tantium quantis auxiliis Romanum ad bellum sequerentur. Cognitis sociorum decretis, tertio die ab Heraclea Xynias progressus," in confinio Ænianum Thessalorumque positis castris, Ætolica auxilia opperiebatur. Nihil morati Ætoli sunt. Phænea duce duo millia peditum 16 cum equitibus quadringentis venerunt. Ne dubium esset, quid expectasset, confestim Quintius movit castra. Transgresso in Phthioticum agrum quingenti Gortynii" Cretensium, duce Cydante, et trecenti Apolloniatæ, haud dispari armatu,a 18 se conjunxere; nec ita multo post Amynander cum Athamanum peditum ducentis et mille." Philippus, cognita profectione ab Elatia Romanorum, ut cui de summa rerum adesset certamen, adhortandos milites ratus, multa jam sæpe memorata de majorum virtutibus, simul de militari laude Macedonum, cum disseruisset, ad ea, quæ tum maxime animos terrebant, quibusque erigi ad aliquam spem poterant, venit.

4. Acceptæ ad Aoum flumen in angustiis cladi, territa Macedonum phalange, ad Atracem" vi pulsos P Romanos.

a Simili armatura sive armorum genere.

·

eum ; nisi eum post indictum excidit.' Duk.—15 Prægressus Kreyssig.—16 Ducenti pedites edd. ante Gron.-17 Cyndate olim legebatur. Cydate emend; Horrion, Gron. Crev. decepti corrupta lectione ap. Polyb.' Rupert. Cydate habet et Doujat.-18 ' Quærengus armatura. Nobis nihil mutare libuit.' J. F. Gron.

11 Pro territa in Ms. Bamb. est terra: unde Horrion conj. terra a Macedonum p. ad A. vi p. Romanos, (qui obsidione Atracis relicta Anticyram se contulere in Phocidem,) et recte, opinor, Gron. ter a Maced, ph. ad A. cet.' Ru

NOTE

m Quingenti Gortynii] Urbs olim fuit Creteæ insulæ Gortyna: nunc pagus nomine Gurtina, sub Ida monte, non procul Gnosso.

"Cum Athamanum peditum ducentis et mille] Usitatius, cum mille du centis Athamanibus.' Sed maluit Livius variandæ phraseos causa, qua, si ex Athamanibus, sive ex numero, vel gente Athamanum.

• Ad Aoum flumen] De prælio ad

Aoum vide lib. XXXII. cap. 12. Plut. ad Apsum ait commissum hoc prælium. Sed hæc duo flumina non multum inter se distant.

P Ad Atracem vi pulsos] De Atrace oppido Pelasgiotidis ad Peneum lib. XXXII. cap. 15. Id oppidum frustra obsessum a Quintio, qui coactus est Anticyram et maritimum tractum petere: XXXII. 17. et 18. Ideo cladi ad Aoum, ubi territa a Romanis Ma

opponebat: et illic tamen, ubi insessas fauces Epiri non tenuissent, primam culpam fuisse eorum, qui negligenter custodias servassent; secundam, in ipso certamine, levis armaturæ mercenariorumque militum. Macedonum vero phalangem et tunc stetisse, et loco æquo justaque pugna semper mansuram invictam.' Decem et sex millia militum ¶ hæc fuere, robur omne virium et regni. Ad hoc duo millia cætratorum, quos peltastas appellant,' Thracumque et Illyriorum (Trallis nomen est genti) 12' par numerus bina millia erant, et mixti ex pluribus gentibus mercede conducti auxiliares mille ferme "3 et duo millia equitum. Cum iis copiis rex hostem opperiebatur. Romanis ferme par numerus erat; equitum copiis tantum, quod Ætoli accesserant, superabant."

14

5. Quintius ad Thebas Phthioticas castra cum movisset, spem nactus per Timonem 's principem civitatis prodi urbem, cum paucis equitum levisque armaturæ ad muros successit. Ibi adeo frustrata spes est, ut non certamen modo cum erumpentibus, sed periculum quoque atrox subSuperiores erant Romani, ideo tantum, vel eatenus solum, quatenus eis se adjunxerant Etoli. Ita eum spes sua decepit.

pert. Ter a Macedonum phalange Kreyssig.-12 Triballi... gentis edd. ante Gron. Est nomen genti Kreyssig.-13 Et quingenti add. Kreyssig. Mox bis mille edd. ante Gron.-14 Erat, qui tamen copiis edd. ante Gron. Al. qui tum copiis.

