Immagini della pagina
PDF
ePub

debat, locisque impeditis ac silvestribus sese occultabat, atque iis regionibus, quibus nos iter facturos cognoverat, pecora atque homines ex agris in silvas compellebat: et, quum equitatus, noster liberius praedandi vastandique caussa se in agros effunderet, omnibus viis, notis semitisque essedarios ex silvis emittebat et magno cum periculo nostrorum equitum cum iis confligebat; atque hoc metu latius vagari prohibebat. Relinquebatur, ut neque longius ab agmine legionum discedi Caesar pateretur, et tantum in agris vastandis incendiisque faciendis hostibus noceretur, quantum labore atque itinere legionarii milites efficere poterant.

CAP. XX. Interim Trinobantes, prope firmissima earum regionum civitas, ex qua Mandubratius adolescens, Caesaris fidem secutus, ad eum in continentem Galliam venerat, (cuius pater Imanuentius in ea civitate regnum obtinuerat interfectusque erat a Cassivellauno; ipse fuga mortem vitaverat,) legatos ad Caesarem mittunt pollicenturque, sese ei dedituros atque imperata facturos: petunt, ut Mandubratium ab iniuria Cassivellauni defendat, atque in civitatem mittat, qui praesit imperiumque obtineat. His Caesar imperat obsides XL frumentumque exercitui, Mandubratiumque ad eos mittit. Illi imperata celeriter fecerunt, obsides ad numerum frumentaque miserunt.

CAP. XXI. Trinobantibus defensis atque ab omni militum iniuria prohibitis, Cenimagni, Segontiaci, Ancalites, Bibroci, Cassi, legationibus missis sese Caesari dedunt. Ab his cognoscit, non longe ex eo loco oppidum Cassivellauni abesse, silvis paludibusque munitum,

[ocr errors]

fructus servare gesagt wird. Doch liegt wohl, der Gedanke zunächst darin: er liess die Wege nicht aus den Augen; er war immer in der Nähe oder zur Seite; cupide spectare locum, ne quis inde elabatur. Cfr. Ovid. Met. V, 631. Horat. Ep. I, 5, 31. Atria servans. Vergl. Heindorf zu Hor. Sat. II, 3, 59.

A

relinquebatur] Wir würden sagen: es blieb nichts übrig, als dass u. s. w. Der einzige Ausweg, das einzige Mittel war noch u. s. w. Cap. XXI. ab omni mil. ini. proh.] Hierdurch lässt sich der Begriff Sauvegarde, treffend umschreiben.

quo satis magnus hominum pecorisque numerus convenerit. (Oppidum autem, Britanni vocant, quum silvas impeditas vallo atque fossa munierunt, quo incursionis hostium vitandae caussa convenire consuerunt.) Eo proficiscitur, cum legionibus: locum reperit egregie natura atque opere munitum; tamen hunc duabus ex partibus oppugnare contendit. Hostes, paullisper morati, militum nostrorum impetum non tulerunt seseque alia ex parte oppidi eiecerunt. Magnus ibi numerus pecoris repertus, multique in fuga sunt comprehensi atque interfecti.

CAP. XXII Dum haec in his locis geruntur, Cassivellaunus ad Cantium, quod esse ad mare supra demonstravimus, quibus regionibus quatuor reges praeerant, Cingetorix, Carvilius, Taximagulus, Segonax, nuncios mittit, atque his imperat, uti, coactis omnibus copiis, castra navalia de improviso adoriantur atque oppugnent. Ii quum ad castra venissent, nostri, eruptione facta, multis eorum interfectis, capto etiam nobili dute Lugotorige, suos incolumes réduxerunt. Cassivellaunus, hoc proelio nunciato, tot detrimentis acceptis, vastatis fini¬ bus, maxime etiam permotus defectione civitatium, legatos per Atrebatem Commium de deditione ad Caesarem mittit. Caesar, quum statuisset, hiemem in continenti propter repentinos Galliae motus agere, neque multum aestatis superesset, atque id facile extrahi posse

oppidum etc.] Auch. diese Stelle hat Strabo wörtlich aufgenommen, lib. IV. p. 200. Um so mehr sind die oben cap. 12. bemerkten Abweichungen auffallend. Uebrigens rechtfertigt diese Beschreibung einer brit. Stadt zu Caes. Zeiten, die von Kruse im Archiv für ake Geogr. H. St. gegebnen Unterscheidungsmerkmale_vou urbs und oppidum. Urbes nämlich nach Cic. pro Sext. 91. Domicilia conuncta, quas urbes dicimus, moenibus sepserunt; die Mauern also kamen später. Nach Varro kommt urbs von orbis, weil mit dem Pilage ein Kreis gezogen wurde, um den Umfang zu begränzen. Op‐ pidum, entweder von open dare, Liv. IV, 13. oder (viel unnatürlicher) ab opibus recondendis, ist eine Festung; castrum aber eine kleinere Festung und Verschanzung, oppidulum loco altissimo, situm.

