Immagini della pagina
PDF
ePub

mae dignitas, corporis motus plenus et artis et venustatis, vocis et suavitas et magnitudo. Sic in hoc nihil praeter actionem fuit, cetera etiam minora quam in superiore. M. Piso quidquid habuit ha- 67 buit ex disciplina maxumeque ex omnibus, qui ante fuerunt, Grae- 236 cis doctrinis eruditus fuit. Habuit a natura genus quoddam acuminis, quod etiam arte limaverat, quod erat in reprehendendis verbis versutum et sollers, sed saepe stomachosum, nonnumquam frigidum, interdum etiam facetum. Is laborem forensem diutius non tulit, quod et corpore erat infirmo et hominum ineptias ac stultitias, quae devorandae nobis sunt, non ferebat iracundiusque respuebat sive morose, ut putabatur, sive ingenuo liberoque fastidio. Is cum satis floruisset adulescens, minor haberi est coeptus postea; deinde ex virginum iudicio magnam laudem est adeptus et ex eo tempore quasi revocatus in cursum tenuit locum tam diu quam ferre potuit laborem; postea quantum detraxit ex studio, tantum amisit ex gloria. P. Murena mediocri ingenio, 237 sed magno studio rerum veterum, litterarum et studiosus et non

schwörung wurde er hingerichtet. Catil. III, 5, 11: ingenium illud et dicendi exercitatio, qua semper valuit, (eum defecit).

236. M. Pupius Piso Calpurnianus verwaltete pro consule Hispanien und triumphirte im J. 685 (69); Consul im J. 693 (61), Ciceros Gegner in vielen Dingen. Ascon. zu Cic. Pison. p. 15: Pupius Piso eisdem temporibus, quibus Cicero, sed tanto aetate maior, ut adulescentulum Ciceronem pater ad eum deduceret, quod in eo antiquae vitae similitudo et multae erant litterae; orator quoque melior quam frequentior habitus est. Gemeinsame Uebungen im Reden erwähnt Cicero 240. 310; gemeinschaftliches Studium der Philosophie in Athen de fin. V, 1, 1.

Graec. doctr. Er war Peripatetiker und nimmt als solcher in der Schrift de finibus am Gespräche Theil.

erud. de nat. deor. III, 29, 3: omni doctrina eruditus. p. Arch. 7, 15 istane doctrina eruditi fuerunt?

etiam weist auf versutum et sollers, nicht auf frigidum zurück.

laborem. Hierauf folgt in den Handschriften 'quasi cursum', ein aus dem folgenden Satz hierher genommener störender Zusatz.

diutius, wie citius, otius, wo wir den Positiv setzen. Der Vergleichungspunkt ergiebt sich immer leicht aus dem Zusammenhang, wie wenn man sagt: 'er konnte es nicht länger ertragen'. Der Ausdruck der Rede wird dadurch lebhafter, drängender.

devorare, mit Hast verschlingen, um es rasch zu beseitigen; wir sagen 'verschlucken'.

morose 'aus übler Laune'.

virg. iud. Ohne Zweifel ist dies die virginum absolutio, deren Cicero Cat. III, 4, 9 als 10 Jahre vor seinem Consulat, also im J. 681 (73) erfolgt, Erwähnung thut; sonst ist nichts darüber bekannt.

revocatus, von den Spielen, in welchen das Publicum den hervorruft, der wieder auftreten soll, besonders vom Schauspieler, der wieder auf die Bühne gerufen wird, um etwas zu wiederholen.

curs. 127.

237. P. Licinius Murena starb

imperitus, multae industriae et magni laboris fuit. C. Censorinus Graecis litteris satis doctus, quod proposuerat explicans expedite, non invenustus actor, sed iners et inimicus fori. L. Turius parvo ingenio, sed multo labore quoquo modo poterat saepe dicebat; 238 itaque ei paucae centuriae ad consulatum defuerunt. C. Macer auctoritate semper eguit, sed fuit patronus propemodum diligentissumus. Huius si vita, si mores, si vultus denique non omnem commendationem ingeni everteret, maius nomen in patronis fuisset. Non erat abundans, non inops tamen, non valde nitens, non plane horrida oratio; vox gestus et omnis actio sine lepore; at in inveniendis componendisque rebus mira accuratio, ut non facile in ullo diligentiorem maioremque cognoverim, sed eam, ut citius veteratoriam quam oratoriam diceres. Hic etsi etiam in publicis causis probabatur, tamen in privatis illustriorem 68 obtinebat locum. C. deinde Piso statarius et sermonis plenus

239

im J. 673 (81). 311.

C. Marcius Censorinus. Plut. Sull. 5: ἀναχωρήσαντι (aus Cilicien im J. 663 (91)) δὲ αὐτῷ (Σύλλα) δίκην ἔλαχε δώρων Κηνσωρινος ὡς πολλὰ χρήματα συνειλοχότι παρὰ τὸν νόμον ἐκ φίλης καὶ συμμάχου βα σιλείας. Οὐ μὴν ἀπήντησεν ἐπὶ τὴν κρίσιν, ἀλλ ̓ ἀπέστη τῆς κατηyogías. Auch er kam im J. 673 (81) um. 311.

prop. 152. 217.

