Muneribus; moestamque Evandri primus ad urbem Sic ait illacrymans, recipitque ad limina gressum: 30 Tum comes auspiciis caro datus ibat alumno. Circum omnis famulumque manus Trojanaque turba 35 Ut vero Æneas foribus sese intulit altis; tur in urbem tristem Evandri: Pallas, quem non inopem virtutis funesta dies eripuit et extinxit nece aspera. Sic dixit plorans, et refert pedem ad portam, ubi senex Acates custodiebat depositum cadaver Pallantis mortui, Acœtes qui prius fuit armiger Evandro Arcadi; sed jam non venerat tam faustis ominibus comes addictus dilecto alumno. Circumstant omnes, et turba famulorum, et multitudo Trojanorum, et Trojanæ tristes passis capillis juxta ritum. Postquam vero Æneas ingressus est portis sublimibus; emittunt ad astra magnum gemitum pectoribus sup. vi, 429 occurrebat.-29. et lacrimans ed. pr. Burm.-30. exanimum aliquot Pier. exanime Bigot. postum Bigot. exanimum positi conj. Heinsius et olim viri docti ap. Cerdam, perperam. Acetes vulgg., item Acetas, Acestes. Est 'Akorns.-31. Parrhasio Evandro. Prosodia docet non E-vandro (sic enim prima brevis esset) sed Ev-andro pronuntiandum esse. Ita Ev longa est syllaba, et versus spondaicus; nisi Eü- pronuntiare malis.-34. Circa Leid. et sec. Moret._omnis e Pier. et suis reposuit Heins., ut nunc sit: omnis manus. Alii omnes. Tr. pubes qu. Moret.-35. Idem versus sup. III, 65. mæstæ edi, tum erat in vulgg. ante Heins., qui secundum Pierium e codd. vetustioribus (inter quos et Medic. et Rom. est) retraxit mæstum: quod elegantius est, et in vett. edd., quas in manibus habeo, occurrit omnibus. Videtur primus mutasse Ald. statim ed. pr. Displicet vox versu hinc quarto repetita.36. tectis sese Schol. Statii Theb. VI, 39. sese impulit pr. Hamb.-37. tonsis NOTE 26 Evandri ad urbem] Pallanteum, etiam illata ante noctem fuerant prinÆn. viii. 51. cipum virorum cadavera, præcipue Pallantis: quod insigni aliqua in domo depositum invisit summo mane Æneas: indeque deductam funeris pompam extra urbem prosequitur. 29 Ad limina] Ad januam quippe domus producebantur defunctorum cadavera. Æn. IX. 486. Ceteras vero fanerum ceremonias descripsimus Æn. vi. 215. et sequentibus. Videtur Æneas, confecto prælio fugatisque hostibus, in urbem ingressus suam, in ea noctem duxisse. Eo 31 Parrhasio Evandro] Arcadi. Æn. VIII. 344. 35 Iliades, &c.] De more solvenda comæ in luctu, Æn. 1. 484. Pectoribus, moestoque immugit regia luctu. 40 Nostra, neque ad sedes victor veherere paternas? 45 Et nunc ille quidem spe multum captus inani 50 perculsis, et insonuit aula tristi fletu. Ipse Eneas, postquam aspexit caput candidi Pallantis sustentatum, et ejus faciem, et plagam mucronis Itali apertam in molli pectore, lacrymis erumpentibus sic loquitur: O deplorande juvenis, an fortuna, cum prospera accederet ad me, eripuit te mihi; ut non videres imperium nostrum, neque victor reducereris ad urbem paternam? Non hæc dederam de te promissa patri tuo Evandro, cum ab eo abii; cum amplexus me abeuntem, dimitteret me in magnum imperium Etruscorum; et timens admoneret me, Latinos homines esse asperos, bellum esse mihi cum forti natione. Et nunc quidem ille, delusus spe admodum vana, forsun etiam concipit vota pro te, et onerat aras muneribus: dum nos tristes prosequimar inutili honore juvenem mortuum, et jam nullatenus subjectum scribunt multi. tusis pr. Moret. tollit sec. Hamb. et Erf.-38. immugiit Mentel. pr. et sec. cum Exc. Burm.-39. niveum Goth. tert. fulvum pr. Moret. et alter Hamb. vultum Leid. pro var. lect.-40. lenique Oudart. in corpore pr. Moret.-41. sic fatur duo Burm.-42. cui l. Hugen., male.43. f. tibi Zulich, a m. pr. ne r. venires alter Hamb. a m. sec.-46. dederim a pr. m. Dorvill. compressus Vratisl.-47. moveret Parrhas.