182 5 virtuti vestrae fortuna inviderit, 12cavete inulti animam amitta- b LIX. Haec ubi dixit, paullulum commoratus 'signa canere jubet, atque instructos ordines in locum aequum deducit. Dein, remotis omnium equis, quo militibus, exaequato periculo, animus amplior esset, ipse pedes exercitum pro loco atque copiis instruit. Nam, uti planities erat inter sinistros montes 10 et ab dextra rupe aspera, octo cohortes in fronte constituit, reliquorum signa in subsidio artius collocat. Ab his centu riones, omnis lectos, et evocatos, praeterea ex gregariis militibus optumum quemque armatum in primam aciem subducit. C. Manlium in dextra, Faesulanum quemdam in si15 nistra parte curare jubet: ipse cum libertis et colonis propter aquilam.adsistit, quam bello Cimbrico C. Marius in exercitu habuisse dicebatur. At ex altera parte C. Antonius, pedibus aeger, quod praelio adesse nequibat, M. Petreio legato exercitum permittit. Ille cohortes veteranas, quas tumultia caussa 20 conscripserat, in fronte, post eas ceterum exercitum in subsidiis locat: ipse equo circumiens unumquemque nominans appellat, hortatur, rogat, ut meminerint se contra latrones inermes pro patria, pro liberis, pro aris atque focis suis certare. 'Homo militaris, quod amplius annos triginta tribunus, aut 25 praefectus, aut legatus, aut praetor cum magna gloria in exercitu fuerat, plerosque ipsos factaque eorum fortia noverat : ea commemorando militum animos accendebat. LX. Sed ubi, omnibus exploratis, Petreius tuba signum dat, cohortes paullatim incedere jubet: idem facit hostium 30 exercitus. Postquam eo ventum est, unde a ferentariis praelium committi posset, maxumo clamore cum infestis signis concurrunt, pila omittunt, gladiis res geritur. Veterani, pristinae virtutis memores, cominus acriter instare: illi haud H.-LIX. 414 & 2. — 363. —429. — 4117, 3.-378; 417, 3. A. & S.-LIX. 247, 1, (1). — 204. — 250, 1. — 89, 2. —⚫ 256, 183 timidi resistunt: maxuma vi certatur. Interea Catilina cum expeditis in prima acie versari,a laborantibus succurrere, integros pro sauciis accersere, omnia providere, multum ipse pugnare, saepe hostem ferire. Strenui militis et boni imperatoris officia simul exsequebatur. Petreius, ubi videt Catili- 5 nam, 'contra ac ratus erat, magna vib tendere, 'cohortem praetoriam in medios hostes inducit, eosque perturbatos atque alios alibi resistentes interfecit: deinde utrimque ex lateribus ceteros aggreditur. Manlius et Faesulanus in primis pugnantes cadunt. Catilina postquam fusas copias seque 10 cum paucis relictum videt, memor generis atque pristinae suae dignitatis, in confertissumos hostes incurrit, ibique pugnans confoditur. LXI. Sed, confecto praelio, tum vero cerneres,* quanta audacia quantaque vis animi fuisset in exercitu Catilinae, 15 Nam fere quem quisque vivus pugnando locumb ceperat, eum, amissa anima, corpore tegebat. Pauci autem, 'quos medios cohors praetoria disjecerat, paullo diversius, sed omnes tamen adversis volneribus conciderant. Catilina vero longe a suis inter hostium cadavera repertus est, paullum 20 'etiam spirans, ferociamque animi, quam habuerat vivus, in voltu retinens. Postremo ex omni copia, neque in praelio neque in fuga quisquam civis ingenuus captus est: ita cuncti suae hostiumque vitae juxta pepercerant. Neque tamen exercitus populi Romani laetam aut incruentam victoriam adep-25 tus erat; nam 'strenuissumus quisque aut occiderat in praelio, aut graviter volneratus discesserat. Multi autem, qui de castris visundi aut spoliandi gratia processerant, volventes hostilia cadavera, amicum alii, pars hospitem aut cognatum reperiebant: fuere item, qui inimicos suos cognoscerent. Ita 30 varie per omnem exercitum laetitia, moeror, luctus atque gaudia agitabantur. M. TULLII CICERONIS IN L. CATILINAM ORATIO PRIMA HABITA IN SENATU. 1. 'Quousque tandem abutere, Catilina, patientia" nostra? quamdiu etiam furor ‘iste tuus nos eludet? quem ad finem 'sese effraenata jactabit audacia? Nihilne te nocturnum praesidium 'Palatii, nihil urbis vigiliae, nihil "timor populi, 5 nihil concursus bonorum omnium, nihil hic munitissimus habendi senatus 12locus, nihil 13horum ora vultusque moverunt? Patere tua consilia "non sentis? Constrictam jam omnium horum conscientia teneri conjurationem tuam non vides? Quid 16proxima, quid superiore, nocte egeris, ubi fueris," 10 "quos convocaveris, 18quid consilii ceperis, quem nostrum1 ignorare arbitraris? 2. O tempora! O mores! Senatus haec intelligit, consul videt; hic tamen vivit! Vivit? 