nho

may

reprove what

25. At enim quis reprehendet quòd in parricidas reipublicæ decretum erit Tempus, dies, fortuna, cujus lubido gentibus moderatur. 26. Illis meritò

Patres

quidquid evenerit: cete derate.

emaider Conscripti, quid in alios statuatis, 27. Omnia mala exempla ex bonis orta sunt. Scilicet, ubi imperium ad ignaros, aut minùs bonos pervenit, novum illud exemplum ab dignis et idoneis ad indignos et non idoneos transfertur. 28. LacedæAging been equen pacida monii devictis Atheniensibus triginta viros imposuere, qui rempublicam eorum tractarent. 2

primò cœpere

my glit mana

29. Ei quemque et omnibus

Ima dimeritò dicere fieri. 30. Pòst, ubi paulatim licentia

invisum ind me: ea populus lætari et

to be

Then

し

crevit, juxtà bonos et malos lubidinose interficere,
31. Ita civitas servitute op-
lætitiæ gravis pœnas dedit. 32. Nos-
trā memoria victor Sulla quum Damasippum et
alios hujusmodi, qui malo reipublicæ creverant,
jugulari jussit, quis non factum ejus laudabat?
homines scelestos, factiosos, qui seditionibus rem-
had their ass
publicam exagitaverant, meritò necatos aiebant.
33. Sed ea res magnæ initium cladis fuit. Nam,
uti quisque domum aut villam, postremò aut vas
aut vestimentum alicujus, concupiverat, dabat
operam, uti in proscriptorum numero esset.
34. Ita

th
illi, quibus Damasippi mors lætitiæ fuerat, pòst
paulo ipsi trahebantur: neque priùs finis jugulandi
fuit, quàm Sulla omnis suos divitiis explevit.
35. Atque hæc ego non in M. Tullio, neque his
temporibus, vereor: sed in magna civitate multa et

varia ingenia sunt. 36. Potest, alio tempore, alio consule, cui item exercitus in manu, falsum aliquid pro vero credi: ubi hoc exemplo per senati decretum consul gladium eduxerit, quis illi finem statuet, aut quis moderabitur ?

37. Majores nostri, Patres Conscripti, neque consilî neque audaciæ umquam eguere; neque superbia obstabat quò minùs aliena instituta, si modo proba erant, imitarentur. 38. Arma atque tela militaria ab Samnitibus, insignia magistratuum ab Tuscis pleraque sumpserunt; postremò, quod ubique apud socios aut hostīs idoneum videbatur, cum summo studio domi exsequebantur : imitari quàm invidere bonis malebant. 39. Sed eodem illo tempore Græciæ morem imitati verberibus animadvertebant in civis, de condemnatis summum supplicium sumebant. 40. Postquam respublica adolevit, et multitudine civium factiones valuere, circumveniri innocentes, alia hujuscemodi fieri, cœpere; tum lex Porcia aliæque leges paratæ sunt, quibus legibus exsilium damnatis permissum est. 41. Hanc ego causam, Patres Conscripti, quò minùs novum consilium capiamus, in primis magnam puto. 42. Profectò virtus atque sapientia major in illis fuit, qui ex parvis opibus tantum imperium fecere, quàm in nobis, qui ea bene parta vix retinemus.

43. Placet igitur eos dimitti, et augeri exercitum Catilinæ ? Minume. Sed ita censeo: publicandas eorum pecunias, ipsos in vinculis habendos per municipia, quæ maxumè opibus valent; ne quis de eis postea ad senatum referat, neve cum populo

agat: qui aliter fecerit, senatum existumare eum contra rempublicam et salutem omnium facturum.” t LII.-I. Postquam Cæsar dicendi finem fecit, ceteri verbo, alius alii, variè adsentiebantur: at M. Porcius Cato, rogatus sententiam, hujuscemodi orationem habuit.

2. "Longè mihi alia mens est, Patres Conscripti, quum res atque pericula nostra considero, et quum sententias nonnullorum mecum ipse reputo. 3. Illi mihi disseruisse videntur de pœna eorum, qui patriæ, parentibus, aris atque focis suis, bellum paravere res autem monet cavere ab illis magis quàm quid in illos statuamus consultare. 4. Nam cetera maleficia tum persequare, ubi facta sunt ; hoc, nisi provideris ne accidat, ubi evenit, frustra judicia implores; capta urbe, nihil fit reliqui victis. 5. Sed, per deos immortalīs! vos ego adpello, qui semper domos, villas, signa, tabulas vestras pluris, quàm rempublicam, fecistis: si ista, cujuscumque modi sint, quæ amplexamini, retinere, si voluptatibus vestris otium præbere voltis, expergiscimini aliquando, et capessite rempublicam. 6. Non agitur de vectigalibus, non de sociorum injuriis : libertas et anima nostra in dubio est.

