præfecto regio. 19. Ipsius Macedoniæ superiora evastantur a Dardanis ; qui tamen oppressi a Philippo cæduntur et in fines suos redeunt. Sub idem vero tempus et Hispania rebellat, et bellum molitur Antiochus, rex Syriæ, simul tentaturus civitates Ptolemæi in Cole Syria, Cilicia, et Caria, simul Philippum exercitu navibusque adjoturus. 20. Rhodii consilium capiunt obviam eundi classe Antiocho, et tuentur libertatem civitatium sociarum Ptolemæi. 21. Attali virtutes et mors. Ingens bellum in Hispania ulteriore coortum opera Colchæ et Luscini regulorum.

22. Q. Minucius et C. Cornelius coss, ob res communi consilio in Gallia prospere gestas postulant triumphum, sed intercessione et perseverantia Atinii Ursaniique tribunorum plebis victi separatim de eo referunt. 23. Cornelio triumphus decernitur omnium consensu: Minucius in monte Albano triumphat. 21. Creantur consules, (L. Fatius Purpureo et M. Claudius Marcellus,) posteroque die prætores. Literæ primum et mox legati a T. Quintio, simulque a Philippo veniunt Romam; et decem decernuntur legati, quorum ex consilio Quintius regi det leges pacis. 25. Ludi Romani et plebeii. Pacem illam frustra dissuadent consules, Macedoniæ provinciæ cupidi. Tristis ex Hispania citeriore nuntius affertur de adversa fortuna C. Sempronii Tuditani proc. Consulibus ambobus Italia provincia decernitur. 26. Prætores sortiuntur provincias; et prodigia procurantur. 27. Cn. Cornelius Lentulus et L. Stertinius ex Hispaniis redeuntes magnam in ærarium ferunt pecuniam. Booti a Quintio, Athenis hybernante, petunt impetrantque, ut hi, qui suæ gentis militaverint apud Philippum, sibi restituantur: sed confestim regi gratias inde agunt, et Brachyllam quendam, principem fautorum ejus, comitiis proximis Bœotarchen faciunt, præteritis Zenxippo et Pisistrato, societatis Rom, auctoribus. 28. Horum instinctu ille occiditur, et Zenxippus, suam magis conscientiam, quam indicium hominum metuens, Thebis nocte perfugit Tanagram; de Pisistrato, quem servus prodit, sumitur supplicium. 29. Neque eo contenti Booti, sed ad execrabile odium Romanorum efferati, horum milites in Baotia hybernantes obtruncant. Quod scelus vehementer vindicasset Quintius, nisi Achæi deprecantes leviorem pœnam impetrassent Bootis.

30. Leges pacis Philippo datæ ex consilio decem legatorum. 31. Omnes Græcorum civitates, in Macedonum ditionem redactæ, liberantur, præter Acrocorinthum, Chalcidem, et Demetriadem, in quibus præsidia esse placet, donec cura decedat de Antiocho: quod Ætoli clam mussantes carpunt. 32. Isthmiis ludis Græciæ libertas voce præconis promulgatur. 33. Effusa Græcorum lætitia. 34. Legati andiuntur Antiochi, et aliæ gentes civitatesque liberæ pronuntiantur. 35. Decem legati ad liberandas suæ qui-que regionis civitates discedunt; et Philippus Ætolique legatos Romam mittere jubentur. 36. Conjuratio servorum in Etruria opprimitur a M'. Acilio prætore. Clades Marcello consuli a Corolamo, regulo Boiorum, illata obliteratur victoria, ab Insubribus Comensibusque reportata. 37. Consules junctis exercitibus Boiorum Ligurumque agrum peragrant populantes et triumphant.