-48. d. in prælia Medic. a m. sec., quod se non intelligere fatetur Heins. Scilicet putavit Apronianus dictum a poëta: gentem durum in prælia, ut virum in pugnam acrem pro, ad pugnam, dicimus. ad prælia Leid.-50. Forset esse posse Servius putabat: Forsit nonnulli ap. Pier., qui tamen cum Fabric. et Heins. ac Burm. satis firmat vulgatum Fors et. Erat quoque ap. Pier. in libb. Sors et, solenni errore.-51. exanimem edd. vett. aliquot et codd. apud Pier., inter quos Rom. 52. comitamus pr. Moret. comitantur duo Burm. cum Goth, NOTÆ 39 Fultum] Sustentatum suppositis vestibus, tapetibus, &c. De Ausonibus, Italis, Æn. vii. 54. quibus regem petentibus Evander Æneam miserat, Æn. v111. 475. 551, 51 Nil jam cœlestibus, &c.] Vivi sub 47 Mitteret in imperium] Ad Tuscos, diti sunt superis Diis, mortui inferis. Infelix, nati funus crudele videbis! Hi nostri reditus, expectatique triumphi? Hæc mea magna fides? At non, Evandre, pudendis Mille viros, qui supremum comitentur honorem, 55 60 65 Diis ullis superis. O miser, spectabis mæstum funus filii. Hi sunt nostri reditus, et triumphi sperati; hæc magna mea confidentia! Tamen, o Evander, non videbis eum casum plagis indecoris: nec, filio turpiter salvo, optabis tibi mortem acerbam. Hei mihi! quantum amittis tutamen, o Italia! et quantum tu, o Iule! Postquam hæc flens dixit, jubet cadaver deplorabile auferri, et mittit mille viros electos ex universo exercitu, qui prosequantur pompam ultimum, et adsint luctui patris: quæ sunt solamina parva magni doloris, tamen debita infausto patri. Alii non tardi componunt crates et flexile feretrum, e ramis arbuteis et virgultis querceis: et tegunt lectum illic collocatum umbraculo foliorum. Illic constituunt juvenem excel tert., inscite. amore Oudart. ab ore a pr. m. pr. Moret.-53. funus nati Rufinian, de Schem. Lex. vulnus Parrhas.-54. Hic Goth. pr. exoptati Rom. cum Goth. sec. et Menag. pr.; vulgatum confirmat P. Burmann. Sec. Antholog. Lat. T. 1, p. 163.-55. Hac mora pr. Moret. pudendus Franc.—56. passum idem Franc. et pr. Hamb. Wakefield tentabat fusum. non Ven. ne duo alii. durum itidem duo cum Medic. Pierii. diro Exc. Burm.-57. Obstabis Rom. funus nuto Goth. tert. Heu multi. Ei alii. Et Rom.-58. et abest ed. pr. Burn. Juli Rom.-59. Heu ubi alter Hamb. dicta deflevit Rom.-60. ex ordine Rom. mitti Goth. tert., quod placere potest.-61. comitantur aliquot Burmann. -65. Arboreis Ven.--66. obumbrant Oblong. Pierii et Leid. conf. Iv Ge. 20. NOTE 55 Fides] Qua confidebam victorem illo feretro, in modum cratis, Æn. vi. Pallanta rediturum. 218. in Notis. Pudendis Vulneribus] A tergo il latis; quæ fugacem notent, tibique mortem optabilem reddant, ne dedecus nati aspicias. Ausonia, Italia, En. vII. 54. 65 Arbuteis, &c.] Arbulus, arbor in deliciis veterum, arboisier, Ecl. III. 82. apta fuit cratibus, quare Ge. I. 166.Arbuteæ crates.' Quernum vimen: virgultum, sive ramusculus, e 64 Crates et molle feretrum, &c.] De quercu. Hic juvenem agresti sublimem stramine ponunt: Cui neque fulgor adhuc, nec dum sua forma recessit; 70 Non jam mater alit tellus, viresque ministrat. Tunc geminas vestes, auroque ostroque rigentes, Ipsa suis quondam manibus Sidonia Dido 75 sum in strato rustico: qualem constituerent florem, sive teneræ violæ, sive languentis hyacinthi, decerptum pollice puellæ ; cui nondum splendor, nondum sua pulchritudo periit; nec tamen terra parens jam nutrit, et sufficit ei vires. Tum Eneas exportat vestes duas, asperas auro et purpura, quas ipsa Dido Sidonia ei olim elaboraverat gaudens illo labore, et distinxerat textum auro subtili. Induit tristis unam illarum juveni, quasi ultimum ornamentum ; et tegit capillos comburendos altera, quasi velo. Præterea accumulat plurima dona prælii Laurentini, et imperat spolia -67. Hincj. Ald. pr. et aliæ edd. in stramine passim vulgg., sed abest codd. Pier. et Heins., itaque sublatum ab Heinsio.