Cap. XXII. extrahi I. e. cunctando perdi. Cfr. B. C. I, 32 III, 28. Es ist unser: hinhalten, und dadurch um die Zeit bringen. Curt. VI, 8, 13. cur igitur extraxisset biduum, tanquam indicio haberet fidem. X, 2, 10. prolatando aliquantum extraxerant temporis

intelligeret, obades imperat et, quid in annos singulos vectigalis populo Romano Britannia penderet, constituit: interdicit atque imperat Cassivellauno, ne Mandubratio, neu Trinobantibus noceat.

[ocr errors]

・ CAP. XXIII. Obsidibus acceptis, exercitum reducit ad mare, naves invenit refectas. His deductis, quod et captivorum magnum numerum habebat, et nonnullae tempestate deperierant naves, duobus commeatibus exercitum reportare instituit. Ac sic accidit, uti ex tanto navium numero, tot navigationibus, neque hoc, neque superiore anno, ulla omnino navis, quae milites portaret, desideraretur: at ex iis, quae inanes ex continenti ad eum remitterentur, prioris commeatus expositis militibus, et quas postea Labienus faciendas curaverat numero LX, perpaucae locum caperent; reliquae fere omnes reiicerentur. Quas quum aliquamdiu Caesar frustra exspectasset, ne anni tempore a navigatione excluderetur, quod aequinoctium suberat, necessario angustius milites collocavit, ac summa tranquillitate consecuta, secunda inita quum solvisset vigilia, prima luce terram at- tigit omnesque incolumes naves perduxit.

CAP. XXIV. Subductis navibus concilioque Gallorum Samarobrivae peracto, quod eo anno frumentum in Gal

Es liegt also zugleich darin ein heimliches Uebelwollen, absichtlicher Betrug oder empfindlicher Verlust, den Jem. dabei erleidet. Daher Cic. ad Div. I, 4, 1. res ab adversariis nostris extracta est variis calumniis. Darin, dass Caesar den Britanniern einen Tribut zu zahlen auferlegt, und ihnen Geiseln abgenommen, stimmen Sueton. c. 25, und Plutarch Caes. c. 23. überein; letzterer jedoch mit dem Beifügen, dass den Britanniern als armseligen Menschen nicht viel abzunehmen gewesen.

noceat] Oudend. nach einigen Codd. und Ausgaben, und nach Gronovs Vorgange, nahm die Lesart auf: bellum faciat. Allein, obschon diese Redensart in sehr allgemeiner Bedeutung genommen wird, Händel anfangen und Jemand etwas anhaben, vergl. die Stellen bei Oudend. ad h. 1., so konnte doch wohl nocere als das Allgemeinere recht wohl hier gelten. Vergl. B. C. I, 8. Der griech. Met. hat μὴ βλάπτειν.

Cap. XXIII, commeatibus] _Nicht, wie häufig, das Concretum, sondern als Abstractum, unser: Transport. Es ist hier der Akt des commeandi, wie accessus, verschieden von accessio. Vergl. über commeatus Corte im V. Excurs zu Sall. p. 929. und Cic. ad Div. IX, 31, 11. quibus commeatibus legiones ducerem?

lia propter siccitates angustius provenerat, coactus est aliter, ac superioribus annis, exercitum in hibernis collocare legionesque in plures civitates distribuere: ex qui bus unam in.Morinos ducendam C. Fabio legato dedit;, alteram in Nervios Q. Ciceroni; tertiam in Essuos L. Roscio; quartam in Remis cum T. Labieno in confinio Trevirorum hiemare iussit; tres in Belgio collocavit his M. Crassum quaestorem, et L. Munatium Plancum et C. Trebonium, legatos, praefecit. Unam legionem, quam proxime trans Padum conscripserat, et cohortes quinque in Eburones, quorum pars maxima est inter Mosam ac Rhenum, qui sub imperio Ambiorigis et Cativolci erant, misit. His militibus Q. Titurium Sabinum et L. Aurunculeium Cottam, legatos, praeesse iussit. Ad hunc modum distributis legionibus, facillime inopiae frumentariae sese mederi posse existimavit: atque harum tamen omnium legionum hiberna (praeter eam, quam L. Roscio in pacatissimam et quietissimam partem ducendam dederat). milibus passuum centum continebantur. Ipse interea, quoad legiones collocatas munitaque hiberna cognovisset, in Gallia morari constituit.

