SELECTIONS FOR SIGHT READING M. TULLĪ CICERONIS PRO M. MARCELLO ORATIO Marcus Claudius Marcellus was a distinguished advocate, consul in 51 B.C., and leader of the senatorial party. He was a bitter enemy of Caesar, even proposing the latter's recall from his province. After the battle of Pharsalus (48 B.C.) and the defeat of Pompey, he retired to the island of Lesbos, and engaged in the study of philosophy. He disdained to seek the conqueror's pardon, though appealed to by Cicero to do so. In 46 B.C. pardon was granted him through the efforts of a relative, Gaius Marcellus, whose entreaty as he threw himself at the feet of Caesar was seconded by the whole Senate. When Caesar generously offered to grant the request, and put the question to a formal vote of the Senate, Cicero in his turn delivered the panegyric, known as 'The Oration for Marcellus." Marcellus, however, did not live to return to Rome, for on his way he was assassinated at the harbor of Athens by one of his own party. The Athenians honored him with burial in their own Academy. Cicero's silence is broken by Caesar's clemency. 1. Diuturni silenti, patres conscripti, quō eram 2 his temporibus ūsus nōn timōre3 aliquō, sed partim dolōre, partim verecundia, finem hodiernus dies attulit idemque initium, quae vellem quaeque sentirem, meō prīstinō mōre dicendi. Tantam enim mānsuētūdinem, tam inūsi-5 tātam inauditamque clementiam, tantum in summā potestāte rerum omnium modum, tam denique incredibilem 1. 1 Cicero had not spoken in the Senate since 52 B.C. we should expect the pres. perf. 3 timore, etc., abl. of cause. 2 eram usus, 4 moderation. 5 sapientiam ac paene divinam tacitus praeterire nullō modo possum. M. enim Marcellō vōbis, patrēs cōn10 scripti, reique publicae redditō non illius sōlum, sed etiam meam vocem et auctoritatem et vōbis et rei publicae cōnservātam ac restitutam putō. Dolebam enim, patrēs cōnscripti, et vehementer angēbar virum tālem, cum in eadem causa in qua ego fuisset, 15 nōn in eādem esse fortūnā; nec mihi persuādēre poteram, nec fãs esse dūcēbam, versārī mē in nostro vetere curriculō, illō aemulō atque imitātōre9 studiōrum ac labōrum meorum quasi quodam socio ā mē et comite distractō. Ergō et mihi meae pristinae vitae 20 cōnsuetudinem, C. Caesar, interclusam aperuisti, et his 10 omnibus ad bene de omni rē pūblicā spērandum quasi signum aliquod sustulisti. Intellectum est enim mihi quidem in 12 multīs et māximē in mē ipsō, sed paulo ante omnibus,13 cum M. Marcellum senatui reique publicae 25 concessisti commemoratis praesertim offensiōnibus, tē auctoritatem huius ordinis dignitatemque rei publicae tuis vel doloribus vel suspiciōnibus anteferre. Ille 14 quidem fructum omnis ante actae 15 vitae hodiernō diē māximum cepit, cum summō cōnsēnsū senātūs,16 tum 30 iudiciō tuō gravissimō et māximō.17 Ex quo profecto intellegis, quanta in datō beneficiō sit laus, cum in acceptō sit tanta glōria. Est vērō fortūnātus ille, cūius ex salūte nōn minor paene ad omnes, quam ad ipsum ventūra sit, laetitia pervenerit; quod quidem ei meritō atque optimō 35 iure contigit. Quis enim est illō aut nōbilitāte aut probitāte 18 aut optimārum artium studio aut innocentia aut ūllō laudis genere praestantior? 5 abl. abs. w. reddito. though. 7 routine. 8 rival. 6 9 imitator. 10 these senators. 11 standard, a military term. 12 in the case of. 13 contrasted w. mihi. 14 Marcellus. 15 ante actae, past. 16 The Senate unanimously requested the pardon of Marcellus. 17 most significant. 18 honesty. Caesar's pardoning of Marcellus excels even the glory of his military achievements. 3 1 8 9 2. Nūllīus 1 tantum flumen 2 est ingenī, nullius dicendi aut scribendi tanta vis, tanta cōpia, quae non dicam exōrnāre, sed ēnārrāre, C. Caesar, rēs tuas gestas possit. 40 Tamen adfirmō,4 et hoc pace 5 dicam tua, nullam in his 6 esse laudem ampliōrem quam eam, quam hodiernō die cōnsecutus es. Soleō saepe ante oculos pōnere idque' libenter crēbris ūsūrpāre sermonibus, omnes nostrōrum imperātōrum, omnes exterārum gentium potentissimōrum-45 que populōrum, omnes clarissimōrum rēgum rēs gestās cum tuis nec contentiōnum magnitudine nec numerō proeliōrum nec varietate regiōnum nec celeritāte cōnficiendi nec dissimilitudine bellōrum posse conferri; nec vērō disiunctissimas terras citius passibus cuiusquam 50 potuisse peragrāri," quam tuis non dicam cursibus, sed victoriis lūstrātae 12 sunt. 10 Quae quidem ego nisi ita māgna esse fatear, ut ea vix cūiusquam mēns aut cōgitātiō capere 13 possit, āmēns 14 sim; sed tamen sunt alia mãiōra. Nam bellicas laudēs 55 solent quidam extenuare 15 verbis easque detrahere ducibus, communicāre 16 cum multis, nē propriae sint imperātōrum. Et certe in armis mīlitum virtūs, locōrum opportūnitās, auxilia sociōrum, classes, commeātūs multum iuvant; maximam vērō partem quasi suo iure Fortūna 60 sibi vindicat 17 et, quicquid prosperē 18 gestum est, id paene omne dūcit suum. At vērō hūius gloriae,19 C. Caesar, quam es paulo ante adeptus, socium habēs nēminem; tōtum hōc, quantum 2. 