistrum Atheniensium cornu, post reliquus quoque
exercitus funditur et in munimenta compellitur. Et statim nocte insequenti
Syracusani munitionem suam ultra Atheniensium murum perduxerunt. 7. Post
Corinthiarum navium adventum Gylippus copias parat et pedestres et navales,
totam Siciliam obeundo, legatisque in Peloponnesum missis. 8. Neque Nicias
tum non misit legatos Athenas cum mandatis et epistola, ne quid in legatis im-
pedimenti esset, quominus suam Athenienses sententiam perspicerent. 9. Euetion
Atheniensis cum Perdicca et multis Thracibus Amphipolin frustra invadit. 10.
Cum Athenas venissent, quos Nicias miserat, in concione a publico scriba recita-
tur 11-15. ejus epistola, qua ea, quæ post Gylippi adventum acciderant,
item hostium opes, suarum navium et remigum miseram conditionem, exponit,
poscitque, ut aut arcessant reliquias exercitus, aut alium exercitum, et pedestrem
et navalem, non minorem illo priore, in subsidium mittant cum pecunia, atque in
ipsius locum successorem, cum ex renibus laboret. 16. Athenienses Nicia statim
duos collegas ex illis, qui jam in Sicilia erant, adjungunt, donec Demosthenes et
Thucyd.
VOL. III.

91812

A

Eurymedon, quos in priorum ejus collegarum locum suffecerant, eo pervenirent. E quibus Eurymedontem præmittunt statim cum decem navibus et argento; 17. Demosthenes autem primo vere profecturus exercitum et naves per hiemem parabat. Simul viginti naves circa Peloponnesum mittunt Athenienses, qui impedirent, quo minus Corintho vel ex aliis Peloponnesi oppidis auxilium in Siciliam transnavigaret. Quibus Corinthii, onerariis navigiis copias emissuri, viginti quinque naves opponunt. 18. Lacedæmonii autem incursionem in Atticam parant, firmatis animis, nec ulla religione impeditis, quod Athenienses contra fœderis leges fecisse videantur. 19. Et primo statim vere, Agide duce, et Deceliam muniunt, et una cum Bœotis milites in Siciliam mittunt, quos deinceps sequuntur etiam Corinthii Sicyoniique. 20. Eodem tempore Athenienses et triginta naves, duce Charicle, circa Peloponnesum mittunt, et Demosthenem in Siciliam cum sexaginta navibus Atticis, quinque Chiis; qui Æginæ Chariclem, Argivos in naves suas recepturum, opperiebatur. 21. Gylippus cum copiis, e Siciliæ urbibus collectis, redit Syracusas, et, Hermocrate adjuvante, Syracusanis persuadet, ut classem instruant, bellique navalis fortunam periclitentur. 22. Quo facto, dum navibus partim a majore portu, partim a minore, classis Atheniensium impugnatur, Gylippus 23., intentis ad navale prælium omnium animis, deinceps oppugnata cum peditatu castella in Plemmyrio facta cepit omnia sine negotio ; navalis autem victoria interim ad Athenienses concessit. 24. Ex tribus illis castellis, in quibus magnas et frumenti et nautici apparatus copias Syracusani ceperant, duo destruunt, unum servant et præsidio firmant. Primum hoc et gravissimum damnum Atheniensibus in Sicilia acciderat, quo non solum commeatuum importatio impediebatur, sed etiam animi omnino debilitabantur. 25. Quarum rerum nuntios in Peloponnesum mittunt Syracusani, et inde ab eo tempore sæpius cùm Atheniensibus classe confligunt. Maximum vero certamen de vallis, a Syracusanis ante vetera navalia in magno portu fixis, exarsit. Et in Siciliæ civitates legati missi sunt cum nuntiis rerum gestarum, qui ad auxilium ferendum evocarent. 26. Interim Demosthenes, adjuncto sibi Charicle, primum Epidaurum Limeram devastavit, deinde in isthmo quodam Peloponnesi, prope Cythera, munimentum facere instituit, ad cujus perfectionem Chariclem reliquit, ipse circa Peloponnesum Corcyram profectus. 27-28. Cum Thraces, quos Athenienses cum Demosthene in Siciliam missuri erant, sero advenissent, Athenienses, exhaustis publicis privatisque opibus, domum eos remittunt. 29. Qui cum per Euripum navigantes ad Bootiæ littora appulissent, Mycalessios oppresserunt, et, magna ibi strage facta, 30. a Thebanis, confestim ad auxilium succurrentibus, ad naves compulsi sunt. 31. Demosthenes in itinere illo versus Corcyram Pheæ in Elide occupat navem onerariam Corinthiorum, a Zacynthiis et Cephalleniis milites recipit, et circa Acarnaniam adhuc versatur, cum redux e Sicilia Eurymedon advenit, Plemmyriumque receptum nuntiat. Quo facto, missis decem navibus Naupactum Cononi, qui aderat ad auxilium contra Corinthios arcessendum, Eurymedon Corcyræis naves imperavit et militum delectum ibi habuit; Demosthenes vero apud Acarnanes funditores jaculatoresque collegit. 32. In Sicilia Nicias per Siculos, qui ipsius socii erant, partem eorum Siciliensium, qui Syracusanis in auxilium adducebantur, intercipit. 33. Camarinenses autem varii generis pedites, Geloi etiam naves quinque et equites ducentos Syracusanis mittunt ; et plerique omnes Sicilienses, etiam ii, qui hactenus belli eventum circumspexerant, tum temporis iisdem opem ferebant, præter Agrigentinos, neutri addictos parti.-Demosthenes interim et Eurymedon proficiscuntur, et circumvecti Iapygiam, Metapontios Thuriosque adeunt et ad socie

