Immagini della pagina
PDF
ePub

simo et sanctissimo et maxima quondam gratia et mihi certe amicissimo, ne benigne quidem polliceri possum. Ergo hoc ereptum est litterarum genus.

4 Reliquum est, ut consoler et afferam rationes, quibus te a molestiis coner abducere. At ea quidem facultas vel tui vel alterius consolandi in te summa est, si umquam in ullo fuit. Itaque eam partem, quae ab exquisita quadam ratione et doctrina proficiscitur, non attingam, tibi totam relinquam: quid sit forti et sapienti homine dignum, quid gravitas, quid altitudo animi, quid acta tua vita, quid studia, quid artes, quibus a pueritia floruisti, a te flagitent, tu videbis. Ego, quod intellegere et sentire, quia sum Romae et quia curo attendoque, possum, id tibi affirmo, te in istis molestiis, in quibus es hoc tempore, non diutius futurum, in iis autem, in quibus etiam nos sumus, fortasse semper fore. 5 Videor mihi perspicere primum ipsius animum, qui plurimum potest, propensum ad salutem tuam. Non scribo hoc temere : quo minus familiaris sum, hoc sum ad investigandum curiosior. Quo facilius, quibus est iratior, respondere tristius possit, hoc est adhuc tardior ad te molestia liberandum. Familiares vero eius,

cum et pacis constituendae rationem et belli gerendi potestatem solus habeat.

maxima quondam gratia] Ablativi und Genetivi qualitatis und andere substantivische Wendungen werden häufig zwischen adjektivische Attribute gesetzt oder ihnen angefügt, z. B. ep. 19, 1 clarum virum et magnis rebus gestis. ad fam. XVI 4, 2 ad Curium vero, suavissimum hominem et summi officii summaeque humanitatis, multa scripsi. ad Att. VIII 11 B, 1 L. Torquatum, virum fortem et cum auctoritate, Formiis habemus. pro Planc. 5, 12 Cn. Manlium, non solum ignobilem, verum sine virtute, sine ingenio, vita etiam contempta ac sordida.

non

ne benigne quidem polliceri] Über das Adverbium s. zu 1. III ep. 19, 3; über die Stellung zu 1. IV ep. 10, 3.

Ergo hoc ereptum est] nämlich das genus severum et grave, in quo inest promissio auxilii alicuius.

Es bleibt übrig das genus severum

[blocks in formation]

4. in istis molestiis] d. i. die Verbannung; in iis autem d. i. der heillose Zustand der Republik.

5. primum ipsius animum] Viererlei war für Nigidius Sünstig: die Gesinnung Cäsars, das Wohlwollen der Freunde Cäsars, die gute Meinung des Volkes, das Bedürfnis des Staates. Das erste wird mit primum eingeführt, das zweite, dritte und vierte nicht mit deinde, tum, denique, was häufig vorkommt.

quibus est iratior] z. B. den Pompejanern, die auch am Afrikanischen Kriege sich beteiligt hatten; ad fam. VI 13, 3 Africanae causae iratior diutius velle videtur eos habere sollicitos, a quibus se putat diuturnioribus esse molestiis conflictatum; und denen, die auch durch Schriften ihn angegriffen hatten, wie der verbannte Caecina schreibt ad fam. VI 7, 1 meus error exilio corrigitur, cuius summa criminis est, quod armatus adversario maledixi. Solchen konnte

et ii quidem, qui illi iucundissimi sunt, mirabiliter de te et loquuntur et sentiunt. Accedit eodem vulgi voluntas, vel potius consensus omnium. Etiam illa, quae minimum nunc quidem potest, sed possit necesse est, res publica, quascumque vires habebit, ab iis ipsis, a quibus tenetur, de te propediem, mihi crede, impetrabit.