7. Sæpenumero, Patres Conscripti, multa verba in hoc ordine feci; sæpe de luxuria atque avaritiā nostrorum civium questus sum, multosque mortalis eă causă advorsos habeo; 8. qui mihi atque animo meo nullius umquam delicti gratiam fecissem, haud facilè alterius lubidini malefacta condonabam. 9. Sed, ea tametsi vos parvi pendebatis, tamen

respublica firma; opulentia neglegentiam tolerabat.
10. Nunc verò non id agitur, bonisne an malis
moribus vivamus; neque quantum aut quàm
magnificum imperium populi Romani sit: sed, hæc
cujuscumque modi videntur, nostra an, nobiscum
unà, hostium futura sint. II. Hic mihi quisquam
mansuetudinem et misericordiam nominat? Jam
pridem equidem nos vera rerum vocabula amisimus ;
quia bona aliena largiri liberalitas, malarum rerum
audacia fortitudo vocatur : eo respublica in extremo
sita est. 12. Sint sane, quoniam ita se mores
habent, liberales ex,
fortunis, sint miseri-
cordes in furibus ærarii: ne illis sanguinem nps-
theres ex sociorum
пряде
trum largiatur, et, dum paucis sceleratis parcunt,
bonos omnis perditum cant way go

13. Bene et composite C. Cæsar paulo antè in
hoc ordine de vita et morte disseruit,

a

existumans ea, quæ de inferis memorantur. Credo,,

Jan the

may detinere

2

a

malos a bonis loca tetra, inculta, foeda atque formidolosa habere. 14. Itaque censuit pecunias eorum publicandas, ipsos per municipia in custodiis Gither habendos; videlicet timens, ne, si Romæ sint, aut a popularibus conjurationis, aut a multitudine conducta, per vim eripiantur. 15. Quasi vero mali atque scelesti tantummodo in urbe et non per totam Italiam sint; aut non ibi plus possit audacia audaci... ubi ad defendendum opes minores sint. 16. Quare vanum equidem hoc consilium, si periculum ex illis metuit sin in tanto omnium metu solus non timet, eo magis refert mihi atque vobis timere. Quare, quum de P. Lentulo ceterisque statuetis, pro certo

:

the

habetote, vos simul de exercitu Catiling et de l omnibus conjuratis a 18.

attentiùs ea agetis, tanto

Quanto vos

animus infirmior erit :

si paululum modò vos languere viderint, jam omnes
feroces adegunt.

19.

Nolite existumare, majores nostros armis rempublicam ex parya magnam fecisse. 20. Si ita res esset, multo pulcherrumam eam nos haberemus: quippe sociorum atque civium, præterea armorum th atque equorum, major nobis copia, quàm illís. 21. Sed alia fuere, quæ illos magnos fecere, quæ nobis nulla sunt; domi industria, foris justum imperium, animus in consulendo liber, neque delicto neque lubidini obnoxius. 22 Pro his nos habemus luxuriam atque avaritiam; publicè egestatem, privatim opulentiam; laudamus divitias, sequimur inertiam; inter bonos et malos discrimen nullum; omnia virtutis præmia ambitio possidet. 23. Neque mirum; ubi vos separatim sibi quisque consilium capitis, ubi domi voluptatibus, hìc pecuniæ aut gratiæ, servitis : eò fit, ut impetus fiat in vacuam rempublicam.

Conjuravere nobil

24. Sed ego hæc omitto. issumi cives patriam incendere: Gallorum gentem infestissumam nomini Romano ad bellum arcessunt: dux hostium supra caput est: 25. vos cunctamini etiam nunc, quid intra mœnia adprehensis hostibus faciatis? 26. Misereamini censeo-deliquere homines adolescentuli, per ambitionem-atque etiam armatos dimittatis. 27. Ne, ista vobis mansuetudo et misericordia, si illi arma