NOTE

cedonum phalanx, vi pulsos a Macedonibus ad Atracem Romanos Philippus opponebat. Horrion mavult terra a Macedonum phalange ad Atracem vi pulsos, &c. ut territæ phalangis Philippus non meminerit, sed acceptam ad Aoum cladem abunde pensatam velit Romanis terra per vim pulsis atque ad maritima compulsis.

¶ Decem et sex millia militum] Ecce numerum phalangis Macedonicæ.

▾ Duo millia cætratorum, quos peltastas appellant] A breviori scuto, in formam lunæ semiplenæ, atque ita

sine umbone, appellationem sortiebatur hoc militum genus. Cætram vocabant barbari, Græci téλtny.

• Trallis nomen est genti] Illyriorum genus fuere Tralli, quorum regio Trallia, diversi a Trallibus Lydiæ in minori Asia. De illis supra XXXI. 35.

'Ad Thebas Phthioticas] Aliæ fuere a Thebis Booticis et Ægyptiacis ha Theba in Phthiotide Thessaliæ regione ad sinum Pelasgicum, nunc Zeiton.

iret; ni castris exciti repente pedites equitesque in tempore subvenissent. Et postquam nihil conceptæ temere spei succedebat, urbis quidem amplius tentandæ in præsentia conatu absistit; ceterum satis gnarus, jam in Thessalia regem esse, nondum comperto, quam in regionem venisset, milites per agros dimissos vallum cædere et parare jubet. Vallo et Macedones" et Græci usi sunt; sed usum nec ad commoditatem ferendi, nec ad ipsius munitionis firmamentum aptaverunt. Nam et majores et magis ramosas arbores cædebant, quam quas ferre cum armis miles posset; et cum castra his ante objectis sepsissent, facilis molitio eorum valli erat. Nam et quia rari stipites magnarum arborum eminebant, multique et validi rami præbebant, quod recte manu caperetur, duo aut summum tres juvenes connisi arborem unam evellebant. Qua evulsa,16 portæ instar extemplo patebat, nec in promtu erat, quod obmolirentur. Romanus leves et bifurcos plerosque et trium '7 aut, cum plurimum, quatuor ramorum vallos cædit, ut et suspensis ab tergo armis ferat plures simul apte miles; et ita densos offigunt 18 implicantque ramos, ut neque, quæ cujusque stipitis palma 19 sit, pervideri possit: et adeo acuti

15 In edd. ante Gron. a. 1665. per Dimonem.-16 Vulsa Gron. Doujat. Crev.-17 Vel trium Crev. Kreyssig.-18 Affigunt edd. antt.-19 Ex Po

NOTE

"Vallo et Macedones] Notandum discrimen inter Græcorum et Romanorum vallos. Horum hac in re morem describit accurate Polyb. 1. xvii. cujus verborum interpretatio lucem hnic Livii loco afferre potest: 'Recte,' inquit, defigunt seu pangunt (vallos scilicet) implicantes alios aliis: ita ut neque facile distingui possit qui sint rami sive cornua cujusque defossorum in terra stipitum, neque qui stipites seu valli sint cujusque rami. Unde fit ut si quis vellere conetur, nec iis manum facile admovere possit, quod densi et invicem incurvati, ac stricte connexi sint; et si appre

hendat, vix tamen possit extrahere: tum quod omnes eorum commissuræ proprium robur habeant ex terra cui infixi inhærent; tum quod si unus e ramis trahatur, non statim avelli queat, ob multas propagines mutuo consertas, quæ ramo cuique cohærent. Nec vero facile contingit, ut duo tresve hostes eundem palum apprehendant: quod si forte acciderit ut unus et alter extrahatur, ne spatium quidem apertum adeo patet, ut nisi ægre aditum in castra non præbeat.'

