Immagini della pagina
PDF
ePub

et Lepidus ne mediocrem quidem equitatum habebat; nam etiam ex paucitate eius non multis ante diebus decem, qui optimi fuerant, ad me transierunt. Quibus rebus ego cognitis cunctatus non sum: in cursu bonorum consiliorum Lepidum adiuvandum 3 putavi. Adventus meus quid profecturus esset, vidi, vel quod equitatu meo persequi Antonium atque opprimere equitatum eius possem, vel quod exercitus Lepidi eam partem, quae corrupta est et ab re publica alienata, et corrigere et coërcere praesentia mei exercitus possem. Itaque in Isara, flumine maximo, quod in finibus est Allobrogum, ponte uno die facto exercitum a. d. I. Idus Maias traduxi. Cum vero mihi nuntiatum esset L. Antonium praemissum cum equitibus et cohortibus ad Forum Iulii venisse, fratrem cum equitum quattuor milibus, ut occurreret ei, misi a. d. v. Idus Maias; ipse maximis itineribus cum 4 quattuor legionibus expeditis et reliquo equitatu subsequar. Si nos mediocris modo fortuna rei publicae adiuverit, et audaciae perditorum et nostrae sollicitudinis hic finem reperiemus. Quod

Vergl. ad fam. VIII 10, 1 paratus ab exercitu. ad Att. VII 15, 3 imparati cum a militibus tum a pecunia. I 1, 2 inopes et ab amicis et ab existimatione. Brut. 43, 161 nisi qui a philosophia, a iure civili, ab historia fuisset instructior.

dicebatur habebat] Die Indikative bezeichnen diese Begründung als allgemein giltig, unabhängig von den Erwägungen des Lepidus. Auch mufste es, wenn beidemal der Konjunktiv stünde, statt Lepidus heifsen ipse.

transierunt] wohl in der von Plancus nicht bemerkten Absicht, das Heer des Plancus für den Antonius zu gewinnen.

in cursu bonorum consiliorum] vergl. ad Att. V 15, 1 non habet satis magnum campum cursus animi et industriae meae.

3. persequi Antonium] Das letz> tere Wort fehlt im Mediceus. Es kann auch eine andere Bezeichnung des Antonius, z. B. perditum hominem, ausgefallen sein.

corrigere] die besseren Elemente, coercere: die schlechteren.

a. d. IIII. Idus Maias] über dieses wahrscheinlich nicht richtig überlieferte Datum vergl. die Einleitung zu dem vorigen Briefe.

praemissum] von seinem Bruder Marcus, welcher auf seiner Flucht vor Dec. Brutus sich dem narbonensischen Gallien zuwendete.

Forum Iulii] heute Fréjus an der Küste der Provence. -Da die Schlacht bei Mutina am 27. April stattfand, so konnte der von seinem Bruder vorausgeschickte L. Antonius um die Zeit des 7. Mai in Forum Julii eingetroffen sein und Plancus am 11. Mai von diesem Ereignis Nachricht erhalten haben.

misi] Plancus mufs seinen Bruder sehr bald wieder zurückgerufen haben und den ganzen Plan, gegen L. Antonius zu rücken, als zu spät gefafst (vergl. ad fam. X 18, 3) wieder aufgegeben haben, da von beidem später nicht wieder die Rede ist und der Bruder des Plancus bald darauf erkrankte und nach seiner Genesung auf Ciceros Aufforderung nach Rom zurückkehrte. S. den folgenden Brief.

si latro praecognito nostro adventu rursus in Italiam se recipere coeperit, Bruti erit officium occurrere ei, cui scio nec consilium nec animum defuturum. Ego tamen, si id acciderit, fratrem cum equitatu mittam, qui sequatur, Italiam a vastatione defendat. Fac valeas meque mutuo diligas.

EPISTOLA XXII.

(AD FAM. X 21)

PLANCUS CICERONI.

Puderet me inconstantiae mearum litterarum, si non haec i ex aliena levitate penderent. Omnia feci, qua re Lepido coniuncto ad rem publicam defendundam minore sollicitudine vestra perditis resisterem: omnia ei et petenti recepi et ultro pollicitus sum scripsique tibi biduo ante confidere me bono Lepido esse

4. praecognito] ein seltenes und sonst nur bei späteren Schriftstellern sich findendes Verbum.

sequatur, Italiam] Beispiele eines solchen Asyndetons s. zu ep. 16, 1.

