262

clarissimi fortissimique essent, eques Romanus ad bellum maximum formidolosissimumque pro consule mitteretur? missus est. Quo quidem tempore, quum esset nonnemo in senatu, qui diceret, non oportere mitti hominem privatum pro 5 consule, "L. Philippus dixisse dicitur, non se illum sua sententia 12pro consule, sed pro consulibus mittere. Tanta in eo rei publicae bene gerendae spes constituebatur, ut duorum consulum munus unius adolescentis virtuti committeretur. Quid tam singulare, quam ut, ex senatus consulto legibus 10 solutus, consul ante fieret, quam 13ullum alium magistratum per leges capere licuisset? quid tam incredibile, quam ut 14iterum eques Romanus ex senatus consulto triumpharet® ? Quae in omnibus hominibus novah post hominum memoriam constituta sunt, ea tam multa non sunt, quam haec, quae in 15 hoc uno homine vidimus. 63. Atque haec tot exempla, tanta ac tam nova, profecta sunt in eundem hominem a Q. Catuli atque a ceterorum ejusdem dignitatis amplissimorum hominum auctoritate.

XXII. Quare 'videant, ne sit periniquum et non ferendum, 20 illorum auctoritatem de Cn. Pompeii dignitate a vobis comprobatam semper esse, vestrum ab illis de eodem homine judicium populique Romani auctoritatem improbari, praesertim quum jam 'suo jure populus Romanus in hoc homine suam auctoritatem vel contra omnes, qui dissentiunt, possit 25 defendere; propterea quod, iisdem istis reclamantibus, vos 'unum illum ex omnibus delegistis, quem bello praedonum praeponeretis. 64. Hoc si vos temere fecistis, et rei publicae parum consuluistis, recte isti studia vestra suis consiliis regere conantur; sin autem vos plus tum in re publica vidis30 tis, 10vos, iis repugnantibus, per vosmet ipsos dignitatem huic imperio, salutem orbi terrarum attulistis, aliquando isti

H.-XXI. 489, I.; 496, 2.—585, 1. — 425, 3, 2). — 1 441, 2.
XXII.500.

b

A. & S.-XXI. 262. R. 3, N. 3.-1277, R. 5, (c).—251. — 206, R. 19, (3), & (a). —1 277, R. 11.

XXII. 264, 5.

"principes et sibi et ceteris populi Romani universi auctoritatic parendum esse fateantur.

Atque in hoc bello Asiatico et regio non solum militaris illa virtus, quae est in Cn. Pompeio singularis, sed aliae quoque virtutes animi magnae et multae requiruntur. 18 Difficile 5 est in Asia, Cilicia, Syria regnisque "interiorum nationum ita versari nostrum imperatorem, ut nihil aliud nisi de hoste ac de laude cogitet. Deinde etiam si qui sunt "pudore ac temperantia moderatiores, tamen eos esse tales propter multitudinem cupidorum hominum nemo arbitratur. 65. Diffi- 10 cile est dictu, Quirites, quanto in odio simus apud exteras nationes propter eorum, quos ad eas per hos annos cum imperio misimus, libidines et injurias. Quod enim fanum putatis in illis terris nostris magistratibush religiosum, quam civitatem sanctam, quam domum satis clausam ac munitam fuisse ? 15 Urbes jam locupletes et copiosae requiruntur, quibus 18causa belli propter diripiendi cupiditatem inferatur. 66. Libenter haec 19coram cum Q. Catulo et Q. Hortensio, summis et clarissimis viris, disputarem'; noverunt enim sociorum vulnera, vident eorum calamitates, querimonias audiunt. Pro sociis 20 vos contra hostes exercitum mittere putatis, an hostium simulatione contra socios atque amicos? Quae civitas est in Asia, quae non modo imperatoris aut legati, sed unius tribuni militum animosi ac spiritus capere possit?

XXIII. Quare, etiam si quem habetis, qui, 'collatis signis, 25 exercitus regios superare posse videatur, tamen, nisi erit idem, qui a pecuniis sociorum, qui ab eorum conjugibus ac liberis, qui ab ornamentis fanorum atque oppidorum, qui ab auro gazaque regia manus, oculos, animum cohibere possit, non erit idoneus qui ad bellum Asiaticum regiumque mitta- 30 tur. 67. Ecquam putatis civitatem pacatam fuisse, quae locuples sit? ecquam esse locupletem, 'quae istis pacata esse

H.-XXII. 388, I. 385. —a 301, 2 & 3.— 549 & 1.-414 & 2. -570 & 1.291.-485.

b

A. & S.-XXII. 225, III.223, R. 2.— •269, R. 2. — £247, 1, (1). — 276, III. - 222, R. -¡95, R.

videatur? Ora maritima, Quirites, Cn. Pompeium non solum propter rei militaris gloriam, sed etiam propter animi continentiam requisivit. "Videbat enim, praetores locupletari quotannis pecunia publica praeter paucos, neque eos quidquam 5 aliud assequi classium nomine, nisi ut detrimentis accipiendis majore affici turpitudine videremur. Nunc qua cupiditate homines in provincias, quibus jacturis et quibus conditionibus proficiscantur, ignorant videlicet isti, qui ad unum deferenda omnia esse 10non arbitrantur: quasi vero Cn. Pompeium 10 non "quum suis virtutibus, tum etiam alienis vitiis magnum esse videamus.c