tatem hortantur. 34. Interim navale fit prælium inter Corinthios et Athenienses ad Achaiæ littora, ubi ancipiti Marte pugnatum. 35. Demosthenes vero, Thuriis profectus, Italiam usque Petram in Rheginorum ditione circumnavigavit. 36. Cujus adventum cum Syracusani rescivissent, classe periclitandum esse rati, na`vium suarum proras crassiores firmioresque effecerunt, ut adversis proris incurrentes debiliores a proris Atheniensium naves perfringerent. 37. Tum Gylippus pedestres copias Atheniensium munimentis adduxit, et ab Olympieo simul equites velitesque eodem procedere jussit; naves autem, paullo post prodeuntes, perturbarunt quidem ab initio Athenienses, in omnia simul se convertere coactos, 38. sed nihil, quod operæ pretium esset, effecerunt, et postridie Nicias, onerariis quibusdam navibus ante vallum suum productis, navium suarum stationem firmavit. 39. Postero die eadem, quæ modo descripta est (c. 37.), pugnæ ratione usi, Aristonis Corinthii consilio forum rerum venalium ex urbe ad mare transferri jusserunt, ut juxta naves nautæ expositi pranderent. 40. Cum igitur se recepissent Syracusani, Athenienses egressi, et ipsi prandium apparaverunt, rati, illos tamquam superatos se recepisse, nec eo die reversuros. Illi vero invehebantur statim; et, prælio commisso, magnam ex illa prorarum, constructione utilitatem percipiebant. 41. Tandem Athenienses victi recesserunt, Syracusanis persequentibus usque ad onerarias illas naves, ubi delphines antennis suspensi minabantur, quibus duæ naves temere propinquantes interierunt. Atheniensium septem naves demersæ, multæ laceratæ. 42. Circa illud tempus Demosthenes et Eurymedon cum navibus septuaginta ferme, et quinque millibus gravis armaturæ militum adveniunt. Et statim Demosthenes constituit, castra in Epipolis, a Nicia relicta, recipere et ea ratione munimentum Syracusanorum capere. 43. Quod consilium, cum machinæ nihil valuissent, exsequi ausus nocte cum copiis plerisque omnibus, circa Euryelum quidem clam ascendit et progreditur; mox autem, rumore de hostium adventu per castra Syracusanorum sparso, cum hi contra irent, primique Booti resisterent: 44. adeo turbati sunt Athenienses, catervatim in tenebris procedentes, nec suos ab hostibus internoscentes, ut gravissima clade afficerentur. 45. Postridie Syracusani duo ob hanc victoriam tropea ponunt; Athenienses cadavera sua fide publica interposita recipiunt. 46. Agrigentum Sicanus cum quindecim navibus mittitur, ut Syracusanis conciliaret urbem tum factionibus distractam. Gylippus ad Siciliæ urbes se convertit, copias arcessiturus. 47. Atheniensium prætores in consilio de summa re habito, inter se dissentiebant, cum Demosthenes discessum, 48. Nicias perseverantiam suaderet; 49, et, licet Eurymedon Demosthenis sententiæ accederet, tamen, Nicia refragante, Athenienses cunctati in loco manebant. 50. Interim Sicanus redit Agrigento, infecta re; Gylippus vero cum alio magno exercitu; simul Peloponnesii, qui vere profecti erant in navibus onerariis, adsunt. Quorum adventu rursus ad hostem aggrediendum Syracusani excitantur. Athenienses autem, Nicia non amplius resistente, ad discessum se parantes, forte lunæ defectu cum plerique, tum imprimis Nicias, adeo terrentur, ut ante diem vicesimum septimum abire religioni habeant. 51. Quod ubi Syracusani rescivere, multo etiam acrius institerunt, ut eo ipso loco Athenienses conficerent. Et primo quidem die muros Atheniensium oppugnant, et propugnatorum non multos interficiunt; 52. altero autem non solum pedestri exercitu murum, sed etiam navibus septuaginta sex hostem invadunt, et prælio navali vincunt, Eurymedonte occiso. 53. Hoc prælium aliud certamen excipit inter copias pedestres, quoniam Gylippus cum suis ad littus et portus crepidinem festinat. Ibi primum Tyrseni, tum ipsi Athenienses, eorum impetum repellunt, et plurimas naves servant. Sed octodecim naves Syracusani capiunt, et classiarios