EPISTOLA XXII. Da die Worte scripsique tibi biduo ante § 1 dieses Briefes sich auf den vorhergehenden Brief (ad fam. X 15) § 1 und 2 beziehen, so ist der vorliegende Brief am 13. Mai geschrieben, und zwar im Lager an der Isara.

1. Der § 1 ist als eine einleitende und zusammenfassende Betrachtung der in den folgenden §§ gegebenen Detaildarstellung vorausgeschickt.

inconstantiae] sowohl in Betreff meiner Nachrichten über den Lepidus (auch Cicero klagt ad fam. X 20, 1 modo enim quae vellemus de Lepido, modo contra nuntiabantur) als auch in Betreff meiner eigenen Entschlüsse.

haec] die Nachrichten, die ich bringe, und die von mir zu ergreifenden Mafsregeln.

[blocks in formation]

qua re] Auch Cicero und Cäsar lassen quare und quamobrem auf neutrale Ausdrücke, wie omnia, multa, nihil, aliquid, unum folgen; z. B. Cic. ad fam. III 10, 1

multaque mihi veniebant in mentem, quamobrem putarem. ad fam. VI 12, 5 nihil tibi esse committendum, quamobrem eorum, quos laudas, te non simillimum praebeas. ad Q. fr. II 2, 3 multa fecit, qua re — iure ei suscensere possemus. Caes. b. Gall. V 31, 5 Omnia excogitantur, quare periculum augeatur.

minore sollicitudine vestra] ohne cum; dagegen ep. 20, 3 maiore сит mea gloria. Dieses cum wird selbst an solchen Stellen oft ausgelassen, wo nicht so sehr ein die Haupthandlung begleitender Nebenumstand, als eine in ihrem Gefolge auftretende Wirkung zu bezeichnen ist; z. B. ad Att. XIV 17, 2 quo quidem metuo ne magno rei publicae malo venerit. Phil. II 33, 83 magna tua calamitate ementitus es auspicia. omnia - recepi] mit Bezug auf ep. 20, 3 omniaque ei obsequia polliceor.

[ocr errors]

bono Lepido esse usurum] bono aliquo uti ad Att. I 14, 6. X 8, 10 eo velim tam facili uti possim et tam bono in me quam Curione. Ebenso uti aliquo placato

usurum communique consilio bellum administraturum; credidi chirographis eius, affirmationi praesentis Laterensis, qui tum apud me erat reconciliaremque me Lepido fidemque haberem orabat. Non licuit diutius bene de eo sperare: illud certe cavi et cavebo, ne mea credulitate rei publicae summa fallatur. 2 Cum Isaram flumen uno die ponte effecto exercitum traduxissem, pro magnitudine rei celeritatem adhibens, quod petierat per litteras ipse, ut maturarem venire, praesto mihi fuit stator eius cum litteris, quibus ne venirem denuntiabat; se posse per se conficere negotium; interea ad Isaram exspectarem. Indicabo temerarium meum consilium tibi: nihilo minus ire decreram existimans eum socium gloriae vitare; putabam posse me nec de laude ieiuni hominis delibare quicquam et subesse

ad fam. IX 1, 2. aequo in Verr. V 59, 154. frequentissimo (senatu) et liberalissimo ad Att. I 17, 9.

inimicissimo crudelissimoque

III 13, 2.

praesentis Laterensis] hierüber s. zu ep. 21, 2.

bene de eo sperare] Vergl. ad fam. X 8, 6 non solum bene sperare de nobis homines, sed explorate iudicare volumus. ad Att. IX 7, 5. Ähnlich bene existimare de or. II 79, 322; liberaliter polliceri Caes. b. Gall. IV 21, 6. S. zu 1. III ep. 19, 3. In allen diesen Wendungen liegt das Bemerkenswerte nicht so sehr darin, dafs das Adverbium statt des Adjektivs gesetzt ist, da das Adverbium bleibt was es ist, als in dem absoluten Gebrauch des Verbums.

rei publicae summa] ein ungewöhnlicher Ausdruck; s. zu ep. 24, 2.

