LIBER QUARTUS.

EPITOME.

r&c. LEX de connubio Patrum et plebis a tribunis plebis contentione magna, Patribus repugnantibus, perlata est. VI, VII. Tribuni militares. Aliquot annis res populi Romani domi militiaeque per hoc genus magistratus administratae sunt. VIII. Item censores tunc primum creati sunt. XI. Ager Ardeatibus populi Romani judicio ablatus, missis in eum colonis, restitutus est. XII, XIII, &c. Quum fame populus Romanus laboraret, Sp. Maelius, eques Romanus, frumentum populo sua impensa largitus est: et ob id factum conciliata sibi plebe, regnum affectans a C. Servilio Ahala, magistro equitum, jussu Quinctii Cincinnati dictatoris occisus est. XVI. L. Minucius index bove aurata donatus est. XVII, XVIII. Legatis Romanis a Fidenatibus occisis, quoniam ob rempublicam occubuerant, statuae in Rostris positae sunt. XIX, XX. Cossus Cornelius tribunus militum, occiso Tolumnio rege Vejentium, opima spolia secunda retulit. XXIV. Mam. Aemilius dictator, censurae honore, qui antea per quinquennium gerebatur, anni et sex, mensium spatio finito, ob eam rem a censoribus notatus est. XXXI, &c. XXXIV, Fidenae in potestatem redactae, eoque coloni missi sunt. quibus occisis, Fidenates, quum defecissent, a Mam. Aemilio dictatore victi sunt, et Fidenae captae. XLV. Conjuratio servorum oppressa est. XLIX, L. Postumius, tribunus militum, propter crudelitatem ab exercitu occisus est. LIX. Stipendium ex aerario tum primum militibus datum est. LX, LXI. Res praeterea gestas adversus Volscos, et Fidenates, et Faliscos, continet.

I. Hos secuti M. Genucius et C. Curtius consules. Fuit annus domi forisque infestus. nam anni principio et de connubio Patrum et plebis C. Canuleius tribunus plebis rogationem promulgavit; qua contaminari sanguinem suum Patres, confundique jura gentium rebantur: et mentio, ő primo sensim illata a tribunis, ut alterum ex plebe consulem liceret fieri, eo processit deinde, ut rogationem a novem tribuni promulgarent, ut populo potestas esset,

1

a Novam.

1. Gentium.] Gens, as here used, refers to the tribe or race, which embraced many different families. Vid. Lib. 1. § 3. nates

seu de plebe, seu de patribus vellet, consules faciendi.' 10ld vero si fieret, non vulgari modo cum infimis, sed prorsus auferri a primoribus ad plebem, summum imperium credebant. Laeti ergo audiere Patres, Ardeatium populum ob injuriam agri abjudicati descisse, et Vejentes depopulatos extrema agri Romani, et Volscos Aequosque 150b communitam 1 Verruginem fremere. adeo vel infelix bellum ignominiosae paci praeferebant. His itaque in majus etiam acceptis, ut inter strepitum tot bellorum conticescerent actiones tribuniciae, delectus haberi, bellum armaque vi summa apparari jubent; si quo intentius pos20sit, quam T. Quinctio consule apparatum sit. Tum C. Canuleius pauca in senatu vociferatus, nequicquam territando consules avertere plebem a cura novarum legum; nunquam eos se vivo delectum habituros, antequam ea, quae promulgata ab se collegisque essent, plebes scivis25' set; et confestim ad concionem advocavit.

5

:

II. Eodem tempore et consules senatum in tribunum, et tribunus populum in consules incitabat. Negabant consules, jam ultra ferri posse furores tribunicios. ventum jam ad finem esse; domi plus belli concitari, quam foris. Id adeo non plebis, quam Patrum; neque tribunorum magis, quam consulum, culpa accidere. cujus rei praemium sit in civitate, eam maximis semper auctibus crescere: sic pace bonos, sic bello fieri. Max'imum Romae praemium seditionum esse: id et singulis 10' universisque semper honori fuisse. Reminiscerentur, 'quam majestatem senatus ipsi a patribus accepissent, quam liberis tradituri essent; 2 ut, (quemadmodum plebs gloriari posset,) auctiorem amplioremque esse. Finem ergo non fieri, nec futuram, donec, quam felices sedi15' tiones, tam honorati seditionum auctores essent. Quas quantasque res C. Canuleium aggressum? colluvionem gentium, perturbationem auspiciorum publicorum privatorumque afferre, ne quid sinceri, ne quid incontaminati sit: ut, discrimine omni sublato, nec se quisquam, 20' nec suos noverit. Quam enim aliam vim connubia

1. Verruginem] A treaty had been made with the Verrugines, about thirty years before this period, in the consulship of Furius and Manlius; but had been broken on the part of the Verrugines. Livy makes no reference to the Verrugines before this.