L. Turius ist unbekannt.

238. C. Licinius Macer wurde als praetorius im J. 688 (66) bei Cicero (damals Praetor) repetundarum angeklagt, verurtheilt und starb eines plötzlichen Todes. Er schrieb annales, die Cicero ihres Stils wegen hart tadelt (de leg. I, 2, 7); andere, weil er nicht immer der Wahrheit treu blieb und die Zeitfolge nicht gehörig beachtete.

commendationem ingeni, die Empfehlung, welche durch das Talent, das er wirklich besass, ihm sonst zu Theil geworden wäre.

everteret. 40. p. Mil. 17, 45: quam contionem, nisi ad cogitatum facinus approperaret, numquam reliquisset. Liv. XXXIX, 42: ne frater

quidem, si tum censor esset, potuisset. Das hypothetische Imperfectum wird mit dem hypothetischen Plusquamperfectum in Beziehung gesetzt, wenn durch jenes ein Factum bezeichnet werden soll, das in seiner Dauer während dessen, was durch das Plusquamperfectum ausgedrückt wird, aufzufassen ist.

horr. 68. de orat. III, 14, 51: de horridis rebus nitida-est tua oratio. or. 11, 36: in picturis alios horrida inculta opaca, contra alios nitida laeta collustrata delectant.

citius, 'eher'. de orat. I, 38, 174: citius is, qui duorum scalmorum naviculam in portu everterit, in Euxino ponto Argonautarum navem gubernarit. Vgl. unten 264. 265. veter. 261.

239. C. Calpurnius Piso, Consul im J. 687 (67), vertrat die Nobilität, indem er sich den Vorschlägen des A. Gabinius zu Gunsten des Pompeius und des C. Cornelius gegen Missbräuche mancherlei Art lebhaft widersetzte. Nachdem er Gallia Narbonensis verwaltet hatte, wurde er im J. 691 (63) repetundarum angeklagt und von Cicero vertheidigt. stat. 116.

orator, minume ille quidem tardus in excogitando, verum tamen vultu et simulatione multo etiam acutior quam erat videbatur. Nam eius aequalem M'. Glabrionem bene institutum avi Scaevolae diligentia socors ipsius natura neglegensque tardaverat: Etiam L. Torquatus elegans in dicendo, in existumando admodum prudens, toto genere perurbanus. Meus autem aequalis Cn. Pompeius, vir ad omnia summa natus, maiorem dicendi gloriam habuisset, nisi eum maioris gloriae cupiditas ad bellicas laudes abstraxisset. Erat oratione satis amplus, rem prudenter videbat; actio vero eius habebat et in voce magnum splendorem et in motu summam dignitatem. Noster item aequalis D. Silanus, vitricus tuus, studi 240 ille quidem habuit non multum, sed acuminis et orationis satis. Q. Pompeius A. F., qui Bithynicus dictus est, biennio quam nos fortasse maior, summo studio dicendi multaque doctrina, incredibili labore atque industria. Quod scire possum; fuit enim mecum et cum M. Pisòne cum amicitia tum studiis exercitationibusque coniunctus. Huius actio non satis commendabat orationem; in hac enim satis erat copiae, in illa autem leporis parum. Erat 241 eius aequalis P. Autronius, voce peracuta atque magna nec alia re ulla probabilis, et L. Octavius Reatinus, qui cum multas iam causas diceret, adulescens est mortuus, is tamen ad dicendum veniebat magis audacter quam parate; et C. Staienus, qui se

nam. 161.

M'. Acilius Glabrio, Consul im J. 687 (67), und dann der Nachfolger des Lucullus im Mithridatischen Kriege.

Scaevola, wahrscheinlich P. Scaevola. 98.

L. Manlius Torquatus, Consul im J. 689 (65). Nep. Attic. 1: (Atticus) incitabat omnes (condiscipulos) studio suo; quo in numero fuerunt L. Torquatus C. Marius filius M. Ci

cero.

existum. 92.

aequalis, in demselben Jahre geboren, 648 (106).

Cn. Pompeius Magnus, der Triumvir, zuerst Consul im J. 684 (70), ermordet im J. 706 (48). Vell. II, 29: sanctitate praecipuus, eloquentia medius. Quint. XI, 1, 36: Pompeius abunde disertus rerum suarum narrator. Plutarch (Pomp. 1) hebt die πιθανότης λόγου hervor.