68. Quare nolited dubitare, quin huic uni credatis omnia, qui inter tot annos unus inventus sit, quem socii in urbes súas cum exercitu venisse gaudeant. Quod si auctoritatibus hanc 15 causam, Quirites, confirmandam putatis, est vobis auctor, vir bellorum omnium maximarumque rerum peritissimus, 19P. Servilius; cujus tantae res gestae terra marique exstiterunt, ut, quum de bello deliberetis, auctor vobis gravior nemo éssé debeat: est C. Curio, summis vestris beneficiis maximisqué 20 rebus gestis, summo ingenio et prudentia praeditus: est Cn. 16 Lentulus, in quo omnes "pro amplissimis vestris honoribus summum consilium, summam gravitatem esse cognovistis: est C. 18 Cassius, integritate, virtute, constantia singulari. Quare 20 videte, ut, horum auctoritatibus illorum orationi, qui dissentivideamur. 25 unt, respondere posse

XXIV. 69. Quae quum ita sint, C. Manili, primum 1istam tuam et legem et voluntatem et sententiam laudo vehementissimeque comprobo; deinde te hortor, ut, auctore populo Romano, maneas in sententia neve cujusquam vim aut mi

b

H.-XXIII. Dist. bet. damnum, detrimentum, and jactura. V. in Construction -503 & II. — 1538, 2. Cat. I. 2, n. 3.- 562; 566, I. of dubito and non dubito. 1519.501, II.

XXIV. 587, II. 2.

V. Caes. II. 2, n. 8, and in Cat. I. 7, n. 16.—

A. & S.-XXIII. V. R. H.—

& R. 3.

. V. R. H.264, 8, (1). —

19

XXIV. 198, 8; 262, N. 4.

275, II. — 263, 2, (1). —*267, N. 264, 10.

nas pertimescas. Primum in te satis esse animi perseverantiaeque arbitror; deinde quum tantam multitudinem cum tanto studio adesse videamus, quantam 3iterum nunc in eodem homine praeficiendo videmus, quid est quod aut 'de re aut de perficiendi facultate dubitemus? Ego autem, quidquid est 5 in me studii, consilii, laboris, ingenii, quidquid hoc beneficio populi Romani atque hac potestate praetoria, quidquid auctoritate, fide, constantia possum, id omne ad hanc rem conficiendam tibi et populo Romano polliceor ac 'defero; 70. testorque omnes deos, et eos maxime, qui huic loco temploque prae- 10 sident, qui omnium mentes corum, qui ad rem publicam adeunt, maxime perspiciunt, me hoc neque rogatu facere eujusquam, neque quod Cn. Pompeii gratiam mihi per hanc causam conciliari putem, neque quod mihi ex cujusquam amplitudine aut praesidia periculis aut adjumenta "honoribus 15 quaeram; propterea quod pericula facile, ut hominem praestare oportet, innocentia tecti repellemus; honorem auten neque ab uno neque ex hoc loco, sed eadem illa nostra laboriosissima ratione vitae, si vestra voluntas feret, consequemur.

20

71. Quamobrem, quidquid in hac causa mihi susceptum est, Quirites, id omne ego me rei publicae causa suscepisse confirmo; tantumque abest, ut aliquam mihi bonam gratiam quaesisse videar, ut multas me etiam simultates partim obscuras, partim apertas intelligam mihi non necessarias, vobis 25 non inutiles suscepisse. Sed ego me "hoc honore praeditum tantis vestris beneficiis affectum statui, Quirites, vestram voluntatem et rei publicae dignitatem et salutem provinciarum atque sociorum 18meis omnibus commodis et rationibus praeferre oportere.

30

H. XXIV. Dist. bet. et, que, and atque. 587, I. 2. —° 414 & 2, 3). -4489, I.; 497.388, II.-Dist. bet. inimicitia and simultas. V. n. 16.

A. & S. — XXIV. *198, 1, R. (a) & (b). —o 247, 1, & R. 2, (a).· 4262, & R. 9.225, II. V. R. H.

M. TULLII CICERONIS

PRO A. LICINIO ARCHIA POETA

ORATIO AD JUDICES.

h

I. 1. Si quid est in me 1ingenii, judices, quod' sentio quam sit exiguum, aut si qua exercitatio dicendi, in qua 3mek non infitior mediocriter esse versatum; aut si 'hujusce rei ratio aliqua ab optimarum artium studiis ac disciplina 5 profecta, a qua ego nullum confiteor aetatis meae tempus abhorruisse; earum rerum omnium 'vel" in primis hic A. Licinius fructum" a me repetere prope suo jure debet. Nam quoad longissime potest mens mea respicere spatium praeteriti temporis et pueritiae memoriam recordari ultimam, 10 "inde usque repetens hunc video mihi principem" et ad 13suscipiendam et ad ingrediendam rationem horum studiorum exstitisse. Quod si haec vox, hujus hortatu praeceptisque conformata, nonnullis aliquando saluti fuit, a quo

-

H.-I. 189; 190 & 1.- 508.; -435 & 1.396, 2, & 3), (3). – ⚫369. —'453. — 525. — 438. — 587 & II.—.563. — 545. —1186, 1.- 466. 14 Force of vel? V. Ec. Cic. XXVI. n. 16. —° 450.-P116; - Dist. bet. fere, ferme, paene, and prope. V. Caes. I. 1, n. 15.— 414 & 2.305. -390 & 2. — " 362. - - 562 & 2; 565 & 1. Dist. bet

371..

e

— 240.—206, R. 19, &

(17). —

19

19

N. — 241, R. 4. — 212, R. 3.

265. — 205. —1198, 2, & R. (a). 275, I. & R. 3. — 239 ; 272. — 134, R. 4. — 258, A. & B. — 198, 2, R. (a). 207, R. 23, (a).- P-229; 87.-V. R. H.-247, 1. — ' 194, 2.227, R. 4.- 210, & R. 3, (2).—275, II. & V. R. H. — 206, (14). -* 227.