Redeo igitur ad id, ut iam tibi etiam pollicear aliquid, quod 6 primo omiseram. Nam et complectar eius familiarissimos, qui me admodum diligunt multumque mecum sunt, et in ipsius consuetudinem, quam adhuc meus pudor mihi clausit, insinuabo et certe omnes vias persequar, quibus putabo ad id, quod volumus, pervenire posse. In hoc toto genere plura faciam quam scribere audeo. Cetera, quae tibi a multis prompta esse certo scio, a me sunt paratissima: nihil in re familiari mea est, quod ego meum malim esse quam tuum. Hac de re et de hoc genere toto hoc

Cäsar leichter eine abschlägige Antwort geben, wenn er auch den minder Schuldigen gegenüber sich weniger zugänglich bewies. Vergl. ep. 10, 9 (Caesar) non putat se sustinere causas posse multorum, si tibi, cui iustius videtur irasci posse, concesserit.

quae minimum] welche zwar jetzt im Vergleich zu der ihr gebührenden Macht nur sehr wenig vermag, aber notwendigerweise doch immer eine bedeutende Gewalt hat. Aus minimum ist zu ergänzen aliquid, wie aus non quo verear 1. II ep. 4, 2 quia vereor und aus non quo defugerem 1. III ep. 9,4 quia defugi.

Anders ist der Gedanke ad fam. VI 10,5 ipsa causa ea est, ut iam simul cum re publica, quae in perpetuum iacere non potest, necessario revivescat atque recreetur.

a quibus tenetur] Die Handschrift hat quibus tenetur. Wenn das Demonstrativum und Relativum von derselben Präposition regiert werden und dasselbe Verbum im Relativsatze hinzuzudenken ist, welches im Demonstrativsatze steht, so kann die Präposition vor dem Relativ ausgelassen werden. Cic.

ad Att. III 19, 2 me tuae litterae nunquam in tantam spem induxerunt, quantam aliorum. Da nun hier Relativ- und Demonstrativsatz je ein besonderes Verbum haben, so mufste a hinzugesetzt werden.

6. insinuabo] Wie convertere zuweilen in reflexivem Sinne gebraucht wird statt se convertere, z. B. pro Planc. 20, 50 non dubito, quin omnis ad te conversura fuerit multitudo, so findet sich auch insinuare ohne das Pronomen reflexivum, wie hier und z. B. auch de or. I 20, 90 quod ita nati essemus, ut et blandiri et suppliciter insinuare iis, a quibus esset petendum, et adversarios minaciter terrere possemus. ib. II 35, 149 ut (animus) penitus insinuet in causam. Phil. V 3, 8 Eccui potestas in forum insinuandi fuit? Liv. XL 37, 4 insinuaverat suspicio animis.

pervenire posse] Der Subjektsaccusativ me ist ausgelassen, wie oft, z. B. ad Att. XIII, 48, 2 quaedam enim vix mihi credo legisse. S. zu 1. I ep. 6, 2.

cetera] d. i. alle Unterstützung, die Cicero ihm gewähren kann, aufser der, dafs er seinen Einfluss für seine Zurückberufung geltend macht.

scribo parcius, quod te id, quod ipse confido, sperare malo, te 7 esse usurum tuis. Extremum illud est, ut te orem et obsecrem, animo ut maximo sis nec ea solum memineris, quae ab aliis magnis viris accepisti, sed illa etiam, quae ipse ingenio studioque peperisti. Quae si colliges, et sperabis omnia optime et, quae accident, qualiacumque erunt, sapienter feres. Sed haec tu melius vel optime omnium: ego, quae pertinere ad te intellegam, studiosissime omnia diligentissimeque curabo tuorumque tristissimo meo tempore meritorum erga me memoriam conservabo.

1

EPISTOLA IX.

(AD FAM. IV 4)

M. CICERO S. D. SER. SULPICIO.

Accipio excusationem tuam, qua usus es, cur saepius ad me

quod ipse confido] was ich selbst zuversichtlich erwarte. Confido mit Idem Accus. eines neutralen Pronomens: vgl. ep. 6, 2 ipsum.

7. nec ea solum] nec, nicht neve, weil der Sinn ist, nicht et ne memineris ea, sondern et ut memineris non solum ea. Illa etiam: Die Grundsätze und Trostgründe, die er durch sein Nachdenken und Forschen gewonnen hat.

sperabis omnia optime] über das Adverbium s. zu 1. III ep. 19, 3..

sed haec tu melius] sc. nosti, eine sehr gewöhnliche Ellipse, z. B. ad Att. VII 3, 5 vos scilicet plura, qui in urbe estis.

tuorumque tristissimo] Die Verdienste, die du dir zur Zeit meines Exils um mich erworben hast. So werden häufig, auch bei Cicero, nähere Bestimmungen zu Substantiven, namentlich wenn sie Raum oder Zeit betreffen, durch ein Adverbium oder durch Kasus von Substantiven ausgedrückt. ad fam. I7, 2 tui temporis nunc et nostri quondam, deiner jetzigen und meiner einstigen Lage. in Pis. 9, 21 discessu tum meo. ad Att. IX 5, 1 sunt ista quidem, quae disputas, difficillima, iter ad superum, navi

gatio infero, discessus Arpinum—, mansio Formiis. de or. III 3, 10 C. Carbonis- eodem illo die mors. in Pis. 17, 40 exercitus nostri interitus ferro fame frigore pestilentia. pro Flacco 25, 60 ad illam universorum civium Romanorum per tot urbes uno puncto temporis miseram crudelemque caedem.

