homines, victores omnium circa populorum, opifices ac lapicidas pro bellatoribus factos. Indigna Servi Tulli regis memorata caedes et invecta corpori patris nefando 10 vehiculo filia, invocatique ultores parentum dii. His atrocioribusque, credo, aliis, quae praesens rerum indignitas haudquaquam relatu scriptoribus facilia subicit, memoratis incensam multitudinem perpulit, ut imperium regi abrogaret, exsulesque esse iuberet L. Tar11 quinium cum coniuge ac liberis. Ipse iunioribus, qui ultro nomina dabant, lectis armatisque ad concitandum inde adversus regem exercitum Ardeam in castra est profectus; imperium in urbe Lucretio, praefecto urbis 12 iam ante ab rege instituto, relinquit. Inter hunc tumultum Tullia domo profugit exsecrantibus, quacumque incedebat, invocantibusque parentum furias viris mulieribusque.

1

LX. Harum rerum nuntiis in castra perlatis, cum re nova trepidus rex pergeret Romain ad comprimendos motus, flexit viam Brutus senserat enim adventum —, ne obvius fieret; eodemque fere tempore diversis itineribus Brutus Ardeam, Tarquinius Romam venerunt. 2 Tarquinio clausae portae exsiliumque indictum; liberatorem urbis laeta castra accepere, exactique inde liberi regis. Duo patrem secuti sunt, qui exsulatum Caere in Etruscos ierunt. Sex. Tarquinius Gabios, tamquam in suum regnum, profectus ab ultoribus veterum simultatium, quas sibi ipse caedibus rapinisque conciverat,

10. scriptoribus: dat. of ref. with facilia; the latter is in apposition with quae. subicit: "always suggests." The whole thought is the graceful tribute of a writer to the vehemence and force of the spoken word.

11. Ardeam in castra: in Latin each place is destination. praefecto urbis: the urban prefect was always "acting-king" in the king's absence, ne urbs sine imperio foret,

Tacitus, Ann. 6. 11.

12. Tullia: note the novel-like interest in reporting each character's fate.

LX. 1. flexit viam: "changed his course." The position relieves the instant thought that the two would meet.

2. Tarquinio. their reception is chiastic order.

liberatorem: remarked

in

3 est interfectus. L. Tarquinius Superbus regnavit annos quinque et viginti. Regnatum Romae ab condita urbe ad liberatam annos ducentos quadraginta quattuor. 4 Duo consules inde comitiis centuriatis a praefecto urbis ex commentariis Servi Tulli creati sunt, L. Iunius Brutus et L. Tarquinius Collatinus

3. Regnatum: "the monarchy had lasted;" regnare is intrans. The date is traditionally given as 509 B. C., but it is 506 B. c. according to Livy's chronology.

4. comitiis centuriatis: the assembly of the people by classes, or centuries, which, later especially, was of great political importance.

TITI LIVI

AB URBE CONDITA

LIBER II.

1 I. Liberi iam hinc populi Romani res pace belloque gestas, annuos magistratus, imperiaque legum poten2 tiora quam hominum peragam. Quae libertas ut laetior esset, proximi regis superbia fecerat. Nam priores ita regnarunt, ut haud immerito omnes deinceps conditores partium certe urbis, quas novas ipsi sedes ab 3 se auctae multitudinis addiderunt, numerentur. Neque ambigitur, quin Brutus idem, qui tantum gloriae Superbo exacto rege meruit, pessimo publico id facturus fuerit, si libertatis immaturae cupidine priorum regum alicui regnum extorsisset. Quid enim futurum fuit, si illa pastorum convenarumque plebs, transfuga ex suis populis, sub tutela inviolati templi aut libertatem aut certe impunitatem adepta, soluta regio metu, agitari coepta esset tribuniciis procellis et in aliena urbe cum patribus 5 serere certamina, priusquam pignera coniugum ac libe

I-II. 2. THE BEGINNING OF
THE REPUBLIC.

I. 1. Liberi: the word is a keynote to the contents. annuos: instead of a life tenure. See 7

2. ut numerentur: the statement is from a contemporary point of view.