-68. virgineum Goth. pr. demissum Gud. a m. pr. decissum Dorvill. a m. sec. messum de pollice Servius ad 11 Ge. 274. poplite Ven. 70. nondum Ven. nec non pr. Hamb. sua fama Hugen.-71. Nec jam Dorvill. et Goth. tert. Jam non Leid.-72. Tum Heins. e codd. pro Tanc. Tum alii scripti et edd. ostroque auroque. Non video, quid intersit. Sed vetustiorum codd. lectio recte servata est.—73. læta bonorum apud Rufinian. de Schemat. Lex., quod ornari potest a novaturo: est, quæ abundabat hinc copiis et opibus.-74. manibus quondam aliquot Heins. et Burm.-75. Texerat et Ven.-76. juvenis Rom. supremo m. honore Parrhas., quod pro interpretatione esse potest. supremus sec. Menag.-77. hirsutasque NOTE 67 Stramine] Vulgo, stramen accipitur pro culmis et paleis et frondibus, quæ pecori substernuntur. De viola, Ecl. 11. 47. De hyacintho, glaïeul, Ecl. 111. 63. 69 Languentis hyacinthi] Sæpe Virgilius finalem syllabam natura sua brevem producit, sequente litera H. ut hic. Ut Æn. x. 126. 'Et Clarus et Hæmon.' Ibid. 720. 'linquens pro fugus hymenæos.' Ut Æn. vII. 398. "Turnique canit hymenæos.' Ut Æn. IX. 418, 'dum trepidant, it hasta Tago.' 72 Ostro] Purpura, ex ostreo expressa, Ge. 11. 506. 74 Sidonia Dido] Ex Phoenicia, Æn. 1. 450. 78 Laurentis pugna] Laurentino in littore commissæ. Æn. VII. 63. Addit equos, et tela, quibus spoliaverat hostem. Ipsos ferre duces, inimicaque nomina figi. Pectora nunc foedans pugnis, nunc unguibus ora; 80 85 90 portari longa serie. Addit equos et tela, quæ eripuerat hosti. Alligaverat quoque manibus post dorsum eos, quos pater demissurus esset ut inferias umbris filii, irrigaturos rogum fuso sanguine; et imperat ipsos duces portare arbores vestitas armis hostium, et nomina hostium inscribi arboribus. Miser Acœtes obrutus annis ducitur, nunc turpans pectus pugnis, nunc vultum unguibus: et sternitur humi profusus toto corpore. Trahunt quoque currus rigatos cruore Rutulorum. Deinde Ethon, equus bellicus, depositis ornamentis, incedit plorans, et rigat caput longis guttis. Alii portant hastam et cassidem Pallantis: nam victor Turnus possidet comas Ven.-80. spoliaverit Dorvill.-82. sparsurus aliquot Pier., inter quos Rom., tum Medic. Gud. et alii Heins. (ne addam Goth. pr.) cum vetustioribus Macrobii v1, 6. Sane sparsuros, quod inde ab Aldo in pr. editum, elegantius est: alterum tamen codicum auctoritate nititur; qua sane in his standum videtur, ubi quæritur, quid poëtæ, non quid nobis arriserit. Prætulit quoque Wakef. sparsuras Montalb. et Franc. flammas alii, et utrumque Erf.` flammam Heins. e Rom. Gud. Menag. pr. recepit; adde Goth. pr.; et recte consuluit auribus.-83. Inductosque Gud. a m. pr.-84. fingi duo Burm, cum Rom. 85. Acetes, Acestes, etiam hic. Aletes apud Macrob. iv, 3. cf. sup. ad v. 30.-87. prostratus alt. Voss. et pr. Hamb. dejectus Oudart. projecto Gud. sec.-88. Ducitur et Goth. sec. perfusus sec. Rottend. perfossos a m. sec. Bigot. cursus Hugen. cultus Zulich.-90. Illacrimans Goth. sec.—91. gerunt NOTE 81 Umbris Inferias] Octo juvenes, in pugna captos; ut ad rogum immolarentur, inferrenturque quasi dona tumulo, Æn. x. 519. 83 Truncos] Minora tropæa, quæ manibus præferrentur: supra 7. 88 Currus] Pugnabant enim sæpe viri principes in curribus: ut Nipheus, Æn. x. 570. et paulo post, Lucagus. 89 Positis insignibus, Ethon] Equi Pallantis nomen, quod uni ex Solis equis ab Ovidio tribuitur, ab alow, uro vel ardeo. Insignia eqni, sunt phalera, Æn. v. 310. monilia, et stragula picta, Æn. v11. 277. 278. Lacrymans, more equis satis vulgari: ut in humanum doloris affectum transire sæpe videantur. 91 Cetera] Ergo clypeum, ensem, sed præcipue balteum, abstulit Turnus, Æn. x. 496. |