THE PIRAEUS, THE HARBOR OF ATHENS 120 ante aequitate et misericordia vicerās; hodierno vērō diē tē ipsum vicisti. Vereor ut hoc, quod dicam, perinde 10 intellegi possit auditum, atque ipse cogitans sentiō: ipsam victoriam vicisse videris, cum ea, quae illa erat adepta, victis remisisti. Nam cum ipsius victoriae condiciōne 125 omnes victi occidissemus, clementiae tuae iudicio conservāti sumus. Rēcte igitur ūnus invictus es, à quo etiam ipsius victoriae condicio visque devicta est. Caesar's love of peace shown by the pardon of Marcellus. 1 5. Atque hoc C. Caesaris iudicium, patres conscripti, quam lātē pateat, attendite. Omnes enim, qui ad illa 130 arma fātō sumus nescio quo rei publicae miserō funestōque 1 compulsi, etsi aliqua culpă tenēmur 2 errōris hūmānī, scelere certe liberāti sumus. Nam, cum M. Marcellum deprecantibus vōbīs rei publicae conservavit, mē et mihi et item rei publicae nullō deprecante, reliquōs amplissimōs 10 perinde atque, exactly as. 5. 1 fatal. 2 are guilty of some fault. 3 virōs et sibi ipsos et patriae reddidit, quorum et frequen-135 tiam et dignitatem hōc ipsō in cōnsessu vidētis. Nōn ille hostes induxit in curiam, sed iudicavit a plerisque 4 ignōrātiōne potius et falso atque inani metū quam cupiditāte aut crūdēlitāte bellum esse susceptum. 7 5 Quo quidem in bellō semper dē pace audiendum putāvī, 140 semperque dolui non modo pacem, sed etiam ōrātiōnem cīvium pācem flagitantium repudiārī. Neque enim ego illa nec ulla umquam secutus sum arma civilia, semperque mea consilia pacis et togae socia, nōn belli atque armōrum fuerunt. Hominem sum secutus privātō officiō, 145 nōn publicō; tantumque apud mē grāti animi fidēlis memoria valuit, ut nulla nōn modo cupiditāte, sed nē spē quidem prūdēns 10 et sciēns tamquam ad interitum ruerem 11 voluntarium. 8 Quod quidem meum consilium minimē obscurum 12 fuit. 150 Nam et in hoc ordine integrā rē 13 multa de pace dixi et in ipsō bellō eadem etiam cum capitis mei periculō sēnsī. Ex quō nēmō iam erit tam iniustus exīstimātor 14 rērum, qui dubitet, quae Caesaris de bellō voluntas fuerit, cum pācis auctōrēs conservandōs statim censuerit, cēteris 15 155 fuerit īrātior. Atque id minus mirum fortasse tum, cum esset incertus exitus et anceps fortūna belli; qui vērō victor pacis auctores diligit, is profecto declarat sē māluisse nōn dimicāre quam vincere. Let Caesar continue to exhibit his generosity. 6. Atque huius quidem rei M. Marcellō sum testis. 160 Nostrī enim sēnsūs ut in pace semper, sic tum etiam in bellō congruebant. Quotiens ego eum et quanto cum grieved. 7 on the side of, 9 from personal devotion. 10 with eyes open. 13 integra re: i.e. before the war. 14 critic, 3 assembly. most of them. 5 groundless. allied to. 8 i.e. Pompey. 11 rushed on. 12 concealed. judge. 15 dat., at the rest. 6. 1 agreed. 4 dolōre vidi cum insolentiam 2 certōrum hominum, tum etiam ipsius victoriae ferocitatem extimescentem! 3 Quo 165 gratior tua līberālitās, C. Caesar, nōbis, qui illa vīdimus, debet esse. Nōn enim iam causae sunt inter se, sed victōriae comparandae. Vidimus tuam victoriam proeliōrum exitu terminātam, gladium vāgīnā vacuum in urbe nōn vidimus. Quōs amisimus cīvēs, eōs Mārtis 5 vīs per170 culit, nōn īra victōriae, ut dubitāre dēbeat nēmō, quin multōs, si fieri posset, C. Caesar ab inferis excitaret, quoniam ex eadem acie conservat, quos potest. Alterius vērō partis nihil amplius dicam quam, id quod omnēs verēbāmur, nimis iracundam futuram fuisse victoriam. 175 Quidam enim non modo armatis, sed interdum etiam ōtiōsīs minābantur; nec quid quisque sensisset, sed ubi fuisset, cōgitandum esse dicebant; ut mihi quidem videantur di immortālēs, etiamsī poenās ā populō Rōmānō ob aliquod delictum expetīvērunt, qui civile bellum tantum 180 et tam luctuōsum 10 excitāvērunt, vel plācātī iam vel satiātī11 aliquando omnem spem salūtis ad clementiam victoris et sapientiam contulisse. 14 7 13 Quarē gaudē tuō istō tam excellenti bonō,12 et fruere cum fortūnā et glōriā tum etiam nātūrā et mōribus tuīs, 185 ex quo quidem maximus est fructus iucunditasque sapienti. Cētera cum tua recordabere, etsi persaepe virtūtī, tamen plērumque 14 fēlīcitātī tuae grātulābere; dē nōbis, quōs in rē pūblică tecum simul esse voluisti, quotiēns cōgitābis, totiens dē maximis tuis beneficiis, totiens 190 dē incredibili liberālitāte, totiens de singulārī sapientiā tua cōgitābis; quae non modo summa bona, sed nīmirum 15 audēbō vel sōla dicere. Tantus est enim splendor in laude vērā, tanta in magnitudine animi et consili dīg 2 presumption. 