[blocks in formation]

ipse adoptaverat et de Staieno Aelium fecerat, fervido quodam et petulanti et furioso genere dicendi; quod quia multis gratum erat et probabatur, ascendisset ad honores, nisi in facinore mani69 festo deprehensus poenas legibus et iudicio dedisset. Eodem 242 tempore C. L. Caepasii fratres fuerunt, qui multa opera, ignoti homines et repentini, quaestores celeriter facti sunt oppidano quodam et incondito genere dicendi. Addamus huc etiam, ne quem vocalem praeterisse videamur, C. Cosconium Calidianum, qui nullo acumine eam tamen verborum copiam, si quam habebat, praebebat populo cum multa concursatione magnoque clamore. Quod idem faciebat Q. Arrius, qui fuit M. Crassi quasi secundarum. Is omnibus exemplo debet esse, quantum in hac urbe polleat obedire tempori multorumque vel honori vel peri

können. p. Cluent. 26, 72: quid tu, inquit, Paete? hoc enim sibi Staienus cognomen ex imaginibus Aeliorum delegerat.

man. depr. Er war als Richter vom Oppianicus bestochen worden, was auf eine Art entdeckt wurde, die Aufsehen erregte. top. 20, 75: ut Staieno nuper accidit, qui ea locutus est bonis viris subauscultantibus pariete interposito, quibus patefactis in iudiciumque prolatis ille rei capitalis iure damnatus est. Vgl. p. Cluent. 28, 78.

leg. et iud. de fin. I, 14, 47: saepe etiam legum iudiciorumque poenis obligantur.

242. C. L. 136. Die Brüder werden als homines industrii, atque eo animo, ut quaecumque dicendi potestas esset data, in honore atque beneficio ponerent erwähnt p. Cluent. 20, 57.

repentini, 'plötzlich zum Vorschein gekommen, aufgetaucht'. Liv. I, 34: omnis repentina atque ex virtute nobilitas.

oppidano, im Gegensatz zu urbano 'kleinstädtisch'.

vocalem, 'der eine Stimme hat'. Cosconius ist nicht näher bekannt. eam, si quam. 298. div. in Caec. 15, 49: cum Allienus ex ea facultate, si quam habet, aliquantum de

tracturus sit.

clamore. 164.

Q. Arrius wurde als Praetor im J. 681 (73) von Spartacus geschlagen, nachdem er einen der Sklavenführer Crixus besiegt hatte, und im J. 695 (59) bei der Bewerbung um das Consulat abgewiesen.

Crassi. 233.

sec. part. Das Griechische nowταγωνιστής, δευτεραγωνιστής, τρι ταγωνιστής geben die Römer wieder durch actor primarum (308), secundarum, tertiarum partium. Der zweite Schauspieler spielte nicht nur weniger bedeutende Rollen, sondern musste den ersten durch sein Spiel hervortreten lassen. Cic. div. in Caec. 15, 48: ut in actoribus Graecis fieri videmus, saepe illum, qui est secundarum aut tertiarum partium, cum possit aliquanto clarius dicere quam ipse primarum, multum summittere, ut ille princeps quam maxume excellat. Daher bei Horaz (sat. I, 9, 45 ff.): haberes magnum adiutorem, posset qui ferre secundas, hunc hominem velles si tradere. Plut. de adul. 14: ò dè xóλa§ άεì μνημονεύων τοῦ τὰ δεύτερα λέγειν υφίεται τῇ ὁμοιότητι της ισότητος ἡττᾶσθαι πανταχοῦ ὁμολογῶν. Da Arrius wie Crassus alle und jede Sache übernahm, musste er mit die

culo servire. His enim rebus infimo loco natus et honores et pe- 243 cuniam et gratiam consecutus etiam in patronorum sine doctrina, sine ingenio aliquem numerum pervenerat. Sed ut pugiles inexercitati etiam si pugnos et plagas Olympiorum cupidi ferre possunt, solem tamen saepe ferre non possunt: sic ille, cum omni iam fortuna prospere functus labores etiam magnos excepisset, illius iudicialis anni severitatem quasi solem non tulit.

Tum Atticus, tu quidem de faece, inquit, hauris idque iam 244 dudum, sed tacebam; hoc vero non putabam, te usque ad Staienos et Autronios esse venturum. Non puto, inquam, existumare te ambitione me labi, quippe de mortuis; sed ordinem sequens in memoriam notam et aequalem necessario incurro. Volo autem hoc perspici, omnibus conquisitis, qui in multitudine dicere ausi sint, memoria quidem dignos perpaucos, verum qui omnino nomen habuerint non ita multos fuisse. Sed ad sermonem institutum revertamur. T. Torquatus T. F. et doctus vir ex Rhodia 70 disciplina Molonis et a natura ad dicendum satis solutus atque expeditus, cui si vita suppeditavisset, sublato ambitu consul factus esset, plus facultatis habuit ad dicendum quam voluntatis. Itaque studio huic non satisfecit, officio vero nec in suorum necessariorum causis nec in sententia senatoria defuit. Etiam M. 246 Pontidius municeps noster multas privatas causas actitavit, celeriter sane verba volvens nec hebes in causis vel dicam plus etiam quam non hebes, sed effervescens in dicendo stomacho

[blocks in formation]

245

« IndietroContinua »