19Immo vero etiam 20in senatum venit: fit publici consilii particeps: notat et designat 15 oculis ad caedem unumquemque nostrum. Nos autem, fortes aviri, satisfacere rei publicae videmur, si "istius furorem ac tela vitemus.k H.-I. 18 - 419, I. 450.-562; 563. Dist. bet. facies, os, vultus, and oculus. V. Sall. XV. n. 9. Dist. bet. non and nonne in direct questions. V. n. 14. — 1 426. — § 525; 480. — 1 396, 2, 3) & (3). — 1 446, 3.— 503 & III. 245, I. 207, R. 25. R. H. N. 2. — 213. — 28 Ad mortem te, Catilina, duci jussu consulis jampridem "oportebat: in te conferri pestem, quam tu in nos [jamdiu] machinaris. 3. An vero vir amplissimus, P. Scipio, pontifex maximus, Ti. Gracchum, mediocriter labefactantem statum rei publicae, privatus interfecit: Catilinam, orbem 5 terrae caede atque incendiis vastare cupientem, nos consules perferemus? Nam illa nimis antiqua praetereo, quod C. Servilius Ahala Sp. Melium, "novis rebus studentem, manu sua occidit. Fuit, fuit ista quondam in hac re publica virtus, ut viri fortes acrioribus suppliciis civem perniciosum quam 10 acerbissimum hostem coërcerent." Habemus senatus consultum in te, Catilina, vehemens et grave: non deest rei publicae "consilium, neque auctoritas hujus ordinis: nos, nos, dico aperte, consules desumus. с II. 4. Decrevit quondam senatus, ut 'L. Opimius 'consul 15 videret, ne quid res publica 'detrimenti caperet." Nox nulla intercessit: interfectus est propter quasdam *seditionum suspiciones C. Gracchus clarissimo "patre, avo, majoribus: occisus est cum liberis M. Fulvius consularis. Simili senatus consulto, C. Mariod et L. Valerio consulibus est permissa 20 res publica. 'Num unum diem' postea L. Saturninum tribunum plebis, et C. Servilium praetorem mors ac rei publicaes poena remorata esth? At nosi vicesimum jam diem patimur hebescere aciem horum auctoritatis. Habemus enim hujuscemodi senatus consultum, verum inclusum in tabulis, tamquam 25 in vagina reconditum ; quo ex senatus consulto confestim te interfectum esse, Catilina, convenit. Vivis; et vivis non ad deponendam, sed ad confirmandam audaciam. Cupio, H.-I. Dist. bet. necesse est, oportet, opus est, and debeo. V. Caes. I. 4, n. 4.467, 2.-489, I.; 494. — 395. b II. 489, I.; 492. Dist. bet. damnum, detrimentum, and jactura. V. n. 2.428. - - 4385.—346, II. 1, 3).—378. 395. — 463, 3. 446. 551, II. & 1. -* 562; 565 & 1. A. & S.-I. IV. R. H. — 145, I. 2. 74 -262. ..211. II. • 262. — 3 212, R. 3. V. R. H. — • 211, R. 6, & R. 8, (2). — ¢ 223, R. 2.-198, 11, R. (b).—236. — 211. 1, (b).-1273, 4, (a).- 275, II. 209, R. 12, (2). —1 209, R. 10Patres Conscripti, "mel esse clementem; cupio in tantis rei publicae periculis me1 non dissolutum videri; sed jam me ipse inertiae nequitiaeque condemno. 5. Castra sunt in Italia contra populum Romanum 12în 5 Etruriae faucibus collocata: crescit in dies singulos hostium numerus; eorum autem 13castrorum imperatorem ducemque hostium intra moenia atque adeo in senatu videmus intestinam aliquam quotidie perniciem rei publicae molientem. Si te jam, Catilina, comprehendi, si interfici, jussero; credo, 10 erit verendum mihi, ne non hoc potius omnes boni serius a me, quam quisquam crudelius factum esse 16dicat. Verum ego hoc, quod jampridem factum esse oportuit, "certa de causa, nondum adducor, ut faciam. Tum denique interficiere, quum jam nemo tam improbus, tam perditus, tam 18tui" simi15 lis inveniri poterit, qui id non jure factum esse fateatur. 6. Quamdiu quisquam erit, qui te defendere audeat, vives; et vives ita, ut vivis, multis meis et firmis praesidiis obsessus, ne commovere te contra rem publicam possis. Multorum te etiam oculi et aures non sentientem, sicut adhuc fecerunt, 20 speculabuntur atque custodient. III. Etenim quid est, Catilina, quod jam amplius exspectes, si neque nox tenebris obscurare coetus 'nefarios, nec *privata domus parietibus continere voces conjurationis [tuae] potest? si illustrantur, si erumpunt omnia? Muta jam istam 25 mentem; mihi crede: obliviscere caedis atque incendio H. II. 1545. - 452 & 1. — 410, II. & 1. — • •Dist. bet. quotidie and in singulos dies. V. Caes. I. 16, n. 2.—P 587, III. 2 & 4.- - Dist. bet. audeo, conor, and molior. 457.-"391, 2, 4, (2). — n. 19. III. 501, I. fandus. V. n. 1.4.- 406, II. A. & S.-II. -508. V. Caes. II. 8, n. 3. ▪492, 4, 1).— 500. — Explain quisquam as here used. V. Dist. bet. scelestus, sceleratus, nefarius, impius, and ne- 1271, R. 4. 4 207, R. 28, (a). — a 217. — • V. R. H. -P 198, 9, R. (a). — V. R. H. — 261, R. 1. — 262, R. 7.—' V. R. H. 207, R. 31. 222, R. 2, (b). V. R. H.264, 1, (a). —▾ V. R. H. III. 264, 7.-V. R. H. —• V. R. H.-4216. . U |