2. Ut-esse.] Ut possent gloriari majestatem senatus auctiorem amplioremque esse, quemadmodum pleba posset gloriari, &c.

promiscua trabere, nisi ut ferarum prope ritu vulgentur concubitus plebis Patrumque ? ut, qui natus sit, ignoret, cujus sanguinis, quorum sacrorum sit; dimidius Patrum sit, dimidius plebis, nec secum quidem ipse concors.

Parum

id videri, quod omnia divina humanaque turbentur: jam25 ad consulatum vulgi turbatores accingi; et primo, ut alter ⚫ consul ex plebe fieret, id modò sermonibus tentasse: nunc rogari, ut, seu ex Patribus, seu ex plebe velit, populus ⚫ consules creet: et creaturos haud dubie ex plebe seditiosisimum quemque. Canuleios igitur Iciliosque consules30 fore. ne id Jupiter optimus maximus sineret, regiae majestatis imperium eo recidere: et se millies morituros potius, quam ut tantum dedecoris admitti patiantur. Certum habere, majores quoque, si divinassent, concedendo omnia non mitiorem in se plebem, sed asperiorem alia35 ex aliis iniquiora postulando, quum prima impetrasset, futuram, primo quamlibet dimicationem subituros fuisse potius quam eas leges sibi imponi paterentur. Quia tum • concessum sit de tribunis, iterum concessum esse. finem non fieri; nec posse in eadem civitate tribunos plebis et40 • Patres esse: aut hunc ordinem, aut illum magistratum tollendum esse: potiusque sero, quam nunquam obviam eundum audaciae temeritatique. Illine ut impune • primo discordias serentes concitent finitima bella, deinde adversus ea, quae concitaverint, armari civitatem45 defendique prohibeant? et, quum hostes tantum non arcessierint, exercitus conscribi adversus hostes non patiantur? Sed audeat Canuleius in senatu proloqui, se, nisi suas leges tanquam victoris Patres accipi sinant, delectum haberi prohibiturum. quid esse aliud, quam50 minari, se proditurum patriam ? oppugnari atque capi passurum? quid eam vocem animorum, non plebi Romanae, sed Volscis et Aequis et Vejentibus allaturam? Nonne, Canuleio duce, se speraturos Capitolium atque arcem scandere posse, si Patribus tribuni, cum jure ac55 majestate adempta, animos etiam eripuerint? Consules 'paratos esse duces prius adversus scelus civium, quam adversus hostium arma.'

1

III. Quum maxime haec in senatu agerentur, Canuleius pro legibus suis et adversus consules ita disseruit: 'Quan

1. Ut.] Ut ne is sometimes used by Latin writers, as equiva len to ne alone. Thus Cicero, Uleiscar, ut ne impune in nos it luseris.