38. Antiochus Smyrnæ et Lampsaci oppuguationem molitur, ac præter

alias Hellesponti Chersonesique urbes Lysimachiam, a Thracibus deletam, capit. 39. Eo conveniunt legati Romanorum, et restitui Ptolemæo civitates omnes, quæ ditionis ejus fuerint, postulant. 40. Quibus ferociter respondet rex. 41. Mox falso de morte Ptolemæi rumore allato, Antio chus navigandi in Ægyptum capit consilium: sed Pataris cognito, vivere Ptolemæum, tendit Cyprum, et, plerisque navibus fœda tempestate amissis, Seleuciam et inde Antiochiam redit.

42. Triumviri epulones primum fiunt; et quæstores a sacerdotibus exigunt stipendium, per belli tempus non collatum. Creantur consules (L. Valerius Flaccus, M. Porcius Cato) et inde prætores. Frumentum ab ædili. bus curul. populo dividitur, et pecuarii condemnantur ab ædilibus plebis. Ludi Romani et plebeii. 43. Consules prætoresque sortiuntur provincias, et T. Quintio prorogatur imperium, suspectis Antiocho, Ætolis et Nabide. 44. Ver sacrum olim votum ex pontificum jussu faciunt consules. Ab Hispanis jam minus terroris est, laureatis Q. Minucii literis allatis: et omnes curæ, post adventum præcipue decem legatorum, in Antiochum regem convertuntur, et in Nabin, nunc Lacedæmoniorum, mox, si liceat, universæ Græciæ futurum tyrannum. 45. T. Quintio, quod ad Nabin attineat, facere, quæ e re publica censeat esse, permittitur; sed magis jubetur animadvertere, quid acturi sint et Antiochus et Hannibal, qui ad regem illum nuntios literasque mittere dicatur. 46. Idem Hannibal, sufes factus, potentiam ordinis judicum coërcendo exigendoque pecunias residuas multorum potentium animos offenderat. 47. Hi itaque infensi Romanis principibus, amicis quisque suis, scribunt, Hannibalem cum Antiocho consilia belli faciendi inire: eamque ob causam legati Carthaginem mittuntur, nequicquam repugnante Scipione Africano. 48. Sed Hannibal, unum se peti sentiens, relinquit patriam, et in Cercinam insulam trajicit. 49. Inde Tyrum Antiochiamque pervenit; et mox Ephesi consequitur Antiochum.

1. HÆC per hyemem gesta.1 Initio autem veris Quintius, Attalo Elatiam excito, Bootorum gentem, incertis ad eam diem animis fluctuantem, ditionis suæ facere cupiens, profectus per Phocidem, quinque millia ab Thebis, quod caput est Bootiæ, posuit castra. Inde postero die cum unius

NOTE

* Hæc per hyemem gesta] Desiderabatur fere dimidia pars hujus libri ante Lugdunensem anni 1621. editionem, in qua, magno bono publico, ea quæ antea deperdita erant, ex Bambergensi codice prodierunt, ceteris Mss. in hac parte deficientibus ad caput usque decimum septimum.

Incipiebant enim reliqui ab his verbis: Iis partibus cohærens Acarnaniæ quingentos ferme passus, &c. ubi nunc melius legitur, arctis faucibus coharens Acarnaniæ. Hanc priorem hujus libri partem notis illustravit Horrion; Gallice vertit F. Malherbeus.

b

2

signi militibus et Attalo legationibusque, quæ frequentes undique convenerant, pergit ire ad urbem, jussis legionis * hastatis (ea duo milliad militum erant) sequi se, mille passuum intervallo distantes. Ad medium ferme viæ Boeotorum prætor Antiphilus obvius fuit: cetera multitudo e muris adventum imperatoris Romani regisque prospeculabatur. Rara arma paucique milites circa eos apparebant: hastatos, sequentes procul, anfractus viarum vallesque interjectæ occulebant. Cum jam appropinquaret urbi, velut obviam egredientem turbam salutaret, tardius incedebat. Causa erat moræ, ut hastati consequerentur. Oppidani, ante lictorem turba acta,4 insecutum confestim agmen