EPISTOLA IX. Servius Sulpicius Rufus, der gröfste Rechtsgelehrte seiner Zeit, und auch als Redner bedeutend; vergl. Cic. Brut. 40, 150. In seinem Konsulat 51 suchte er gegen seinen Kollegen M. Marcellus den Frieden zwischen Cäsar und Pompeius zu erhalten. Auch nach dem Ausbruch des Bürgerkrieges zögerte er lange, Partei zu ergreifen; er ging endlich zu Pompeius nach Griechenland (Cic. Phil. XIII 14, 29), entsagte aber gleich nach der Schlacht bei Pharsalus der weiteren Teilnahme am Kriege, ohne indessen, wie Cicero, nach Italien zu gehen (Cic. ad Att. XI 7, 4 Sulpicii autem consilium non scripsisti cur meo non anteponeres; quod etsi non tam gloriosum est quam Catonis, tamen et periculo vacuum est et dolore.) Im J. 46 verwaltete er im Auftrage

litteras uno exemplo dedisses; sed accipio ex ea parte, quatenus aut neglegentia aut improbitate eorum, qui epistolas accipiant, fieri scribis, ne ad nos perferantur. Illam partem excusationis, qua te scribis orationis paupertate (sic enim appellas) iisdem verbis epistolas saepius mittere, nec nosco nec probo. Et ego ipse, quem tu per iocum (sic enim accipio) divitias orationis habere dicis, me non esse verborum admodum inopem agnosco, εlowvεú

[merged small][ocr errors]

1. excusationem tuam] Bei excusatio wird das, was entschuldigt wird, meistens durch den Genetiv ausgedrückt, seltener, wie hier, durch einen Satz mit cur; das, womit entschuldigt wird, steht ebenfalls meist im Genetiv, seltener als Apposition oder im Infinitiv oder in einem Satze mit quod; z. B. pro Sulla 16, 47 illae valent apud me excusationes iniuriae tuae, iratus animus tuus, aetas, amicitia nostra. ad fam. XVI 21, 7 excusationem angustiarum tui temporis accipio. X 4, 1 praeteriti temporis excusationem adfero quod te profectum audieram. Phil. V 5, 14 habent-legitimam excusationem exilii causa solum vertisse nec esse postea restitutos. Das Plusqpf.dedisses würde auch stehen, wenn der Zwischensatz qua usus es weggelassen wäre, weil die Entschuldigung in der Vergangenheit vorgebracht ist. S. zu 1. III ep. 18, 2.

uno exemplo] oder eodem exemplo = dem weiter unten folgenden iisdem verbis. S. zu 1. III ep. 15, 1.

qui epistolas accipiant] Die, welche die Besorgung von Briefen übernehmen, die tabellarii (s. zu 1. II ep. 7, 1) oder die es aus Gefälligkeit

thaten. Von den Empfängern heifst es meist: litterae alicui redditae sunt; häufig wird aber auch von diesen litteras accipere gesagt.

nec

nosco nec probo] causam cognoscere oder noscere: von einem Entschuldigungs- oder Rechtfertigungsgrund Kenntnis nehmen und seine Rechtsgültigkeit untersuchen, probare: dieselbe anerkennen. Man sagte dies z. B. von den Konsuln, wenn sie bei der Aushebung die Gründe prüften, welche die Dienstpflichtigen für ihre Befreiung vom Dienst vorbrachten. Liv. III 69 cum consules in contione pronuntiassent, tempus non esse causas cognoscendi; omnes iuniores postero die prima luce in campo Martio adessent; cognoscendis causis eorum, qui nomina non dedissent, bello perfecto se daturos tempus ; pro desertore futurum, cuius non probassent causam, omnis iuventus adfuit postero die. Vergl. auch Cic. de leg. I 3, 10 ego vero aetatis potius vacationi confidebam etc. Atqui vereor, ne istam causam nemo noscat. ad Att. XI 7, 5 quod te excusas, ego vero et tuas causas nosco et mea interesse puto te istic esse. Der Sinn unserer Stelle ist also: Deinen ersten Entschuldigungsgrund lasse ich gelten, den zweiten weise ich, weil er offenbar unhaltbar ist, ohne Prüfung zurück.

