ter conful fublimis currù multijugis, fi vellet, equis. Uno equo per urbem verum triumphum vehi: Neronem

que,

etiamfi pedes incedat, vel parta eo bello, vel fpreta co triumpho gloria, memorabilem fore. Hi fermones spectantium Neronem ufque in Capitolium profecuti funt. Pecuniam in ærarium tulerunt feftertium tricies, octoginta millia æris. militibus M. Livius quinquagenos fenos affes divifit. tantundem C. Claudius abfentibus militibus fuis eft pollicitus, cum ad exercitum rediffet. Notatum, eo die plura carmina militaribus jocis in C. Claudium, quam in confulem fuum, jactata. Equites L. Veturium & Q. Cæcilium legatos magnis tuliffe laudibus, hortatofque effe plebem, ut eos confules in proximum annum crearent. adjeciffe equitum prærogativæ au&toritatem confules, poftero die in concione, quam forti fidelique duorum præcipue legatorum opera ufi effent, commemorantes.

X. Cum comitiorum tempus appeteret, & per dictatorem comitia haberi placuiffet, C. Claudius conful M. Livium collegam dictatorem dixit: Livius Q. Cæcilium magiftrum equitum. a M. Livio dictatore creati confules L. Veturius, Q. Cæcilius; is ipfe, qui tum erat magifter equitum. Inde prætorum comitia habita. creati C. Servilius, M. Cæcilius Metellus, Ti. Claudius Afellus, Q. Mamilius Turinus, qui tum ædilis plebis erat. Comitiis perfectis, dictator, magiftratu abdicato, dimiffoque exercitu, in Etruriam provinciam ex fenatufconfulto eft profectus ad quæftiones habendas, qui Etrufcorum Umbrorumve populi defectionis ab T. Liv. Vol. V.

B

Romanis ad Hafdrubalem fub adventum ejus confilia agitaffent, quique eum auxiliis, aut commeatu, aut ope aliqua juviffent. Hæc eo anno domi militiæque gefta. Ludi Romani ter toti inftaurati ab ædilibus curulibus, Cn. Servilio Cæpione, Ser. Cornelio Lentulo. Item ludi plebeji femel toti inftaurati ab ædilibus plebis, M. Pomponio Mathone, & Q. Mamilio Turino. Tertiodecimo anno Punici belli, L. Veturio Philone & Q. Cæcilio Metello confulibus, Bruttii ambobus, ut cum Hannibale bellum gererent, provincia decreta. Prætores exinde fortiti funt: M. Cæcilius Metellus urbanam, Q. Mamilius peregrinam, C. Servilius Siciliam, Ti. Claudius Sardiniam. Exercitus ita divifi: confulum alteri, quem C. Claudius prioris anni conful; alteri, quem Q. Claudius proprætor (eæ binæ legiones erant) habuiffet exercitum in Etruria duas volonum legiones a C. Terentio proprætore M. Livius proconful, cui prorogatum in annum imperium erat, acciperet. & Q. Mamilio, ut, collegæ jurifdictione tradita, Galliam cum exercitu, cui L. Porcius proprætor præfuerat, obtineret decretum eft: juffufque populari agros Gallorum, qui ad Poenos fub adventum Hafdrubalis defeciffent. C. Servilio cum Cannenfibus duabus legionibus, ficut C. Mamilius tenuerat, Sicilia tuenda data. Ex Sardinia vetus exercitus, cui A. Hoftilius præfuerat, deportatus. novam legionem, quam Ti. Claudius trajiceret fecum, confules confcripferunt. Q. Claudio, ut Tarentum, C. Hostilio Tubulo, ut Capuam provinciam haberet, prorogatum in an

num imperium eft. M. Valerius proconful, qui tuendæ circa Siciliam maritimæ oræ præfuerat, triginta navibus C. Servilio præbitis, cum cetera omni claffe redirè ad urbem juffus.

