Immagini della pagina
PDF
ePub

et, si secundum mare ad me ire coepisset, confestim in Samnium ad me venturum, sin autem ille circum istaec loca commoraretur, te ei, si propius accessisset, resistere velle. Te animo magno et forti istam rem agere existimo; sed diligentius nobis est videndum, ne distracti pares esse adversario non possimus, cum ille magnas copias habeat et maiores brevi habiturus sit. Non enim pro tua prudentia debes illud solum animadvertere, quot in praesentia cohortes contra te habeat Caesar, sed quantas brevi tempore equitum et peditum copias contracturus sit. Cui rei testimonio sunt litterae, quas Bussenius ad me misit, in quibus scribit, id quod ab aliis quoque mihi scribitur, praesidia Curionem, quae in Umbria et Tuscis erant, contrahere et ad Caesarem iter facere. Quae si copiae in unum locum fuerint coactae, ut pars exercitus ad Albam mittatur, pars ad te accedat; ut non pugnet, sed locis suis repugnet, haerebis neque solus cum ista copia tantam multitudinem sustinere poteris, ut frumentatum eas. Quam- 2 obrem te magnopere hortor, ut quam primum cum omni copia huc venias. Consules constituerunt idem facere. Ego M. Tuscilio ad te mandata dedi, providendum esse, ne duae legiones sine Picentinis cohortibus in conspectum Caesaris comitterentur. Quamobrem nolito commoveri, si audieris me regredi, si forte Caesar ad me veniet; cavendum enim puto esse, ne implicatus

[blocks in formation]

ad Albam] Cäsar kam von Norden; bei Alba, das westwärts von Corfinium lag, war wahrscheinlich Curios Lager; auch der Stadt Sulmo, die im Süden lag, bemächtigten sich die Cäsarianer. Cäsars Truppen waren dann immer noch konzentriert; denn diese Städte lagen ganz nahe beieinander.

ut non pugnet] 'gesetzt, dafs er nicht angreift; so wirst du, auch wenn er nicht angreift u. s. w. Ut non konzessiv, wie III, 9, 6 ne; Tusc. I, 8, 16: ut enim non efficias, quod vis, tamen cet.

ut frumentatum] ita sustinere poteris, ut.

2. cum omni copia] Auch von

Cicero wird copia in dieser Bedeu-
tung im Singular gebraucht; z. B.
ad Att. XIII, 52, 2: omnis armato-
rum copia; pro Murena 37, 78:
non usque eo L. Catilina rem pu-
blicam despexit atque contempsit,
ut ea copia, quam secum eduxit,
se hanc civitatem oppressurum ar-
bitraretur.

ne duae legiones] die beiden Le-
gionen, die man im vorigen Jahre
Cäsar entzogen hatte, angeblich
um sie gegen die Parther zu ge-
brauchen, und denen man deshalb
nicht recht trauen konnte. Die
picentinischen Kohorten, die von
L. Vibullius Rufus und C. Lucilius
Hirrus für Pompeius zusammenge-
bracht waren, wurden von Domi-
tius in Corfinium zurückgehalten.
Nach Pompeius' Angabe ad Att. VIII,
12, A waren es 19, nach Cäsar b.
civ. I, 15 13 Kohorten.

ad me veniet] Über den Indikativ

LIBRARY

OF THE

UNIVERSIT

haeream. Nam neque castra propter anni tempus et militum animos facere possum neque ex omnibus oppidis contrahere copias expedit, ne receptum amittam. Itaque non amplius XIII 3 cohortes Luceriam coegi. Consules praesidia omnia deducturi sunt aut in Siciliam ituri. Nam aut exercitum firmum habere oportet, quo confidamus perrumpere nos posse, aut regiones eiusmodi obtinere, e quibus repugnemus; id quod neutrum nobis hoc tempore contigit, quod et magnam partem Italiae Caesar occupavit et nos non habemus exercitum tam amplum neque tam magnum quam ille. Itaque nobis providendum est, ut summae rei publicae rationem habeamus. Etiam atque etiam te hortor, ut cum omni copia quam primum ad me venias. Possumus etiam nunc rem publicam erigere, si communi consilio negotium administrabimus; si distrahemur, infirmi erimus. Mihi hoc con4 stitutum est. His litteris scriptis Sicca abs te mihi litteras attulit et mandata. Quod me hortare, ut istuc veniam, id me facere non arbitror posse, quod non magnopere his legionibus confido.

EPISTOLA XI.
(AD ATT. IX, 6, A.)

CAESAR IMP. S. D. CICERONI IMP.

Cum Furnium nostrum tantum vidissem neque loqui neque audire meo commodo potuissem, properarem atque essem in itinere praemissis iam legionibus, praeterire tamen non potui,

s. zu III, 2, 2. Ad in der Bedeutung 'gegen', wie oben § 1: si secundum mare ad me ire coepisset; Caes. b. Gall. VII, 70, 6: veniri ad se confestim existimantes ad arma conclamant.