ειρωνεύεσθαι] Das Gegenteil von dem meinen, was man sagt. Es kann daher ebenso wohl angewendet werden, wo, wie hier, dissimulare, als wo, wie kurz nachher, simulare am Platze wäre.

εσa enim non necesse est; sed tamen idem, nec hoc ɛigwvɛvóuevos, facile cedo tuorum scriptorum subtilitati et elegantiae. 2 Consilium tuum, quo te usum scribis hoc Achaicum negotium non recusavisse, cum semper probavissem, tum multo magis probavi lectis tuis proximis litteris. Omnes enim causae, quas commemoras, iustissimae sunt tuaque et auctoritate et prudentia dignissimae. Quod aliter cecidisse rem existimas, atque opinatus sis, id tibi nullo modo assentior. Sed quia tanta perturbatio et confusio est rerum, ita perculsa et prostrata foedissimo bello iacent omnia, ut is cuique locus, ubi ipse sit, et sibi quis

subtilitati et elegantiae] Cic. or. 21, 69 erit igitur eloquens—is, qui in foro causisque civilibus ita dicet, ut probet, ut delectet, ut flectat... Sed quot officia oratoris, tot sunt genera dicendi: subtile in probando, modicum in delectando, vehemens in flectendo. Quint. XII 10, 58 altera est divisio, quae in tres partes et ipsa discedit, qua discerni posse etiam recte dicendi genera inter se videntur. Namque unum subtile, quod ioxvòv vocant, alterum grande atque robustum, quod adoòv dicunt, constituunt; tertium alii medium ex duobus, alii floridum (namque id avenger appellant) addiderunt. Quorum tamen ea fere ratio est, ut primum docendi, secundum movendi, tertium illud, utrocumque est nomine, delectandi sive, ut alii dicunt, conciliandi praestare videatur officium; in docendo autem acumen, in conciliando lenitas, in movendo vis exigi videatur. Die subtilitas orationis zeigt sich also in der richtigen, klaren und scharfen Entwickelung der Gedanken. Dagegen bezieht sich die elegantia auf die Korrektheit und Angemessenheit der Darstellung. Auct. ad Her. IV 12, 17 elegantia est, quae facit, ut unumquodque pure et aperte dici videatur. Haec distribuitur in latinitatem et explanationem. Die subtilitas hat also nichts mit der Spitzfindigkeit gemein und noch weniger ist ele

gantia das richtige Beiwort für eine schwungvolle und mit allem oratorischen Schmuck ausgestattete Rede, obwohl auch diese elegans sein kann. Übrigens werden beide Vorzüge dem Sulpicius auch im Brutus 42, 154 von Cicero beigelegt.

2. Achaicum negotium] Das Prokonsulat von Achaia, d. i. von Griechenland.

opinatus sis] Dem gewöhnlichen Sprachgebrauch entsprechender wäre opinatus esses (denn direkt würde es heifsen: aliter cecidit res atque opinatus eram); vergl. ad fam. V 19, 1 cum aliter res cecidisset, ac putasses.

id tibi nullo modo assentior] Wenn Sulpicius schreibt: es ist anders gekommen, als ich gedacht habe, so kann das Cicero füglich nicht in Abrede stellen. Sulpicius hatte das aber nur geschrieben, um daraus seine Unzufriedenheit mit seiner jetzigen Stellung zu erklären, und das ist es, worin ihm Cicero nicht beipflichten kann. — Über assentior mit dem Accus. eines neutralen Pronomens vgl. zu ep. 8, 2 ipsum.

is cuique locus] Ähnlich ep. 13, 1 etsi ea perturbatio est omnium rerum, ut suae quemque fortunae maxime paeniteat nemoque sit, quin ubivis, quam ibi, ubi sit, esse malit, tamen mihi dubium non est, quin hoc tempore bono viro Romae esse miserrimum sit.

« IndietroContinua »