XI. In civitate tanto difcrimine belli follicita, cum omnium fecundorum adverforumque caufas in Deos verterent, multa prodigia nuntiabantur : Tarracinæ Jovis ædem, Satrici Matris Matutæ de coelo tactam. Satricanos haud minus terrebant in ædem Jovis foribus ipfis duo perlapfi angues. Ab Antio nuntiatum eft, cruentas fpicas metentibus vifas effe. Cære porcus biceps, & agnus mas idemque femina natus erat. Et Albæ duo foles vifos referebant: & nocte Fregellis lucem obortam. Et bos in agro Romano locutus, & ara Neptuni multo fudore manaffe in circo Flaminio dicebatur: & ædes Cereris, Salutis, Quirini de cœlo tactæ. Prodigia confules hoftiis majoribus procurare juffi, & fupplicationem unum diem habere. Ea ex fenatufconfulto facta. Plus omnibus aut nuntiatis peregre, aut vifis domi prodigiis, terruit animos hominum ignis in æde Veftæ exftinctus. cæfaque flagro eft Veftalis, cujus cuftodia noctis ejus fuerat, juffu P. Licinii pontificis. Id quanquam, nihil portendentibus Deis, ceterum negligentia humana acciderat, tamen & hoftiis majoribus procurari, & fupplicationem ad Veftæ haberi placuit. Priufquam proficifcerentur confules ad bellum, moniti ab fenatu funt, ut in agros reducenda plebis curam haberent. Deûm benigni tate fubmotum bellum ab urbe Romana & Latio effe, & poffe fine metu in agris habitari. Minime conve

nire, Siciliæ, quam Italiæ, colenda majorem curam effe. Sed res haudquaquam erat populo facilis, & liberis cultoribus bello abfumtis, & inopia férvitiorum, & pecore direpto, villifque dirutis aut incenfis. magna tamen pars auctoritate confulum compulfa in agros remigravit. Moverant autem hujufce rei mentionem Placentinorum & Cremonenfium legati, querentes, agrum fuum ab accolis Gallis incurfari ac vaftari, magnamque partem colonorum fuorum dilapfam effe, & infrequentes fe urbes, agrum vaftum ac defertum habere. Mamilio prætori mandatum, ut colonias ab hofte tueretur. Confules ex fenatufconfulto edixerunt, ut, qui cives Cremonenfes atque Placentini effent, ante certam diem in colonias reverterentur. principio deinde veris & ipfi ad bellum profecti funt. Q. Cæcilius conful exercitum ab C. Nerone, L. Veturius ab Q. Claudio proprætore accepit, novifque militibus, quos ipfe confcripferat, fupplevit. In Confentinum agrum confules exercitum duxerunt, paffimque depopulati, cum agmen jam grave præda effet, in faltu angufto a Bruttiis jaculatoribufque Numidis turbati funt; ita ut non præda, sed armati quoque in periculo fuerint. major tamen tumultus, quam pugna, fuit: & præmiffa præda, incolumes & legiones in loca tuta evafere, Inde in Lucanos profecti. ea fine certamine tota gens in ditionem populi Romani rediit.

XII. Cum Hannibale nihil eo anno rei geftum eft. nam neque ipfe fe obtulit in tam recenti vulnere publico privatoque, neque laceffierunt quie

tum Romani. tantam ineffe vim, etfi omnia alia circa eum ruerent, in uno illo duce cenfebant. Ac nefcio, an mirabilior adverfis, quam fecundis rebus, fuerit. quippe qui, cum & in hoftium terra per annos tredecim, tam procul ab domo, varia fortuna bellum gereret exercitu non fuo civili, fed mixto ex colluvione omnium gentium, quibus non lex, non mos, non lingua communis; alius habitus, alia vestis, alia arma, alii ritus, alia facra, alii prope Dei effent; ita quodam uno vinculo copulaverit eos, ut nulla nec inter ipfos, nec adverfus ducem feditio exftiterit; cum & pecunia fæpe in ftipendium, & commeatus in hoftium agro deeffent: quorum inopia priore Punico bello multa infanda inter duces militefque commiffa fuerant. Post Hafdrubalis vero exercitum cum duce, in quibus fpes omnis repofita victoriæ fuerat, deletum, cedendoque in angulum Bruttium cetera Italia conceffum, cui non videatur mirabile, nullum motum in caftris factum ? nam ad cetera id quoque accefferat, ut ne alendi quidem exercitus, nifi ex Bruttio agro, fpes effet; qui, ut omnis coleretur, exiguus tamen tanto alendo exercitui erat: tum magnam partem juventutis abftractam a cultu agrorum bellum occupaverat, & mos vitio etiam infitus genti per latrocinia militiam exercendi. nec ab domo quidquam mittebatur, de Hifpania retinenda follicitis, tanquam omnia profpera in Italia effent. In Hifpania res quadam ex parte eandem fortunam quadam longe difparem habebant: eandem, quod prælio victi Carthaginienfes, duce amiffo, in ulti

2