3. pessimo publico: 'with the greatest detriment to the state" facturus fuerit: the apodosis of unreal conditions after quin and other words requiring a dependent subjunctive, shows a peculiar peri

phrastic form, derived e.g. here from an emphatic facturus fuit.

4. convenarum: explained best by 1. 8 6 sub tutela: in the asylum (templum) of Romulus the newcomers, whether slaves or criminals, were secure from punishment. regio: regis, objective. coepta esset: see on 1. 57. 3. tribuniciis procellis: ie. the stormy conflicts when the tribunes of the people, some of whom were demagogues, became more active.

=

5. pignera, etc.: "He that hath

rorum caritasque ipsius soli, cui longo tempore adsuescitur, 6 animos eorum consociasset? Dissipatae res nondum adultae discordia forent, quas fovit tranquilla moderatio imperii, eoque nutriendo perduxit, ut bonam frugem 7 libertatis maturis iam viribus ferre possent. Libertatis autem originem inde magis, quia annuum imperium consulare factum est, quam quod deminutum quicquam 8 sit ex regia potestate, numeres. Omnia iura, omnia insignia primi consules tenuere; id modo cautum est, ne, si ambo fasces haberent, duplicatus terror videretur.

Brutus prior, concedente collega, fasces habuit; qui non acrior vindex libertatis fuerat, quam deinde custos 9 fuit. Omnium primum avidum novae libertatis populum, ne postmodum flecti precibus aut donis regiis posset, iure iurando adegit neminem Romae passuros 10 regnare. Deinde, quo plus virium in senatu frequentia etiam ordinis faceret, caedibus regis deminutum patrum numerum primoribus equestris gradus lectis ad trecen11 torum summam explevit; traditumque inde fertur, ut in senatum vocarentur, qui patres quique conscripti essent: conscriptos, videlicet novum senatum, appellabant lectos. Id mirum quantum profuit ad concordiam civitatis iungendosque patribus plebis animos.

wife and children hath given hostages to fortune."-Bacon. adsuescitur: impersonal; "one grows attached."

6. eoque: "to such a state." 7. annuum: emphatic predicate. diminutum . sit: subjunctive

from the analogy of a reason denied after non quod. The consuls as a matter of fact had less power than a king.

8. fasces: the bundles of rods with axes protruding, which, as the insignia of absolute authority, the lictors carried before the ruling consul.

=

9. avidum: "who were jealous." postmodum: postea. passuros: infin. Sc. se in sense agreement with populum.

10. frequentia: "by the numerical strength." Cf. the opposite in 1. 49. 6. ad summam explevit: "rounded out to a total."

11. traditum: containing the idea of mos, is followed by the explanatory ut clause. conscriptos: the familiar patres conscripti is a case of asyndeton (= patres et conscripti), as is shown here. mirum quantum: colloquial, "wonderfully."

1 II. Rerum deinde divinarum habita cura; et quia quaedam publica sacra per ipsos reges factitata erant, necubi 2 regum desiderium esset, regem sacrificulum creant. Id sacerdotium pontifici subiecere, ne additus nomini honos aliquid libertati, cuius tunc prima erat cura, officeret.

1

IX. Iam Tarquinii ad Lartem Porsinnam, Clusinum regem, perfugerant. Ibi miscendo consilium precesque nunc orabant, ne se, oriundos ex Etruscis, eiusdem 2 sanguinis nominisque, egentes exsulare pateretur, nunc monebant etiam, ne orientem morem pellendi reges 4 inultum sineret. Porsinna, cum regem esse Romae tum Etruscae gentis regem amplum Tuscis ratus, Romam 5 infesto exercitu venit. Non umquam alias ante tantus terror senatum invasit; adeo valida res tum Clusina erat magnumque Porsinnae nomen. Nec hostes modo timebant, sed suosmet ipsi cives, ne Romana plebs metu perculsa, receptis in urbem regibus, vel cum servi6 tute pacem acciperet. Multa igitur blandimenta plebi 7 per id tempus ab senatu data. Haec indulgentia patrum asperis postmodum rebus in obsidione ac fame adeo concordem civitatem tenuit, ut regium nomen non 8 summi magis quam infimi horrerent, nec quisquam unus malis artibus postea tam popularis esset, quam tum bene imperando universus senatus fuit.