3 dreading. 4 vagina vacuum: unsheathed. 5 of Mars. angry. 8 offense. 9 when they. 10 sorrowful. 11 satisfied. 13 pleasure. 14 generally. 15 certainly. 6 wrath (after). 7 nitās, ut haec ā Virtute dōnāta, cētera ā Fortūnā commodāta 16 esse videantur. Nōlī igitur in conservandis 195 bonis virīs dēfatīgārī,17 nōn cupiditate praesertim aliquā aut prāvitāte 18 lāpsīs,19 sed opiniōne offici stultā fortasse, certē nōn improbā, et speciē quādam rei pūblicae. Nōn enim tua ūlla culpa est, sī tē aliqui timuērunt; contrāque summa laus, quod minime timendum fuisse sēnsērunt. The safety of Caesar is the safety of all. 8 1 7 200 7. Nunc veniō ad gravissimam querellam 1 et atrōcissimam suspicionem tuam, quae non tibi ipsī magis quam cum 2 omnibus civibus, tum 3 maximē nōbīs, qui ā tē cōnservāti sumus, providenda est; quam etsī spērō falsam esse, tamen numquam extenuābō. Tua enim cautiō 5 205 nostra cautio est, ut, si in alterutro peccandum sit, mālim vidērī nimis timidus quam parum prūdēns. Sed quisnam est iste tam dēmēns? De tuisne?- tametsi qui magis sunt tui, quam quibus tū salūtem inspērantibus reddidisti? an ex hoc numerō, qui ūnā tēcum fuerunt? 210 Nōn est credibilis tantus in ūllō furor, ut, quò duce omnia summa sit adeptus, hūius vītam non anteponat suae. An, sĩ nihil tui cogitant sceleris, cavendum est, ne quid inimici? Qui? Omnes enim, qui fuerunt, aut sua pertinacia 10 vītam āmīsērunt aut tua misericordia retinuē- 215 runt, ut aut nulli supersint de inimicis aut, qui fuerunt, sint amicissimi. Sed tamen cum in animis hominum tantae latebrae sint et tanti recessūs," augeāmus sānē suspiciōnem tuam; simul enim augēbimus diligentiam. Nam quis est omnium 220 16 lent. 17 become weary. 18 from depravity. 7. 1 complaint. 2 omit in translating. 3 but. for you. 6 in one way or the other. 7 err. 19 when they have erred. 4 make light of. 5 caution 9 8 some one of. your friends. 10 obstinacy, shown by their continuing opposition after the battle of Pharsalus. 11 retired spots. tam ignārus 12 rērum, tam rudis 13 in rē pūblicā, tam nihil umquam nec dē suā nec dē commūnī salūte cōgitāns, qui non intellegat tua salute continērī suam et ex ūnīus tuā vītā pendere omnium? Equidem 14 de tē dies noctesque, 225 ut dēbeō, cōgitāns cāsūs dumtaxat 15 hūmānōs et incertōs ēventus valētūdinis 16 et naturae communis fragilitātem extimēsco 17 doleōque, cum res publica immortalis esse debeat, eam in unius mortālis anima consistere. Sī vērō ad hūmānōs cāsūs incertosque mōtūs valētūdinis 230 sceleris etiam accedit insidiarumque consensiō,18 quem deum, si cupiat, posse opitulārī reī pūblicae crēdāmus ? Caesar is not to consider his life's work ended. 8. Omnia sunt excitanda1 tibi, C. Caesar, ūnī, quae iacere sentis bellī ipsius impetū, quod necesse fuit, perculsa atque prostrata; constituenda iudicia, revocanda fides, 235 comprimendae libidinēs, propaganda subolēs; 2 omnia, quae dilapsa iam diffluxerunt,3 sevērīs lēgibus vincienda 4 sunt. Non fuit recusandum 5 in tantō cīvīlī bellō, tantō animōrum ārdōre et armōrum, quin quassāta rēs publica, quicumque belli eventus fuisset, multa perderet et ōrnamenta 240 dīgnitātis et praesidia stabilitātis suae, multaque uterque 6 dux faceret armātus, quae idem togātus fieri prohibuisset. Quae quidem tibi nunc omnia belli vulnera sānanda sunt, quibus praeter tē medērī nēmā potest. Itaque illam tuam praeclarissimam et sapientissimam 245 vōcem invītus audīvi: 'Satis diu vel nātūrae vixi vel glōriae.' Satis, si ita vis, fortasse nātūrae, addō etiam, sī placet, glōriae; at, quod maximum est, patriae certē parum. Quārē omitte istam, quaeso, doctōrum homi12 ignorant. 13 inexperienced. 14 for my part. 15 merely. 16 health. 17 am made afraid. 18 conspiracy. 8. 1 All our institutions must be restored. increased. 3 have become lax or disordered. 5 non recusandum: could not be avoided. 2 the population must be A must be strengthened. 6 violently shaken. 7 saying. |