* Cujusque stipitis palma] Id est ramus. Vitis proprie dicitur palmes

aliusque per alium immissi radii 20 locum ad inserendam manum non relinquunt, ut neque prehendi, quod trahatur, neque trahi, cum inter se innexi rami vinculum invicem præbeant, possit; et, si evulsus forte est unus, nec loci multum aperit, et alium reponere perfacile est.

6. Quintius postero die, vallum secum ferente milite, ut paratus omni loco castris ponendis esset, progressus modicum iter, sex ferme millia a Pheris cum consedisset, speculatum, in qua parte Thessaliæ hostis esset, quidve pararet, misit. Circa Larissam erat rex, qui certior jam factus, Romanum ab Thebis Pheras movisse, defungi❜ quam primum et ipse certamine cupiens, ducere ad hostem pergit, et quatuor millia fere a Pheris posuit castra. Inde postero die cum expediti utrimque ad occupandos super urbem tumulos processissent, pari ferme intervallo ab jugo, quod capiendum erat, cum inter se conspecti essent, constiterunt; nuntios in castra remissos, qui, quid sibi, cum 3 præter spem hostis occurrisset, faciendum esset, consulerent, quieti opperientes. Et illo quidem die, nullo inito certamine, in castra revocati sunt. Postero die circa eosdem tumulos equestre prælium fuit; in quo non minimum 4 Ætolorum opera regii fugati, atque in castra compulsi sunt. Magnum utrisque impedimentum ad rem gerendam fuit ager consitus crebris arboribus, hortique, ut in suburbanis

lyb. (vid. Not. Var.) suspicari possis, inter verba palma et sit excidisse hæc, neque qui quarumque palmarum stipes; vel, quod Crev. putabat, neque quis cujusque palma stipes; et mutilus quoque hic locus visus est Gron. Sed Livius forte brevius eandem expressit sententiam. Tum etiam non est, quod cum Bauero mox vel relinquant legas pro relinquunt, ut pendeat ab ut neque, cui alioquin nil respondere putat, vel vulgatam lect. per avakóλovov defendas.' Rupert.-20 Rami mavult Rupert.

1 Qui del. Kreyssig.-2 Hic locus in ed. Kreyssig. ita est distinctus, movisse. Defungi.-3 Quando Kreyssig.-4 Minima Gron. Doujat.-5 Coarctata

NOTE

et palma, ut significentur majores rami. Vide Varronem de R. R. 1. 1. c. 31. Hic vero palma de ramo majore cujusvis arboris dicitur. Polybius in hac historia habet Keрaías, hoc

est, ramos e stipite, quasi cornua prodeuntes. J. Clericus.

y Circa Larissam] Hic Larissam intellige Thessaliæ totius metropolim ad Peneum.

locis, et coarctata itinera maceriis et quibusdam locis interclusa. Itaque pariter ducibus consilium fuit excedendi ea regione, et, velut ex prædicto, ambo Scotussam petierunt; Philippus, spe frumentandi inde; Romanus, ut prægressus corrumperet hosti frumenta. Per diem totum, quia colles perpetuo jugo intererant, nullo conspecta inter se loco agmina ierunt. Romani ad Eretriam Phthiotici agri, Philippus super amnem Onchestum posuit castra. Ne postero quidem die, cum Philippus ad Melambium, quod vocant, Scotussæi agri, Quintius circa Thetidium Pharsaliæ terræ posuisset castra, aut hi, aut illi, ubi hostis esset, satis compertum habuerunt. Tertio die primo nimbus effusus, dein caligo noctis simillima Romanos metu insidiarum tenuit.

a

6 b

7. Philippus maturandi itineris causa, post imbrem nubibus in terram demissis nihil deterritus, signa ferri jussit. Sed tam densa caligo occæcaverat diem, ut neque signiferi viam, nec signa milites cernerent; agmen ad incertos clamores vagum velut errore nocturno turbaretur. Supergressi tumulos, qui Cynoscephalæ vocantur, relicta ibi statione firma peditum equitumque, posuerunt castra. Romanus eisdem ad Thetidium castris cum se tenuisset, exploratum tamen, ubi hostis esset, decem turmas equitum et

d Non deterritus est, quamvis densa nebula terræ incumberet, visumque im• pediret.