1 of no one. 2 stream. 3 extol. 4 assert. 5 permission. 6 sc. rebus gestis. 7 the fact, stated in the following clause. 8 speak of. 9 w. res gestas. 10 sc. rebus, modifying conferri (be compared). 11 have been traversed. 12 visited. 13 compass. 14 senseless. 15 belittle. 17 claims. 18 successfully. 16 share. 19 derived from the pardon of Marcellus. 65 cumque est, quod certē maximum est, tōtum est, inquam, tuum. Nihil sibi ex ista laude centurio, nihil praefectus, nihil cohors, nihil turma 20 decerpit; 21 quin etiam illa ipsa rērum hūmānārum domina,22 Fortūna, in istīus societātem glōriae sẽ nōn offert; 23 tibi cedit, tuam esse tōtam et 70 propriam fatetur. Numquam enim temeritas cum sapientia commiscetur,24 neque ad consilium casus admittitur. Caesar, the conqueror of nations. 4 3. Domuisti1 gentēs immānitāte 2 barbarās, multitūdine innumerabilēs, locis infīnītās, omni cōpiārum genere abundantes; sed tamen ea vicisti, quae et nātūram et 75 condiciōnem, ut vincī possent, habēbant. Nūlla est enim tanta vis, quae nōn ferrō et vīribus dēbilitārī frangīque possit. Animum vincere, īrācundiam cohibēre, victōriae temperare, adversarium 6 nōbilitāte, ingenio, virtute praestantem non modo extollere iacentem, sed etiam ampli80 ficare ēius pristinam dignitatem, haec qui facit, non ego eum cum summis viris comparo, sed simillimum deō iudicō. Itaque, C. Caesar, bellicae tuae laudes celebrābuntur illae quidem nōn sōlum nostrīs, sed paene omnium gen85 tium litteris atque linguis, nec ulla umquam aetās dē tuis laudibus conticēscet; 8 sed tamen eius modi rēs nesciō quo modo, etiam cum leguntur, obstrepi9 clāmōre militum videntur et tubārum sonō." 10 At vērō cum aliquid clēmenter, mānsuētē," iūstē, moderātē, sapienter factum, 90 in 12 īrācundiā praesertim, quae est inimīca cōnsiliō, et in victōria, quae nātūrā īnsolēns et superba est, audimus aut legimus, quō studiō incendimur nōn modo in gestis 23 thrust. 24 united. 21 claims a share. 20 troop. of). adversary. 22 mistress. 2 ferocity. 3 rich. 4 anger. 13 5 be moderate (in the time 9 be overwhelmed. 10 sound. rebus, sed etiam in fictis,14 ut eōs saepe, quōs numquam vidimus, diligāmus! Tē vērō, quem praesentem 15 intuēmur, cuius mentem sensusque et ōs cernimus, ut, quicquid 95 belli 16 fortuna reliquum 17 rei publicae fecerit, id esse salvum velis, quibus laudibus efferemus, quibus studiis prōsequemur, qua benevolentia complectēmur ! 18 Parietēs mēdius fidius,19 ut mihi videtur, huius curiae tibi gratias agere gestiunt,20 quod brevi tempore futura sit illa 100 auctōritās 21 in hīs māiōrum suōrum et suis sēdibus. 5 Caesar, the conqueror of himself. 4. Equidem cum C.2 Marcelli, viri optimi et commemorabili pietāte praeditī, lacrimas modo vobiscum viderem, omnium Marcellōrum meum pectus 4 memoria obfudit, quibus tū etiam mortuis M. Marcellō cōnservātō 105 dīgnitātem suam reddidistī nōbilissimamque familiam iam ad paucos redactam paene ab interitū vindicāstī. Hunc tu igitur diem tuis māximīs et innumerabilibus grātulātiōnibus iure antepōnēs. Haec enim rēs ūnīus est propria C. Caesaris; ceterae duce te gestae magnae 110 illae quidem, sed tamen multō māgnōque comitātu. Huius autem rei tū īdem es et dux et comes; quae quidem tanta est, ut tropaeis et monumentis tuis adlātūra finem sit aetās (nihil est enim opere et manu factum, quod non aliquandō cōnficiat et consumat vetustās); 115 at haec tua iustitia et lēnitās animī flōrēscit cotīdiē magis, ita ut, quantum tuis operibus diuturnitas dētrahet, tantum adferat laudibus. 9 Et ceteros quidem omnēs victōrēs bellōrum civilium iam 15 present. 14 imaginary. 16 w. fortuna. 17 reliquum fecerit = reliquerit. 18 honor. 19 medius fidius (sc. iuvet), I declare. 20 are eager. 21 i.e. that influential man, Marcellus. 4. 1 for my own part. 2 brother or cousin of Marcus. 3 memorable. 4 breast, heart. 5 filled. 6 have restored. 7 reduced. est ut (anacoluthon), is so great that while . . . at, yet. 8 at once. 9 tanta |