2. uno die ponte effecto exercitum traduxissem] Der Übergang über die Isara fand nach ep. 21, 3, wo desselben bereits Erwähnung geschehen ist, am 12. oder vielmehr, wie wir oben gesehen haben, schon am 7. oder 8. Mai statt.

pro magnitudine rei] wie es die Wichtigkeit des Unternehmens erforderte.

quod petierat] Relativum, nicht Konjunktion. Denn es ist angemes

sener, die Bitte des Lepidus als einen zu der Wichtigkeit der Sache hinzukommenden, denn als den Hauptgrund der Eile des Plancus aufzufassen. Der Satz ut maturarem venire ist demnach eine nachträgliche Erklärung zu dem Pronomen quod, wie ep. 9, 7 der Satz quin uterer zu dem vorangehenden quod (interpellavit).

per litteras] vergl. ad fam. X 15, 2.

Indicabo] Durch diese die Mitteilung des gefafsten Entschlusses einleitenden und durch die ebendieselbe Mitteilung abschliefsenden Worte ego non malus homo hoc suspicabar will Plancus das Verdienst betonen, das er sich durch seinen ebenso gefährlichen als aufopferungsvollen Plan um die Republik erworben habe.

ieiuni] Die Bedeutung ergiebt sich aus Stellen wie ad fam. II 17, 7 illud vero pusilli animi et ipsa malevolentia ieiuni atque inanis. III 10, 7 nihil in me non modo perfidiosum et insidiosum et fallax in amicitia, sed ne humile quidem aut ieiunum debes agnoscere. XV 4, 14 si non ieiunum hoc nescio quid, quod ego gessi, et contemnendum videbitur.

[blocks in formation]

delibare] Dieser dem fol

tamen propinquis locis, ut, si durius aliquid esset, succurrere celeriter possem. Ego non malus homo hoc suspicabar: at Late- 3 rensis, vir sanctissimus, suo chirographo mittit mihi litteras in eisque desperans de se, de exercitu, de Lepidi fide, querensque se destitutum, aperte denuntiat, videam ne fallar; suam fidem solutam esse; rei publicae ne desim. Exemplar eius chirographi Titio misi; ipsa chirographa omnia, et quibus credidi et ea, quibus fidem non habendam putavi, Laevo Cispio dabo perferenda, qui omnibus iis interfuit rebus. Accessit eo, ut milites eius, cum 4 Lepidus contionaretur, improbi per se, corrupti etiam per eos, qui praesunt, Canidios Rufrenosque et ceteros, quos, cum opus erit, scietis, conclamarent viri boni pacem se velle neque esse

genden et subesse koordinierte Ausdruck, welcher das bezeichnet, was gleichzeitig nicht geschieht, wird im Deutschen subordiniert (ohne zu schmälern'). Vergl. ad Att. XIII 31, 4 nihil enim aliud reperio, ubi et in foro non sim et tecum esse possim. In umgekehrter Folge der beiden Satzglieder Tusc. I 3, 6 fieri autem potest, ut recte quis sentiat, et id quod sentit, polite eloqui non possit (ohne seinen Gedanken geschmackvoll aussprechen zu können).

si durius aliquid esset] Vergl. Caes. b. Gall. I 48, 6 si quid durius erat. b. civ. III 94, 6 si quid durius acciderit. Über den unpersönlichen Ausdruck s. zu ep. 27, 3.

3. hoc suspicabar] sc. eum socium gloriae vitare.

suo chirographo] als abl. qual. mit litteras zu verbinden.

suam fidem solutam esse] er habe, soviel an ihm liege, sein Wort gehalten; dafs es anders komme, als er gewollt habe, sei Schuld des Lepidus. Vergl. Liv. II 31, 10 ita curia egressus dictatura se abdicavit. Apparuit causa plebi, suam vicem indignantem magistratu abisse: itaque velut persoluta fide, quoniam per eum non stetisset, quin praestaretur, decedentem domum cum favore ac laudibus prosecuti sunt.

Titio] dem Volkstribunen. S. ep. 17, 3.

ea, quibus fidem non habendam putavi] d. i. ea, quibus se posse per se conficere negotium nuntiabat.

Laevo Cispio] ein Legat des Plan

cus.

qui omnibus iis interfuit rebus] der gewöhnliche Ausdruck zur Bezeichnung einer vertrauten Mittelsperson.