nautasque necant omnes. 54. Quibus rebus gestis, utrimque ponuntur tropæa, a Syracusanis ob navalem victoriam, ab Atheniensibus ob fusum terra hostem. 55. Summa dehinc in castris Atheniensium tristitia obtinebat, cum præter exspectationem etiam navali prœlio, etsi navium numero superiores, victi essent. 56. At Syracusani, non amplius de sua salute dimicandum esse rati, sed quomodo Athenienses interciperent, ostium portus claudere statuebant; sperantes, summam inde apud omnes Græcos gloriam se adepturos, quandoquidem ipsi suam urbem periculo objecissent, et maximum navium numerum suppeditassent. 57. Recensentur Atheniensium socii, contra Syracusas profecti, 58. item Syracusanorum. 59. Portum igitur obstruunt triremibus ex obliquo objectis, aliisque navigiis, ancoris ea stabilientes. 60. Qua re animadversa, duces Atheniensium, taxiarchis quoque in consilium adhibitis, decernunt, muro superiore relicto, prope navium stationem munimentum quam minimum, ad utensilia et ægrotos recipiendum, exstruere, militesque omnes in naves imponere, ut, navalis pugnæ periculo facto, aut, victoriam consecuti, Catanam abirent, aut, victi, combustis navibus, pedestri itinere ad amicum quoddam oppidum penetrarent. Itaque decem et centum naves impleverunt. Nicias autem militum, propter inopiam pugnæ discrimen accelerantium, animos 61-64. adhortatione reficere conatus est. 65. Gylippus interim et Syracusani, cum hostium consilia animadvertissent, parant et ipsi se invicem ad navalem pugnam, et cum singuli duces, tum maxime Gylippus oratione 66-68. utuntur, ad animos suorum augendos accommodata. 69. Cum vero Niciæ parum sufficere viderentur et ea, quæ parasset, et ea, quæ oratione exposuisset, denuo con‹ versus ad trierarchos, singulos exstimulat, partarum ab ipsis laudum, majorum, patriæ commemoratione. Tum peditatum in littore constituit ipse; Demosthenes vero, cum Menandro et Euthydemo, classem adversus claustra portus duxit. 70. Itaque confestim prælium summa utrimque alacritate commissum est, 71. spectante e terra utroque peditatu, maximo cum studio, nec sine clamore et ululatu, prout suos aut vincere aut vinci animadverterent. Tandem classis Atheniensium devicta ad terram appulit, et maxima omnes non solum classiarios, sed etiam pedites trepidatio invasit. 72. Post hæc suadenti Demostheni, ut cum satis magno navium superstitum numero claustra portus perfringere conarentur, assensus Nicias recusante periculum exercitu prohibetur, quo minus per mare effugiat, et in consilium per terram discedendi rejicitur. 73. Quod cum Hermocrates divinasset, nec posset magistratibus persuadere, ut statim exercitum ad vias intercipiendas educerent: missis equitibus quibusdam ad castra Atheniensium, qui sub amicitiæ specie indicarent, omnem Syracusanorum exercitum ad vias occludendas profectum esse, eosque monerent, ne noctu abirent, 74. Niciam decepit atque permovit, ut non solum illam noctem, sed etiam posterum diem in eodem loco maneret. Interea Gylippus et Syracusani vias intercludunt, et transitus fluviorum custodiunt; atque naves Atheniensium, nemine prohibente, in suam stationem transvehunt. 75. Tertio igitur die post pugnam navalem Atheniensium exercitus profectus, non sine summo moerore castra cum sauciis et ægrotis relinquit, sua quisque necessaria portans. 76. Priusquam autem iter ingrederentur, Nicias eos consolatus est 77. oratione, qua spem melioris fortunæ eo maxime firmabat, quod gravissima quæque perpessi deorum iram complevissent. 78. Bifariam divisus exercitus quadrato agmine procedit; priori parti Nicias, alteri Demosthenes præest. Et apud Anapum quidem fluvium Syracusanos, transitum prohibituros, propellunt et trajiciunt; sed in ulteriore itinere ubique ab equitibus levique armatura hostium premuntur, ita ut non amplius quadraginta stadiorum iter conficerent, postridie vero viginti tantum. Interim Syracusani transitum quendam montanum, quem ingressuri erant Atheni-