T. LIVII PATAVINI HISTORIARUM A B URBE CONDITA PRIS TOM. II. EPITOME LIBRI XXI. QUONI Han In Italiam belli Punici fecundi ortus narratur, et Han. nibalis Poenorum ducis contra foedus per Iberum amnem transitus, a quo s focionam populi Romani civitas, obfeffa octavo menfe capta eft. De quibus injuriis miffi legati ad Carthaginienfes, qui quererentur. cum fatisfacere nollent, bellum iis indictum eft. nibal, fuperato Pyrenaeo faltu, per Gallias, fufis Volfcis, qui obfiftere conati erant, ad Alpes venit; et laboriofo per eas transitu (cum montanos quoque Gallos obvios aliquot proeliis repuliffet) defcendit in Italiam, et ad Ticinum amnem Romanos equeftri proelio fudit: in quo vulneratum P. Cornelium Scipionem protexit filius, qui Africani poftea nomen accepit. iteramque exercitu Romano ad flumen Trebiam fufo, Hannibal Apenninum quoque, per magnam militum vexationem propter vim tempeftatum, transiit. Cn. Cornelius Cn. Cornelius Scipio in Hifpania contra Poenos profpere pugnavit, duce hoftium Ma gone sapto. LIBER XXI. In parte operis mei licet mihi praefari, quod in prin. cipio fummae totius profeffi plerique funt rerunt fori. ptores, bellum maxime omnium memorabile, quae un-T. Livii. Tom. II. A quam quam gefta fint, me fcripturum; quod, Hannibale duce, Carthaginienfes cum populo Romano geffere. Nam neque validiores opibus ullae inter fe civitates gentesque con. tulerunt arma, neque his ipfis tantum unquam virium aut roboris fuit: et haud ignotas belli artes inter fe, fed expertas primo Punico conferebant bello. et adeo varia belli fortuna ancepsque Mars fuit, ut propius periculum. fuerint, qui vicerunt. Odiis etiam prope majoribus certarunt, quam viribus: Romanis indignantibus, quod victoribus victi ultro inferrent arma; Poenis, quod fuperbe avareque crederent imperitatum victis effe. Fama etiam eft, Hannibalem annorum ferme novem, pueriliter blandientem patri Hamilcari, ut duceretur in Hilpaniam, quum, perfecto Africo bello, exercitum eo trajecturus facrificaret, altaribus admotum, tactis facris jurejurando adactum, fe, quum primum poffet, hoftem fore populo Romano. Angebant ingentis fpiritus virum Sicilia Sardiniaque amiffae: nam et Siciliam nimis celeri defperatione rerum conceffam, et Sardiniam inter motum Africae fraude Romanorum, ftipendio etiam infuper impofito, interceptam. II. His anxius curis ita fe Africo bello, quod fuit fub recentem Romanam pacem, per quinque annos, ita deinde novem annis in Hifpania augendo Punico imperio geffit, ut appareret, majus eum, quam quod gereret, agitare in animo bellum: et, fi diutius vixiffet, Hamilcare duce Poenos arma Italiae illaturos fuiffe, quae Hannibalis ductu intulerunt. Mors Hamilcaris peropportuna, et pueritia Hannibalis, distulerunt bellum. Medius Hasdrubal inter patrem et filium octo ferme annos imperium obtinuit, flore aetatis (uti ferunt) primo Hamilcari conciliatus; gener inde ob altam indolem provecto annis afcitus, et, quia gener erat, factionis Barcinae opibus, quae apud milites plebemque plus quam. modicae erant, haud fane voluntate principum, imperio poticus. Is plura confilio, quam vil, gerens, hofpitiis regulúm magis, conciliandisque per amicitiam principum nis gentibus, quam bello aut armis, rem Carthaginienfem auxit. Ceterum nihilo ei, pax tutior fuit. bar barbarus eum quidam palam, ob iram interfecti ab eo .domini, obtruncavit; comprehenfusque ab circumstantibus, haud alio, quam fi evafiffet, vultu, tormentis quoque cum laceraretur, eo fuit habitu oris, ut, fu. perante laetitia dolores, ridentis etiam fpeciem praebuerit. Cum hoc Hasdrubale, quia mirae artis in follicitandis gentibus, imperioque jungendis fuo fuerat, foedus renovaverat populus Romanus, ut finis utriusque imperii effet amnis Iberus, Saguntinisque mediis inter imperia duorum populorum libertas fervaretur. III. In Hasdrubalis locum haud dubia res fuit, quin praerogativam militarem, qua extemplo juvenis Hannibal in praetorium delatus, imperatorque ingenti omnium clamore atque affenfu appellatus erat, favor etiam plebis -fequeretur. Hunc vixdum puberem Hasdrubal literis ad fe arceffierat: actaque res etiam in fenatu fuerat, Barcinis nitentibus, ut affuefceret militiae Hannibal, atque in paternas fuccederet opes. Hanno, alterius factionis princeps, Et aequum poftulare videtur, inquit, Hasdru. bal; et ego tamen non cenfeo, quod petit, tribuendum. Cum admiratione tam ancipitis fententiae in omnes convertiffet, Florem aetatis, inquit, Hasdrubal, quem ipfe patri Hannibalis fruendum praebuit, jufto jure eum a filio repeti cenfet. nos tamen minime decet, J noftram pro militari rudimento affuefacere libidini praetorum. An hoc timemus, ne Hamilcaris filius nimis fero imperia immodica et regni paterni fpeciem videat? et, cujus regis genero hereditarii fint relicti exercitus noftri, ejus filio parum mature ferviamus? Ego, iftum juvenem domi renendum, fub legibus, fed magiftratibus docendum vivere aequo jure cum ceteris, cenfeo: ne quandoque parvus hic ignis incendium ingens exfufcitet, IV. Pauci, ac ferme optimus quisque, Hannoni affentiebantus: fed (ut plerumque fit) major pars meliorem vicit. Miffus Hannibal in Hifpaniam primo ftatim adventu omnem exercitum in fe convertit. Hamilcarem juvenem redditum fibi veteres milites credere; eundem vigorem in vultu, vimque in oculis, habitum oris, |