e

1 Vid. Not. Delph. inf.-2 Legionariis Kreyssig. Vel in numero hastatorum vitium esse, vel in numero levis armaturæ post institutionem velitun. proprie dictorum aliquid mutatum fuisse, putabat Duk. jussis legionum hastatis, vel ii mille quingenti milites erant (nt pro ii ∞IƆ mil, erant scriptum fuerit ea mil. erant) conj. Drak.' Rupert. Crev. legendum esse censet duarum legionum.-3 J. F. Gron. orationem distantibus requirere ait. Jac. Gron. conjicit intervallo distante. Sed Dukerus intervallum ipsum distare dici posse negat. At Drak. locutionis intervallo distante Latinitatem duobus Ovidii exemplis Met. XI. 715. et in Nuce 85. probat.' Doering. Unicus Ms. distantis.-4 Lictores Kreyssig. Vid. Not. Delph. inf. 'Oppidani autem

NOTE

b Unius signi militibus] An centuriam intelligit signi nomine, an manipulum, qui duabus centuriis constabat? Hoc posterius Lipsio placet Milit. Rom. lib. 11. dial. 8. quanquam suum cuique centuriæ, id est, dimidio manipulo vexillum fuisse agnoscit, non Vegetio tantum, sed Polybio ipsoque Livio auctoribus: sed nec signa peditum proprie vexilla temporibus istis; et quemadmodum duo centuriones, ita duo vexillarii seu signiferi in uno manipulo esse po. tuerunt, quorum posterior nonnisi deficiente priore signum ferret. Adde quod si centuriæ cuique signam suum assignetur, unius signi sexaginta hic tantum milites erunt: exiguus numerus comitando ac tuendo imperatori rem arduam tentanti.

• Legationibusque] Legationes dixit

pro legatis diversarum Græciæ civitatum, ad Quintium missis. Sic jurisc. custodias appellant reos, qui in custodia detinentur.

4 Ea duo millia] In legione quatuor ferme millia peditum erant, quorum sexcenti triarii; reliqui in hastatos et principes divisi. Hac ratione hastatorum numerus non excedebat mille septingentos: sed aliquando augebatur numerus militum ultra consuetum morem legionum, ad quinque millia.

e Ante lictorem turba acta] Minus probabiliter scribit Gron. oppidani ante lictorum turba acti. Neque enim proprie dici videtur lictorum turba, qui magistratibus Romanis, præter consules, non facile plures aderant quam sex.

armatorum non ante, quam ad hospitium imperatoris ventum est, conspexere. Tum, velut prodita dolo Antiphili prætoris urbe captaque, obstupuerunt omnes. Et apparebat, nihil liberæ consultationis concilio, quod in diem posterum indictum erat Bootis, relictum. Texerunt tamen dolorem,❝! quem et nequicquam, et non sine periculo ostendissent.

2. In concilio Attalus primus verba fecit. Orsus a majorum suorum suisque, et communibus in omnem Græciam, et propriis in Bootorum gentem, meritis, segnior jam 78 et infirmior, quam ut contentionem dicendi sustineret, obmutuit et concidit. Et, dum regem auferunt perferuntque 8 parte membrorum captum, paulisper concio intermissa est. Aristænus inde, Achæorum prætor, eo cum majore 9 auctoritate auditus, quod non alia, quam quæ Achæis suaserat, Boeotis suadebat. Pauca ab ipso Quintio adjecta, fidem magis Romanam, quam arma aut opes, extollente verbis. Rogatio inde, a Platæensi Dicæarcho lata recitataque, de

lictorum turba acti emend. Drak.' Rupert.-5 Relictum esse Kreyssig. Hic locus in Gron. Doujat. et Crev. ita est distinctus, indictum erat, Baotis relictum.—6 ' Td tamen non est in Ms. Bamb. (unde delevit Drak.) sed videtur id sensus requirere, et forte compendio scriptum erat texeretn, h. e. texere tamen; Gron.' Rupert.

7 Malebat J. F. Gron. senior. Kreyssig. senior.-8 Refoventque vel reficiuntque conj. Gron. et Rupert. malit perforentque.—9 Majori Gron. Donjat.