3. id quod neutrum] statt quorum neutrum, wie Brutus ad fam. XI, 1, 1: quod utrumque esse falsum puto vos animadvertere und XI, 10, 4: quod utrumque pessimum est; Caes. b. G. II, 16: his utrisque persuaserant; Sall. Catil. 5,7: agitabatur animus ferox inopia rei familiaris et conscientia scelerum, quae utraque (statt quarum utramque) his artibus auxerat.

Sicca] Der Name ist in den Handschriften korrumpiert. Nach der Änderung wäre es der Freund Ciceros, der sich ihm in der Verbannung hilfreich erwies. S. ad Att. III, 2 und 4. (I, 12 und 10.)

EPISTOLA XI. Der Brief ist geschrieben a. d. vII Idus Martias (ad Att. IX, 13, A, 1), an welchem Tage die Belagerung von Brundisium begann.

Furnium] C. Furnius, ein Freund von Cicero, war im vorigen Jahre Tribun gewesen und hatte sich schon da Cäsars Sache günstig gezeigt; ad fam. VIII, 10, 3.

meo commodo] nach meiner Bequemlichkeit. S. zu III, 2, 2.

quin et scriberem ad te et illum mitterem gratiasque agerem, etsi hoc et feci saepe et saepius mihi facturus videor; ita de me mereris. In primis a te peto, quoniam confido me celeriter ad urbem venturum, ut te ibi videam, ut tuo consilio, gratia, dignitate, ope omnium rerum uti possim. Ad propositum revertar; festinationi meae brevitatique litterarum ignosces. Reliqua ex Furnio cognosces.

EPISTOLA XII.

(AD ATT. IX, 11, A.)

CICERO IMP. S. D. CAESARI IMP.

Ut legi tuas litteras, quas a Furnio nostro acceperam, qui- 1 bus mecum agebas, ut ad urbem essem, te velle uti consilio et dignitate mea, minus sum admiratus; de gratia et de ope quid significares, mecum ipse quaerebam, spe tamen deducebar ad eam cogitationem, ut te pro tua admirabili ac singulari sapientia de otio, de pace, de concordia civium agi velle arbitrarer, et ad eam rationem existimabam satis aptam esse et naturam et personam meam. Quod si ita est et si qua de Pompeio nostro tuen- 2 do et tibi ac rei publicae reconciliando cura te attingit, magis idoneum, quam ego sum, ad eam causam profecto reperies neminem; qui et illi semper et senatui, cum primum potui, pacis auctor fui nec sumptis armis belli ullam partem attigi iudicavique eo bello te violari, contra cuius honorem populi Romani beneficio concessum inimici atque invidi niterentur. Sed ut eo tempore non modo ipse adiutor dignitatis tuae fui, verum etiam ceteris auctor ad te adiuvandum, sic me nunc Pompeii dignitas vehementer movet. Aliquot enim sunt anni, cum vos duo delegi, quos praecipue colerem et quibus essem, sicut sum, amicissimus.

ad urbem] S. zu III, 6, 2.

ope omnium rerum] Beistand in allen Dingen, wie adiutor honoris, remedium incommodorum und dgl.

Ad propositum revertar] 'Ich werde jetzt zu meinem Vorhaben, zu meinem Geschäft zurückkehren, d. i. ich werde jetzt schliefsen.'

EPISTOLA XII. Diese Antwort auf Cäsars Brief hat Cicero a. d. xv Kal. Apriles in seinem Formianum geschrieben.

1. spe tamen] Cäsar wünschte die verfassungs widrigen Mafsregeln,

die er in Rom zu treffen gedachte, durch Ciceros Ansehen zu decken. Cicero weicht geschickt aus.

2. cum primum potui] nach der Rückkehr aus Cilicien.

populi Romani beneficio] das Gesetz der 10 Tribunen, wonach sich Cäsar abwesend um das Konsulat bewerben durfte. S. zu III, 4, 4.

adiutor] wie pro Flacco 1, 1: sperabam, iudices, honoris potius L. Flacci me adiutorem futurum quam miseriarum deprecatorem ; Der Cod. Med. hat auctor.

3 Quamobrem a te peto vel potius omnibus te precibus oro et obtestor, ut in tuis maximis curis aliquid impertias temporis huic quoque cogitationi, ut tuo beneficio bonus vir, gratus, pius denique esse in maximi beneficii memoria possim. Quae si tantum ad me ipsum pertinerent, sperarem me a te tamen impetraturum; sed, ut arbitror, et ad tuam fidem et ad rem publicam pertinet, me ex paucis et ad utriusque vestrum et ad civium concordiam per te quam accommodatissimum conservari. Ego, cum antea tibi de Lentulo gratias egissem, cum ei saluti, qui mihi fuerat, fuisses, tamen lectis eius litteris, quas ad me gratissimo animo de tua liberalitate beneficioque misit, eandem me salutem a te accepisse putavi quam ille. In quem si me intellegis esse gratum, cura, obsecro, ut etiam in Pompeium esse possim.

1

EPISTOLA XIII.

(AD ATT. IX, 13, A.)

BALBUS CICERONI IMP. SAL. DIC.

Caesar nobis litteras perbreves misit, quarum exemplum subscripsi. Brevitate epistolae scire poteris eum valde esse distentum, qui tanta de re tam breviter scripserit. Si quid praeterea novi fuerit, statim tibi scribam.