CAP. XXV. Erat in Carnutibus summo loco natus Tasgetius, cuius maiores in sua civitate regnum obtinuerant. Huic Caesar, pro eius virtute atque in se benevolentia, quod in omnibus bellis singulari eius opera fue

Cap. XXIV. Essuos] So unbekannt der Name dieser Völkerschaft auch ist, denn nirgends gedenkt ihrer Caes., so ist die Lesart doch als die fremde und unbekannte, gewiss ächter, als der allgemein und oft erwähnte Name: Aeduos, welchen man vorschlug. Man sucht sie bei der Stadt Seez in der Normandie. Daselbst auch bei Reichard in Gallia antiq.

munita hib. cognov.] D. i. bis er erfahren, dass die Winterlager hinreichend verschanzt und gesichert wären. Cognoscere ist nämlich nicht von einer Ocularinspektion an Ort und Stelle zu verstehen, sondern statt audire, comperire, certiorém fieri. Wegen der festern Bauart sagte man auch: hiberna aedificare. Liv. XXIII, 48.

Cap. XXV. summo loco] I. e. genere. Nep. Eum. I, 5. honesto loco. Eben so steht locus im prägnanten Sinne, um einen ehrenvollen Posten, eine hohe Stufe bürgerlichen Ranges zu bezeichnen. Nep. Eum. I, 6. Hunc locum tenuit amicitiae. Caes. B. G. L 20. ustin. XI, 5. excelsior dignitatis lacus. Cic. ad Div. III, 6, 2,

[ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]

rat usus, maiorum locum restituerat. Tertium iam hunc annum regnantem inimici, palam multis etiam ex civitate auctoribus, eum interfecerunt. Defertur ea res ad Caesarem. Ille veritus, quod ad plures pertinebat, ne civitas eorum, impulsu deficeret, L. Plancum cum legione ex Belgio celeriter in Carnutes proficisci iubet ibique hiemare; quorumque opera cognoverit Tasgetium. interfectum, hos comprehensos ad se mittere. Interim ab omnibus legatis quaestoribusque, quibus legiones transdiderat, certior factus est, in hiberna perventum locumque hibernis esse munitum.

CAP. XXVI. Diebus circiter XV, quibus in hiberna ventum est, initium repentini tumultus ac defectionis ortum est ab Ambiorige et Cativolco: qui quum ad fines regni sui Sabino Cottaeque praesto fuissent, frumentumque in hiberna comportavissent, Indutiomari Treviri nunciis impulsi, suos concitaverunt, subitoque oppressis lignatoribus, magna, manu castra oppugnatum venerunt. Quum celeriter nostri arma cepissent vallumque asscendissent, atque, una ex parte Hispanis equitibus emissis, equestri proelio superiores fuissent; desperata re, hostes suos ab oppugnatione reduxerunt. Tum suo more conclamaverunt, uti aliqui ex nostris ad

-

tertium hunc annum] 1. e. hunc sc. Tasgetium tertio iam anno principatum tenentem etc. Nicht etwa wie sonst hic auf verflossne Zeit hinweist, z. B. Phaedr. I, 1, 19. ante hos sex menses. das. Burm. Cic. ad Div. VII, 9, 1.

ad plures pertinebat] Die Sache betraf mehre, nicht bloss einen; d. i. viele waren in das Verbrechen verwickelt, hatten daran Theil genommen. Pertinet bezieht sich allemal auf das Objektive und Materielle der Sache; es erstreckt sich, es kann gerechnet werden, es trifft, Attinet dageg. spricht ein subjektives Urtheil aus; anlangend, rücksichtlich. Oft drückt bloss de, z. B. de familia. Cic. ad Div. XIV, 4, 6. pertinet und attinet aus, je nachdem die Sache objekt. oder subjektiv genommen wird. Daher auch attinet absolut gebraucht: es kommt darauf an, es liegt daran; z. B. nihil attinet, me plura scribere. ad Div. VI, 9, 3. Vergl. Nep. Alcib. III, 3. und Cic. ad Div. XII, 29, 4. So sagt Ter. Heaut. I, 1, 24. Tantumne est ab re otii tibi, Aliena ut cures, ea quae nihil ad te attinent? Darauf erwiedert der Gefragte: Homo sum, humani a me nihil alienum puto! Dagegen Phaedr. 1, 30, 11. Caput ita ad nostrum furor illoruin pertinet. Vergl. Hotting. Ecl. Cic. p. 262.

[ocr errors]
[merged small][ocr errors][merged small]
« IndietroContinua »