NOTE

f Texerunt dolorem] Scriptum erat texeretn a librario; unde Gron. verisimiliter facit, texere tamen.

Segnior jam] Forte senior, ut conjectat Gron. sic apud Virgil. ' Jam senior, sed cruda Deo viridisque senectus.'

A Platœensi Dicaarcho] Apparet Dicæarchum pro summo magistratu sumi, desumto nomine a justo principatu: quemadmodum Puteoli in Campania Dicæarchiæ cognomen tulerunt, quasi qui juste regerentur. Alias Dicæarchus proprium nomen est philosophi atque oratoris. Apparet quoque Bootorum remp. hoc

tempore sic fuisse constitutam, ut Thebanorum in ceteras urbes perpetuum non esset imperium, sed per urbes reliquas ambularet, et nunc penes Platæarum prætorem esset. Porro Platæ æ urbis nomen est, quæ in Boeotia ad Asopum fluvium sita, septuaginta stadiis ab Thebis, qua Athenas ibatur. Ad Platæas victus est Mardonius Xerxis dux a Pausania Spartano. Bello autem Peloponnesiaco Platææ a Thebanis Lacedæmoniorum sociis obsessæ captæque : tunc primum, ni fallor, inventa circumvallatione duplici, interiori adversus obsessos, exteriori adversus

societate cum Romanis jungenda, nullo contra dicere audente, omnium Boeotiæ civitatium suffragiis accipitur jubeturque. Concilio dimisso, Quintius tantum Thebis moratus, quantum Attali repens casus coëgit, postquam non vitæ præsens periculum vis morbi attulisse, sed membrorum debilitatem visa est, relicto eo ad curationem necessariam corporis, Elatiam, unde profectus erat, redit; Bootis quoque, sicut prius Achæis, ad societatem ascitis, et, quando 10 tuta ea pacataque ab tergo relinquebantur, omnibus jam cogitationibus in Philippum, et quod reliquum belli erat,

conversis.

3. Philippus quoque primo vere, postquam legati ab Roma nihil pacati retulerant, delectum per omnia oppida regni habere instituit in magna inopia juniorum. Absumserant enim per multas jam ætates continua bella Macedonas; ipso quoque regnante, et " navalibus bellis adversus Rhodios Attalumque, et terrestribus adversus Romanos, ceciderat magnus numerus. Ita et tirones ab sedecim annis milites scribebat, et emeritis quidam stipendiis, quibus modo quicquam reliqui roboris erat, ad signa revocabantur. Ita suppleto exercitu, secundum vernum æquinoctium omnes copias Dium contraxit; ibique stativis positis, exercendo quotidie milite, hostem opperiebatur. Et Quintius per eosdem ferme dies, ab Elatia profectus, præter Thronium et Scarpheam 13 ad Thermopylas pervenit. Ibi concilium Ætolorum, Heracleam indictum,' tenuit,14 consul

12

Crev.-10 Quoniam, omissa copula, Gron. Et quoniam Doujat. Crev.

11 Macedonas, ipso quoque regnante: et Gron. Doujat.-12 Conj. Rupert. exercens q. militem; vel exercendi q. militis sc. cansa.-13 Scurpeam Ms. Bamb. et edd. antt. Scarpen Quærengus corrigit.-14 Tenuit pro tenuit

NOTE

auxilia. Sed paulo post recepta hæc urbs ab Atheniensibus fuit.

Dium] Urbs fuit Macedoniæ in Pieria regione ad sinum Thermai. cum

nomen retinet; Italis Dio.

* Et Scarpheam] Fuit Scarphia, sive Scarphe, oppidum Locrorum qui circa Cuemidem, ad sinum Malia

cum, sive Etæum, non procul Boagrii ostio nunc Bondoniza, ut censet Molet.

Heracleam indictum] Hæc Heraclea, Trachinia cognomine, inter Asopum et Sperchium flumina in sinum Maliacum se exonerantia, ad septemtrionem Thermopylarum sita fuit,