topere vos, Quirites, contemnerent Patres, quam indignos ducerent, qui una secum urbe intra eadem moenia 5 viveretis, saepe equidem et ante videor animadvertisse : nunc tamen maxime, quod adeo atroces in has rogationes nostras coorti sunt: quibus quid aliud quam admonemus, cives nos eorum esse, et, si non easdem opes habere, eandem tamen patriam incolere? 1 Altera con10' nubium petimus, quod finitimis externisque dari solet. nos quidem civitatem, quae plus quam connubium est, 'hostibus etiam victis dedimus. Altera nihil novi ferimus; 'sed id, quod populi est, repetimus atque usurpamus: ut, quibus velit, populus Romanus honores mandet. Quid 15' tandem est, cur coelum ac terras misceant? cur in me impetus modo pene in senatu sit factus? negent se ⚫ manibus temperaturos, violaturosque denuncient sacro⚫ sanctam potestatem? Si populo Romano liberum suffragium datur, ut, quibus velit, consulatum mandet, et 90 non praeciditur spes plebeio quoque, si dignus summo honore erit, adipiscendi summi honoris, stare urbs haec non poterit? de imperio actum est? et perinde hoc valet, plebeius ne consul fiat, tanquam servum aut libertinum aliquis consulem futurum dicat? Ecquid sentitis, 25' in quanto contemptu vivatis? Lucis vobis hujus partem, si liceat, adimant. quod spiratis, quod vocem mittitis, quod formas hominum habetis, indignantur. Quin etiam, (si Diis placet,) nefas aiunt esse, consulem plebeium 'fieri. Obsecro vos, si non ad fastos, non ad commenta30 rios pontificum admittimur; ne ea quidem scimus, quae omnes peregrini etiam sciunt ? consules in locum regum successisse ? nec aut juris, aut majestatis quicquam habere, quod non in regibus ante fuerit? En unquam 'creditis fando auditum esse, Numam Pompilium, non 35' modo non patricium, sed ne civem quidem Romanum, ex Sabino agro accitum, populi jussu, Patribus auctori'bus, Romae regnasse? L. deinde Tarquinium, non Romanae modo, sed ne Italicae quidem gentis, Damarati • Corinthii filium, incolam ab Tarquiniis, vivis liberis Anci, 40' regem factum ? Ser. Tullium post hunc, captiva Corniculana natum, patre nullo, matre serva, ingenio, vir'tute regnum tenuisse? Quid enim de T. Tatio Sabino 'dicam, quem ipse Romulus, parens urbis, in societatem

1. Altera.] Lege should be supplied.

regni accepit? Ergo, dum nullum fastiditur genus, in quo eniteret virtus, crevit imperium Romanum. Poeniteat45 nunc vos plebeii consulis, quum majores nostri advenas reges non fastidierint, et ne regibus quidem exactis clausa urbs fuerit peregrinae virtuti. Claudiam certe gentem, post reges exactos, ex Sabinis non in civitatem modo accepimus, sed etiam in patriciorum numerum. Ex50 perigrinone patricius, deinde consul fiat ? civis Romanus si sit ex plebe, praecisa consulatus spes erit? Utrum ⚫ tandem non credimus fieri posse, ut vir fortis ac strenuus, pace belloque bonus, ex plebe, sit Numae, L. Tarquinio, Ser. Tullio similis ? An ne, si sit, quidem55 ad gubernacula reipublicae accedere eum patiemur ? potiusque decemviris, teterrimis mortalium, qui tum omnes ex patribus erant, quam optimis regum novis hominibus, similes consules sumus habituri?

IV. At enim nemo post reges exactos de plebe consul 'fuit. Quid postea ? Nullane res nova institui debet ? et, quod nondum est factum, (multa enim nondum sunt • facta in novo populo,) ea, ne si utilia quidem sint, fieri oportet? Pontifices, augures, Romulo regnante, nulli 5 ⚫erant: ab Numa Pompilio creati sunt. census in civi⚫tate et descriptio centuriarum classiumque non erat: ab • Ser Tullio est facta. Consules nunquam fuerant: regibus exactis creati sunt. Dictatoris nec imperium nec ⚫ nomen fuerat: apud Patres esse coepit. Tribuni ple-10 bis, aediles, quaestores, nulli erant: institutum est, ut fierent. Decemviros legibus scribendis intra decem, hos annos et creavimus, et e republica sustulimus. Quis dubitat, quin, in aeternum urbe condita, in immensum crescente, nova imperia, sacerdotia, jura gentium ho-15 minumque instituantur? Hoc ipsum, ne connubium Patribus cum plebe esset, non decemviri tulerunt paucis his annis pessimo exemplo publico, cum summa injuria ' plebis? An esse ulla major aut insignitior contumelia potest, quam partem civitatis, velut contaminatam, in-20 dignam connubio haberi ? Quid est aliud, quam exsilium ⚫ intra eadem moenia, quam relegationem pati? Ne affinitatibus, ne propinquitatibus immisceamur, cavent; ne societur sanguis. Quid? hoc si polluit noblitatem istam vestram quam plerique oriundi ex Albanis et Sa-25 binis, non genere nec sanguine, sed per cooptationem ⚫ in Patres habetis, aut ab regibus lecti, aut post reges ex