3. tuo beneficio] dafs es mir durch deine Grofsmut möglich gemacht werde, gegen Pompeius nicht undankbar zu sein'.

beneficii memoria] Ohne Pompeius' Zustimmung wäre Ciceros Zurückberufung aus der Verbannung nicht durchzusetzen gewesen.

ad tuam fidem] Cäsar hatte oft erklärt, dafs er den Frieden wollte, seine Gegner ihn aber zum Kriege zwängen.

conservari] Ähnlich in Cat. III, 10, 25: ita me gessi, ut salvi omnes conservaremini, und weiterhin: et urbem et cives integros incolumesque servavi. Wurde Cicero genötigt im Senat gegen Pompeius zu stimmen, so wurde er diesem verhafst. Den Frieden vermitteln konnte aber nur einer, der zu beiden Parteien in freundschaftlichen Beziehungen stand.

de Lentulo] Lentulus Spinther, dem Cicero seine Zurückberufung aus dem Exil am meisten zu danken hatte, war von Cäsar in Corfinium gefangen genommen und entlassen worden.

tamen lectis] Obgleich ich dir für Lentulus' Begnadigung schon vorher sehr dankbar war, hat sich meine Dankbarkeit doch noch gesteigert, seitdem ich seinen Brief gelesen habe.

EPISTOLA XIII. Diesen Brief des L. Cornelius Balbus, des Vertrauten von Cäsar, hat Cicero a. d. Ix Kal. Apr. dem Atticus übersandt.

1. nobis] nämlich dem L. Cornelius Balbus und C. Oppius, einem anderen Freunde Cäsars.

Brevitale] statt ex brevitate, wie Cic. Brut. 26, 101: eius omnis in dicendo facultas historia ipsius non ineleganter scripta perspici potest.

CAESAR OPPIO, CORNELIO SAL.

A. d. vi ldus Martias Brundisium veni; ad murum castra posui. Pompeius est Brundisii; misit ad me N. Magium de pace. Quae visa sunt, respondi. Hoc vos statim scire volui. Cum in spem venero de compositione aliquid me conficere, statim vos certiores faciam.

Quomodo. me nunc putas, mi Cicero, torqueri postquam 2 rursus in spem pacis veni, ne qua res eorum compositionem impediat? Namque, quod absens facere possum, opto. Quod si una essem, aliquid fortasse proficere posse mihi viderer. Nunc exspectatione crucior.

EPISTOLA XIV.
(AD ATT. IX, 15, A.)

MATIUS ET TREBATIUS CICERONI IMP. SAL.

Cum Capua exissemus, in N. Magium] N. Magius, ein praefectus fabrum des Pompeius, war bei Corfinium von Cäsar gefangen genommen und von ihm mit Friedensvorschlägen an Pompeius abgesandt worden. Nach Cäsar b. civ. I, 26 schickte Pompeius den Magius nicht zurück und wies auch neue Vorschläge Cäsars kurz ab. Als Vorname des Magius wird hier im Cod. Med. und bei Caes. b. civ. I, 24 in den Codices. Cn. angegeben; ad Att. IX, 13, 8 steht im Cod. Med. von erster Hand nostrum magnum, von zweiter Cn. Magium; ad Att. IX, 7, C, 2 hat der Cod. Med. N. Magnum Pompeium und nachher korrigiert Pompei; nach Plut. vit. Pomp. 63 war der Vorname Nu

merius.

aliquid me conficere] Wenn ich hoffen darf, dafs meine bereits begonnenen Friedensunterhandlungen guten Erfolg haben. Der inf. praes. steht nach sperare, wenn man hofft, dafs eine Handlung, von der man noch nicht Kenntnis hat, bereits begonnen hat und noch währt; z. B. ad Att. V, 21, 1: non spero te istic iucunde hiemare; ad fam. I, 6, 2:

itinere audivimus Pompeium

ut sperem te mihi ignoscere; V, 1, 2 te tam mobili in me meosque esse animo non sperabam; IX, 1, 1: in spem venio appropinquare tuum adventum. Bei Caes. b. civ. III, 8, 3: magnitudine poenae reliquos terreri sperans ist das Zweifelhafte das, ob die Strafe schreckeneinflöfsend ist; bei territum iri würde zweifelhaft sein, ob die Strafe, die allerdings sonst Schrecken einflöfst, auch diesmal diese Eigenschaft bewähren werde. Über den inf. perf. nach spero s. zu II, 13, 3.

2. Namque, quod absens] 'Ich fürchte sehr für das Zustandekommen des Friedens. Denn das brauche ich wohl nicht weitläufig auseinander zu setzen, dafs ich nichts dafür thun kann. Was ich thun kann, das thue ich; ich hege die besten Wünsche. Namque steht also hier in der occupatio, wie es sonst nicht vorkommt. Vgl. Seyffert, Schol. Lat. I, § 22.

EPISTOLA XIV. Cicero empfing diesen Brief a. d. vi Kal. Apriles. C. Matius war ein römischer Ritter von feiner Bildung und edlem Cha

« IndietroContinua »