Ј ALLUSTII GURTHA, LUM JUGURTHINUM. so queritur de natura sua genus humanum, nbecilla atque ævi brevis' forte potius, quam viregatur. Nam contra, reputando3, neque majus aliud, que præstabilius invenias; magisque naturæ industriam ominum, quam vim aut tempus deesse. Sed dux atque imperator vitæ mortalium animus est; qui ubi ad glo CAP.I.1. Jam in argumentis ostendimus quæ rerum series quatuor his primis capitibus contineatur. Hic quoque, ut in Catilina, non pauca præmittit auctor de plurimorum hominum socordia et pravis libidinibus; de infirmitate corporis, et animi præstantia; de suo consilio ætatem procul a negotiis publicis habendi, gloriamque ex conscribenda rerum gestarum memoria quærendi. Qua tantum conclusione proœmium cum opere proposito connectitur. Nam reliqua de moribus, præclara illa quidem; sed quæ non hic magis, quam alio quolibet loco niteant. Adde, quod in Catilinæ procemio jam dicta hic iisdem fere verbis recurrunt. Quanquam id minus offendere debuit illius ævi lectores, ut in duobus nec simul editis, nec ul. lo nexu conjunctis operibus. Neque illud adeo mirum est, otium suum sæpius excusare, publicos mores accusando, Sallustium, qui olim in medias reipublicæ procellas tam vehementi studio sese conjecerat. 2. Imbecilla atque ævi brevis. Scilicet natura hominis; id est, ipse homo.-Forte. Fortuito rerum at◄ que eventuum nexu. Nam sæpe fors pro derivato suo, fortuna, dicitur. 3. Nam contra reputando. Res attente considerando, invenies nihil majus aut præstabilius esse, quam hominis naturam. — Industriam. Diligentiam et laborem. Sic Quint. 1,1: « Manifestum est naturam non defecisse, sed curam. » 4. Sed dux atque imperator, etc. His verbis eos refellit qui homines forte potius quam virtute regi queruntur. sibi carum, fidumque Romanis, præmittit a Sylla petiturum, ut colloquio locum et diem constituat. CIX. Bocohus et Sylla, coram Aspare, qui a Jugurtha missus Bocchi consilia speculatum venerat, pauca loquuntur. Dein per noctem Sylla a Boccho occulte arcessitur. CX. Bocchi oratio, qua gratum erga Syllam, benevolum erga Romanos animum declarat. CXI. Sylla Boccho, primum reluctanti, persuadet ut Jugurtham Romanis tradat. Dein, dolo ad simulandam pacem, cujus Numida avidus erat, composito, digrediuntur. CXII. Jugurtha contra, per Asparem, a Boccho postulat, ut Sylla sibi per dolum tradatur : ita enim fore, ut jussu senatus populique romani foedus fiat, ne talis vir in hostium potestate relinquatur. CXIII. Hoc quoque Maurus pollicetur; dolo an vere, incertum. Numidæ tamen insidias tendit; qui Syllæ traditus, ab eo ad Marium deducitur. CXIV. Romæ, postquam bellum confectum, Jugurthamque vinctum adduci nunciatum est, Marius iterum consul absens creatur, eique decernitur provincia Gallia, in qua male a Manlio et Cæpione pugnatum erat. Marius kalendis januariis triumphat. C. C. SALLUSTII JUGURTHA, SEU BELLUM JUGURTHINUM. I.' FALSO queritur de natura sua genus humanum, quod imbecilla atque ævi brevis' forte potius, quam virtute regatur. Nam contra, reputando, neque majus aliud, neque præstabilius invenias; magisque naturæ industriam hominum, quam vim aut tempus deesse. Sed dux atque imperator vitæ mortalium animus est ; qui ubi ad glo CAP.I.1. Jam in argumentis ostendimus quæ rerum series quatuor his primis capitibus contineatur. Hic quoque, ut in Catilina, non pauca præmittit auctor de plurimorum hominum socordia et pravis libidinibus; de infirmitate corporis, et animi præstantia; de suo consilio ætatem procul a negotiis publicis habendi, gloriamque ex conscribenda rerum gestarum memoria quærendi. Qua tantum conclusione proœmium cum opere proposito connectitur. Nam reliqua de moribus, præclara illa quidem; sed quæ non hic magis, quam alio quolibet loco niteant. Adde, quod in Catilinæ prooemio jam dicta hic iisdem fere verbis recurrunt. Quanquam id minus offendere debuit illius ævi lectores, ut in duobus nec simul editis, nec ul lo nexu conjunctis operibus. Neque illud adeo mirum est, otium suum sæpius excusare, publicos mores accusando, Sallustium, qui olim in medias reipublicæ procellas tam vehementi studio sese conjecerat. 2. Imbecilla atque ævi brevis. Scilicet natura hominis; id est, ipse homo.-Forte. Fortuito rerum at que eventuum nexu. Nam sæpe fors pro derivato suo, fortuna, dicitur. 3. Nam contra reputando. Res attente considerando, invenies nihil majus aut præstabilius esse, quam hominis naturam. - Industriam. Diligentiam et laborem. Sic Quint. 