4. milites eius, cum Lepidus contionaretur] statt: cum Lepidus contionaretur, milites eius. Das Pronomen is, welches der Regel nach auf das Erwähnte zurückweist, geht hier dem Worte, auf das es hinweist, voraus. Vergl. ad Att. V 10, 1 quamquam sine iis per me ipse, tamen acrius vestigiis tuis monitus de te cogitabam. pro Mur. 12, 27 ut, quia in alicuius libris exempli causa id nomen invenerant, putarunt omnes mulieres, quae coemptionem facerent, Gaias vocari.

quos scietis] vgl. ad fam. X 18, 3 si quid intra cutem subest vulneris, quod prius nocere potest, quam sciri curarique possit. ad Att. VIII 14, 2 qui anticipes molestiam, quam triduo sciturus sis.

viri boni] ironisch und in eigentümlicher Stellung. Denn die Ap

cum ullis pugnaturos, duobus iam consulibus singularibus amissis, tot civibus pro patria occisis, hostibus denique omnibus iudicatis bonisque publicatis; neque hoc aut vindicarat Lepidus aut sana5 rat. Huc me venire et duobus exercitibus coniunctis obicere exercitum fidelissimum, auxilia maxima, principes Galliae, provinciam cunctam summae dementiae et temeritatis esse vidi, mihique, si ita oppressus essem remque publicam mecum prodidissem, mortuo non modo honorem, sed misericordiam quoque defuturam. Itaque rediturus sum nec tanta munera perditis ho6 minibus dari posse sinam. Exercitum ut locis habeam oppor

position steht deshalb erst hier bei dem Verbum, weil erst dieses die Veranlassung zu der in der Apposition gegebenen Bezeichnung giebt. Vergl. ad Q. fr. III 2, 2 cum Gabinius, quacumque veniebat, triumphum se postulare dixisset, subitoque bonus imperator noctu in urbem, hostium plane, invasisset, in senatum se non committebat. Phil. V 3, 9 Quid? quod cum eo collega tulit nihilne ad auspicia bonus augur pertinere arbitratus est? V 8, 22 eosque ante pedes suos uxorisque suae, quam secum gravis imperator ad exercitum duxerat, iugulari coegit. X 6, 13 qui iam aut captus est aut certe homo verecundus in Macedoniam non accedit.

consulibus singularibus] wie ep. 4, 1 consulem singularem.

omnibus] hyperbolisch, da nur von Antonius und seinen Anhängern die Rede sein kann. Der eigentümliche abl. abs., in welchem hostibus prädikativ zu fassen ist, hat zahlreiche Beispiele; vergl. Phil. XIII 18, 39 hoste iudicato Dolabella (cf. XI 7, 16. Suet. Oct. 17 remisit tamen hosti iudicato [Antonio] amicos omnes). ad fam. XV 9, 1 C. Marcello consule facto. Liv. IV, 46 magistro equitum filio suo creato. ad Att. I 16, 4 me vero teste producto. L. IV ep. 22, 1 quo mortuo nuntiato. Am häufigsten bei Livius; s. Weifsen

born zu I 27, 3 Veientibus sociis consilii adsumptis.

5. Huc] Dahin, wo Lepidus mit einem Heere steht, das im Begriff ist, sich mit dem des Antonius zu vereinigen.

me venire] Zu esse mit dem Genetiv bildet meist ein Infinitiv, zuweilen, wie hier, ein Accus. c. Infin. das Subjekt. Vergl. ad Att. X 9A, 2 nunc te contra victorem Caesarem facere mae stultitiae est. S. zu 1. III ep. 17, 2.

sum

defuturam] Die Handschriften geben das unmögliche defuturum. Denn die Stelle ep. 27, 1 amor enim tuus ac iudicium de me utrum mihi plus dignitatis in perpetuum an voluptatis cotidie sit allaturus, non facile dixerim ist nicht geeignet, die Überlieferung zu schützen, da hier das Prädikat weit entfernt steht.

dari posse sinam] nicht einmal die Möglichkeit, dafs den Frevlern ein solches Geschenk gemacht werde, will ich dulden. Vergl. ep. 27, 8 neque tamen · commissuri sumus, ut maius detrimentum res publica accipere possit.

6. Exercitum ut] ut fehlt in den Handschriften, ist aber ohne Zweifel einzuschieben, da dabo operam erst folgt, während es fehlen könnte, wenn letzteres vorausginge, wie ad Att. VIII 6, 2 Tu si tibi videbitur, dabis operam, quam primum ad nos venias.

« IndietroContinua »