Immagini della pagina
PDF
ePub

prō Scipiōne pollicear, feceris, sī, quoniam spērāmus, volumus quidem certē senēs fieri, multō ante ā tē didi- 35 cerimus, quibus facillimē ratiōnibus ingravēscentem aetā

tem ferre possimus.

Catō. Faciam vērō, Laeli, praesertim si utrique vestrum, ut dicis, grātum futurum est.

Laelius. Volumus sānē, nisi molestum est, Cato, tam- 40 quam longam aliquam viam confeceris, quam nobis quoque ingrediendum sit, istuc, 18 quo pervenistī, vidēre quale sit.

He consents to discourse on the enjoyments of old age.

3

3. Cato. Faciam, ut poterō, Laeli. Saepe enim interfui querelis1 aequalium 2 meōrum (parēs autem vetere 45 prōverbiō cum paribus facillimē congregantur), quae C. Salinātor, quae Sp. Albīnus, hominēs cōnsulārēs, nostrī ferē aequālēs, dēplōrāre solēbant, tum quod voluptatibus carērent, sine quibus vitam nullam putarent, tum quod spernerentur ab eis, à quibus essent coli soliti. Qui 50 mihi non id vidēbantur accusare, quod esset accusandum. Nam si id culpă senectutis accideret, eadem mihi ūsū venirent reliquisque omnibus māiōribus nātū, quōrum ego multōrum cognovi senectutem sine querēlā, qui sẽ et libidinum vinculis laxātōs esse nōn molestē ferrent, nec ā 55 suis despicerentur. Sed omnium istius modi querēlārum in mōribus est culpa, non in aetāte. Moderātī7 enim et nec difficilēs nec inhūmānī senēs tolerabilem senectutem agunt; importūnitās autem et inhumanitas omni aetātī molesta est.

5

8

9

6

Laelius. Est, ut dicis, Catō; sed fortasse dixerit

18 istuc quo quale sit: what is the character of that stage at which. 3. 1 have been conversant with the complaints. 2 contemporaries. despised.

7 temperate.

3 were

to be respected. 5 usu venirent: would happen. set free. morose. 9 rudeness.

8

60

65

quispiam tibi propter opēs et copias et dignitātem tuam tolerabiliōrem senectutem vidērī, id autem non posse multis contingere.

Cato. Est istud quidem, Laeli, aliquid, sed nequaquam 10 in istō sunt omnia. Ut Themistocles fertur Serīphiō 11 cuidam in iurgio 12 respondisse, cum ille dixisset non eum

sua, sed patriae gloria splendorem 13 adsecutum: "Nec hercule," inquit, "si ego Seriphius essem, nec tu sĩ Athēniēnsis, clārus umquam fuissēs." Quod eodem modo dē senectute dicī potest. Nec enim in summa inopia levis esse senectus potest, nē sapienti quidem, nec insipienti etiam in summā cōpia nōn gravis. Aptissima 14 omninō sunt, Scipio et Laeli, arma senec

[graphic]

tūtis artes exercitatiōnēsque virtutum, quae in omni aetāte cultae, cum diu multumque vixeris, mirificōs 15 efferunt 90 fructus, non solum quia numquam deserunt nē extrēmō quidem tempore aetatis (quamquam id quidem maximum est), vērum etiam quia conscientia bene actae vitae multōrumque bene factorum recordatio 16 iucundissima est. 14 fittest.

10 by no means. 11 a Seriphian. 12 a dispute. 13 eminence.

15 wondrous.

16 recollection.

The topics of his theme.

5. Etenim, cum complector animo, quattuor reperiō causās, cür senectus misera videatur: ūnam, quod avocet 95 ā rēbus gerendis; alteram, quod corpus faciat infirmius; tertiam, quod prīvet ferē omnibus voluptatibus; quārtam, quod haud procul absit à morte. Eārum, si placet, causārum quanta quamque sit iusta una quaeque, videamus.

2

Youth and age.

4

6. "A rebus gerendis1 senectus abstrahit." Quibus? 100 An eis, quae iuventute geruntur et viribus? Nullaene igitur res sunt senīlēs, quae vel 3 infirmis corporibus animō tamen administrentur ? Nihil ergō agebat Q. Maximus, nihil L. Paulus, pater tuus, socer optimi viri, fīlī mei? Cēteri senēs, Fabricii, Curii, Coruncănii, cum rem pū-105 blicam consiliō et auctoritate defendebant, nihil agebant? Ad Appi Claudi 5 senectutem accēdēbat etiam, ut caecus esset; tamen is, cum sententia senātūs inclīnāret ad pacem cum Pyrrhō foedusque faciendum, non dubitavit dicere illa, quae versibus persecutus est Ennius:

110

Quō vōbis mentēs, rēctae quae stāre solebant Antehac, dementēs sēsē flexēre viai? cēteraque gravissimē9; nōtum 10 enim vobis carmen est; et tamen ipsius Appi exstat ōrātiō. Atque haec ille ēgit septimō decimo anno post alterum consulatum, cum inter 115 duōs cōnsulātūs anni decem interfuissent censorque ante

11

6. 1 a rebus gerendis, from our activities. 2 activities for old men. 3 even. 4 father-in-law. 5 Appius Claudius, censor 312 B.C., consul 307 B.C. He commenced the Appian Way and completed the Appian Aqueduct. From him Roman jurisprudence, oratory, grammar, and Latin prose date their beginning. blind. 7 expressed. 8 quo, w. viai (archaic gen. of via) quem in locum: 'On what wild course have wits, once true, but witless now, misguided you?" in the most dignified style. 10 hence there is no reason for quoting further from Ennius. 11 the speech against peace w. Pyrrhus.

[ocr errors]
[graphic][merged small]

superiorem consulatum fuisset ; ex quo intellegitur Pyrrhi bellō grandem 12 sānē fuisse; et tamen 13 sīcā patribus accepimus.

Nihil igitur adferunt, 14 qui in re gerenda versārī 120 senectutem negant, similesque 15 sunt, ut si qui gubernatōrem 16 in navigandō nihil agere dicant, cum aliī mālōs 17 scandant,18 alii per forōs 19 cursent, alii sentīnam exhauriant, ille autem clāvum 20 tenens quietus sedeat in puppī, nōn faciat ea, quae iuvenes, at vērō multō mãiōra et meliora 125 faciat. Non viribus aut velocitate aut celeritate corporum rēs magnae geruntur, sed

[graphic]
[ocr errors][merged small]

ACTIVITIES ON SHIPBOARD

(From a Pompeian tomb-relief)

praescribō, et quo modo; Karthagini male iam diu cōgitanti bellum multo ante 24 denuntiō; de qua verērī nōn 140 dēsinam, quam illam excisam esse cognōverō.

25

12 aged, sc. eum as subj. of fuisse. 13 i.e., although old, he exhibited such ability and energy. 14 say nothing to the point. 15 similesque. qui: and are like those who. 16 pilot. 17 masts. 18 climb. 19 gangways. 20 rudder. 21 to be deprived (of). 22 repeat quibus, by which. 23 to be inactive. 24 i.e., before it is declared by the state. 25 destroyed. It was Cato who used to end all his speeches in the Senate with censeo delendam esse Karthaginem.

« IndietroContinua »