1,1: « Manifestum est naturam non defecisse, sed curam. » 4. Sed dux atque imperator, etc. His verbis eos refellit qui homines forte potius quam virtute regi queruntur. riam virtutis via grassatur, abunde pollens potensque et clarus est, neque fortunæ eget : quippe probitatem, industriam, alias artes bonas, neque dare neque eripere cuiquam potest: sin captus pravis cupidinibus, ad inertiam et voluptates corporis pessum datus est: perniciosa lubidine paullisper usus',ubi per secordiam vires, tempus, 6. Pessum datus est. De vocis pessum etymologia multæ sunt conjecturæ, quarum nulla universe probatur. Quocirca mihi quoque meam proferre licebit. Ac primum huic vocabulo inhæret pervertendi ac deprimendi notio. Plaut. Rud. II, D 3, 64: Nunc eam cum navi scilicet abüisse pessum in altum. Lucret. lib. vi, v. 588: Et multis per mare pessum Subsedere suis pariter cum civibus urbes. Et in hoc quoque Sallustii loco, pessum datus exponitur, dejectus, depressus. Nunc si attendas ex multis particulis adverbia derivari, quæ in sum exeunt; v. g. ex quo, quor sum (quo-versum); ex sus, sursum (sus-versum); ex DE, deorsum (deversum); ex PRO, prorsum (pro-ver 6 sum): obvium erit deducere ex PER, pessum (per-versum), elisor, euphoniæ causa, ut in, prosa (prorsa), susum (sursum). Et verissime quidem it perversum navis, quæ in profundum mergitur. Inde vero facillime transitur ad perniciei notionem, quæ huic quoque vocabulo subest. Nam et pessum-dare est per-dere; pessumire, per-ire; in quibus compositis verbis, pessum et per eamdem vim habentia, nonne aliquatenus declarantur eamdem quoque originem habere? 7. Perniciosa lubidine paullisper usus. Sic incipit periodi pars secunda, quasi dicere voluisset: : perniciosa lubidine paullisper usus.... naturæ infirmitatem accusat. Sed abrupta, dum interponitur ubi per secordiam, etc. serie verborum, et mutata constructione, novus inducitur nominativus, infirmitas, atque usus caret suo verbo. Hoc Græci dicunt άvaxóλcuθcν. Sic Polyan. 1, 18 : Οἱ πολέμια τὸ λόγιον εἰδότες, κοινὸν αὐτοῖς ἦν παρ' άγγελμα ἐν ταῖς μάχαις ἀπέχεσθαι Κα Spau. Sic ex Latinis, Auctor Bel. Afr. xxv: «Dum hæc ita fierent, res Juba, cognitis Cæsaris difficultatibus copiarumque paucitate, non est visum dari spatium convalescendi, augendarumque ejus opum. » Si Sallustiana verba ad normam latina dictionis reducere volueris, sic intellige: POSTQUAM perniciosa lubidine 8 ingenium defluxere, naturæ infirmitas accusatur; suam quisque culpam auctores ad negotia transferunt. Quod si hominibus bonarum rerum tanta cura esset, quanto studio aliena ac nihil profutura, multumque etiam periculosa petunt : neque regerentur magis, quam regerent casus; et eo magnitudinis" procederent, ubi pro mortalibus gloria æterni fierent. II. Nam uti genus hominum compositum ex anima' et corpore : ita res cunctæ studiaque omnia nostra, corporis alia, alia animi naturam sequuntur. Igitur præclara facies, paullisper usus EST. Sed hæc ellipsis minus etiam latina est, quam ille hellenismus. Ellipsim quidem et hellenismum vitat Bip. sic distinguendo: Sin ad inertiam et voluptates corporis pessum datus, est perniciosa lubidine paullisper usus, etc. Sed sensum turbat; qui ut bene constet, necesse est primam periodi partem ad verba pessum datus est desinere. 8. Bonarum rerum. Scilicet probitatis, industriæ, omniumque bonarum artium.-Aliena. Non vere ad hominem pertinentia.-Multumque etiam periculosa. Et quæ multum etiam habent periculi. Cortius exponit multum etiam, sæpe etiam; et auctoritatem affert Plin. Ep. 1, 9, multum ineptos labores. Sed procul dubio Plinius quoque intellexit labores qui multum habent ineptiarum; non, qui sæpe inepti sunt. 9. Neque regerentur magis, etc. Supple casibus. Hic incipit periodi apodosis; ac solvendum est neque in et non, propter sequens et: et non regerentur...., et procederent. Hoc autem refertur ad hominum querelam, quod forte potius quam virtute regantur. Jam si ipsam dicendi for gis quam regerent, Thucydidea illa quoque est, ut in Catil. IX, n. 2, jus bonumque, etc. 10. Eo magnitudinis. Ad eam magnitudinem procederent, quam assequuti, licet naturæ lege mortales, gloria tamen æterni et immortales fierent. CAP. II. 1. Ex anima. De voce anima vide Catil. II, n. 22. Mox sequitur animi; nec multo post recurrit anima; et rursum animus. Unde patet hic saltem utraque voce idem significari. Quanquam nescio quid legentem submonere videtur, minus bene usurum fuisse Sallustium ani |